Cơ quan điều tra liên bang Mỹ (FBI) cho biết Iran và Trung Quốc (TQ) đã sử dụng các thám tử tư Mỹ để theo dõi những người bất đồng chính kiến đang sống ở Mỹ.
Trường hợp của Michael McKeever
Danh sách các dịch vụ trên trang web cá nhân của Michael McKeever không có gì nổi bật vì vẫn là những công việc ông thường nhận được trong nhiều thập niên làm thám tử tư ở tiểu bang New York. Thế rồi một khách hàng quốc tế tiếp xúc nhờ ông giúp đỡ để truy tìm một con nợ bỏ trốn khỏi thành phố Dubai mà họ tin đang ẩn náu ở Brooklyn. McKeever kín đáo đến theo dõi một ngôi nhà và chụp ảnh những người đến và đi.
McKeever và một cộng sự thay phiên giám sát ngôi nhà mục tiêu, nhưng họ cũng biết có một nhóm khác cũng làm như thế. Đó là người của FBI, sau khi McKeever nghi ngờ và cảnh báo cho cơ quan. “Khách hàng thuê bạn không phải là người như bạn nghĩ. Đây là những kẻ xấu!” – nhân viên FBI nói với McKeever. McKeever, 71 tuổi, biết rằng ông đã bị các nhân viên tình báo Iran sử dụng trong một âm mưu bắt cóc bà Masih Alinejad, một nhà báo người Mỹ gốc Iran nổi tiếng vì chỉ trích mạnh mẽ chế độ Iran vi phạm nhân quyền, phân biệt đối xử với phụ nữ và giam cầm, tra tấn các đối thủ chính trị.
James E. Dennehy, cựu trưởng bộ phận phản gián và không gian mạng của FBI ở New York, hiện điều hành văn phòng ở thành phố Newark, nói: “Tôi sợ họ bắt cóc bà ta, mang về nước và có thể giết chết!” – The New York Times cho biết.
Trên khắp nước Mỹ, các nhà điều tra tư nhân ngày càng được một loại khách hàng mới thuê mướn khi các chính phủ độc tài như Iran và TQ điều tra, quấy rối, đe dọa và cưỡng bức về nước những người bất đồng chính kiến sống hợp pháp ở Hoa Kỳ. Các cáo trạng và khiếu nại cấp liên bang trong hai năm qua đã tiết lộ chi tiết một số trường hợp điển hình với các nhà điều tra tư nhân bị lôi kéo vào các kế hoạch bẩn thỉu ở New York, California, Indiana và nhiều nơi khác. Hầu hết họ nhận hợp đồng mà không biết sự thật rồi sau đó hợp tác với chính quyền nhưng một số ít im lặng vì… tiền.
NYT reports a private investigator in NYC Michael McKeever was unwittingly hired by #Iran intelligence to spy on @AlinejadMasih. 1/2https://t.co/XNtYb6ciza
— Jason Brodsky (@JasonMBrodsky) November 13, 2022
Bruce Hoffman thuộc Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (Council on Foreign Relations) nhận định: “Các chính phủ nước ngoài có thể thuê thám tử tư trong một giao dịch có vẻ bình thường như tìm hiểu thông tin chi tiết về nơi ở, điện thoại di động, số an sinh xã hội, địa chỉ làm việc của ai đó và cung cấp thông tin cho bên thuê mướn. Đây là một dạng thức chủ nghĩa khủng bố do nhà nước bảo trợ với chi phí thấp, rủi ro thấp trong thế kỷ 21”.
Chiến thuật dùng các thám tử tư Mỹ được tận dụng trong bối cảnh làn sóng đàn áp tăng tại các quốc gia độc tài những năm gần đây – như trường hợp đầu độc những người chống đối Tổng thống Nga Vladimir Putin ở Anh; sự tham gia của Saudi Arabia trong vụ Jamal Khashoggi (một nhà báo phê phán nổi tiếng) khi ông đến lãnh sự quán Saudi Arabia tại Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ) và bị giết dã man vào năm 2018; rồi chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ theo đuổi những kẻ thù ở ít nhất 31 quốc gia (theo báo cáo năm 2021 của tổ chức thúc đẩy dân chủ toàn cầu Freedom House).
Trong trường hợp liên quan đến bà Masih Alinejad, một nhà báo người Mỹ gốc Iran, các công tố viên liên bang Manhattan đã đệ trình cáo buộc âm mưu bắt cóc vào Tháng Bảy 2021 nhằm vào một quan chức tình báo Iran và ba cộng sự, tất cả đều ở Iran. Các quan chức Mỹ nói rằng, việc công bố những âm mưu như thế này, ngoài việc bảo vệ các nạn nhân tiềm tàng, còn để vạch trần và ngăn chặn các âm mưu được đặt ra ở cấp cao nhất của một số chính phủ nước ngoài.
Đối với hầu hết thám tử tư, công việc hàng ngày khác xa với những mô tả hào nhoáng trong phim ảnh và văn học, mà bên thuê mướn thường là các công ty luật, công ty bảo hiểm và những người vợ/chồng bị phản bội. Ngày nay, nhiều hợp đồng được thực hiện qua internet mà không cần tiếp xúc trực tiếp. “Nếu người thuê bạn là một chuyên gia tình báo có khả năng nói dối cực kỳ thì thật khó để biết mục tiêu thực sự của y!” – phát biểu của Wes Bearden, một điều tra viên tư nhân sống tại Dallas, Texas, thành viên của tổ chức thám tử World Association of Detectives có khoảng 1,000 thành viên. Nhiều nhà điều tra tư nhân có kinh nghiệm trong thực thi pháp luật là những người có tuổi trong nghề. Trang web của McKeever nêu cao phương châm: “Cung cấp sự thật với sự trung thực, chứng cứ rõ ràng” và liệt kê các dịch vụ đảm nhận như “kiểm tra lý lịch việc làm” hay “điều tra sự không chung thủy trong hôn nhân”.
Nhưng loại hoạt động thám tử hợp pháp ở “cấp độ đường phố” cũng có thể dùng để tiến hành các hoạt động tình báo cấp độ thấp cho các chính phủ nước ngoài với chi phí rẻ và “giấu mặt” nhân vật chính. Dennehy cho biết: “Tình báo nước ngoài uỷ quyền cho thám tử Mỹ thực hiện những công việc bẩn thỉu thay vì công việc bình thường như họ vẫn làm”.
Alinejad viết báo từ lúc còn ở Iran. Bà thường xuyên vạch trần những hành vi gian dối, tham nhũng, và nhận được nhiều lời dọa giết. Tình báo Iran muốn biết cảm xúc của bà, trạng thái tâm trí, thậm chí cả ngôn ngữ cơ thể khi bà lưu vong ở Mỹ. McKeever cho biết sau khi nhận được hợp đồng, ông bí mật hợp tác với FBI và cấp quyền truy cập vào tài khoản email của mình. FBI xác nhận sự hợp tác này nên McKeever không bị cáo buộc về bất kỳ hành vi sai trái nào. Ông vẫn tiếp tục điều hành công ty. Tuy nhiên, không phải thám tử tư nào cũng tránh được rắc rối pháp lý.
Trường hợp của Michael McMahon
Michael McMahon, một trung sĩ 55 tuổi của Sở Cảnh sát New York, sau khi nghỉ hưu đã trở thành điều tra viên tư nhưng bị bắt năm 2020 và đối mặt với các tội danh: Làm gián điệp cho chính phủ TQ, theo dõi bất hợp pháp và hai tội danh khác. Các công tố viên cho biết McMahon tham gia nỗ lực ép “John Doe-1”, một công dân TQ sống ở New Jersey, trở về quê nhà. McMahon biện bạch là rất bất ngờ và không hề biết rằng mình làm việc cho TQ. “Khi đọc đơn kiện nhằm vào mình tôi rất đau lòng. Lý lịch của tôi chứng minh cả đời tôi tuân thủ luật pháp và không bao giờ muốn phạm tội. Tôi không biết chủ nhân thật của hợp đồng là một chính phủ nước ngoài thù địch”.
Michael McMahon, a private investigator accused of working for China, said he would never commit a crime and had no idea his employer was a hostile foreign government. He was never warned by the FBI before his arrest. pic.twitter.com/qVDoDFESMO
— Francisco San Román (@Fsanro) November 14, 2022
Theo lời khai McMahon, năm 2016, ông nhận việc từ một phụ nữ tìm thấy ông trên trang web của mình và cho biết bà ta có quan hệ với một người sống tại Trung Quốc vốn đang tìm kiếm một người ở New Jersey ăn cắp tiền từ một công ty xây dựng TQ. “Chúng tôi cần xác định vị trí của người đó và đây có phải công việc ông thường làm không?, người thuê mướn hỏi và tôi nói, vâng, đó là những gì tôi làm” – McMahon kể lại. Người phụ nữ cho biết bà là chủ một công ty dịch thuật và trả tiền cho ông bằng séc tên công ty.
Nhận lời, McMahon tiến hành giám sát năm lần ở New Jersey vào năm 2016 và 2017, mỗi lần đều thông báo cho sở cảnh sát địa phương nơi ông đang đậu xe bên ngoài nhà mục tiêu. “Đây là bằng chứng cho thấy tôi không có gì phải che giấu. Tôi còn thuê hai điều tra viên từng là thám tử cảnh sát New York đã nghỉ hưu hợp tác với mình – McMahon nói – Rồi tôi bị tiếng chó sủa đánh thức vào một buổi sáng sớm Tháng Mười 2020, khi có người đập cửa ngôi nhà của tôi ở Quận hạt Bergen, New Jersey. Khoảng một tá đặc vụ FBI và cảnh sát đến bắt tôi”.
Các quan chức Bộ Tư pháp cho biết McMahon và một số người ở TQ nằm trong chiến dịch của chính phủ Trung Quốc mang tên “Chiến dịch săn cáo” (Operation Fox Hunt). Các công tố viên liên bang Brooklyn khẳng định McMahon là một phần không thể thiếu trong kế hoạch này. “Sau nhiều tháng điều tra, đã có đủ chứng cứ bị cáo McMahon và những đồng phạm đã lên kế hoạch theo dõi và gây áp lực tâm lý cưỡng bức hồi hương John Doe-1” – Các công tố viên viết trong cáo trạng và khẳng định McMahon biết “John Doe-1” đang bị chính phủ TQ truy lùng. “Thậm chí McMahon, trong một cuộc trò chuyện với một công dân TQ sống ở Queens (New York), đã khuyên người này hãy quấy rối mục tiêu bằng cách đậu xe bên ngoài nhà để ông ta biết rằng chúng ta đã có mặt ở đây!”.
