Một nghĩa trang lớn tại một ngôi làng ở miền Nam nước Nga mới được phát hiện đã cho thấy cái nhìn sâu hơn về những tù nhân đang phải chiến đấu và chết cho đội quân đánh thuê bí mật của Tập đoàn Wagner (Wagner Group) – như được thuật từ phóng sự điều tra của Reuters.
Một nghĩa trang không tên
Cuối mùa hè năm ngoái, một khu đất ở rìa một cộng đồng nông nghiệp nhỏ ở miền Nam nước Nga bắt đầu lấp đầy nhiều ngôi mộ mới đào để chôn các chiến binh thiệt mạng ở Ukraine. Nơi yên nghỉ được trang trí bằng những cây thánh giá gỗ đơn giản và những vòng hoa mang phù hiệu của Tập đoàn Wagner, một đội quân tư nhân đáng sợ.
Cuối Tháng Một, khi đến thăm khoảng 200 ngôi mộ tại khu vực ngoại ô làng Bakinskaya ở vùng Krasnodar, hãng tin Reuters đã khớp tên được ít nhất 39 người chôn ở đây và tại ba nghĩa trang khác gần đó với hồ sơ tòa án Nga và với tài khoản mạng xã hội của các nạn nhân. Reuters cũng đã nói chuyện với gia đình, bạn bè và luật sư của một số người. Nhiều người được chôn cất tại Bakinskaya là những tù nhân được Wagner tuyển dụng vào năm ngoái sau khi người sáng lập Yevgeny Prigozhin của nó hứa sẽ ân xá nếu họ sống sót sau sáu tháng ở mặt trận.
Khi Hoa Kỳ áp dụng các biện pháp trừng phạt cứng rắn hơn đối với Wagner trong tháng này, Phát ngôn viên an ninh quốc gia Toà Bạch Ốc John Kirby gọi đây là “Một tổ chức tội phạm thực hiện các hành vi tàn bạo và vi phạm nhân quyền trên diện rộng”.
Nhà hoạt động địa phương Vitaly Votanovsky, người đã chụp những bức ảnh đầu tiên và ghi lại tư liệu về những người lính thiệt mạng ở Ukraine được chôn cất tại các nghĩa địa vùng Krasnodar, khẳng định với Reuters ông đã tận mắt nhìn thấy một chiếc xe tải chở thi thể đi vào nghĩa trang và những người đào mộ cho biết chiếc xe đến từ thành phố Nga Rostov-on-Don gần biên giới Nga và vùng Donetsk. Khi Reuters đến thăm nghĩa trang, hàng rào và camera an ninh được lắp đặt xung quanh và một lễ chôn cất khác đang được tiến hành.
Đầu Tháng Một, hãng thông tấn nhà nước Nga RIA Novosti đã công bố đoạn phim cho thấy người sáng lập Wagner – Yevgeny Prigozhin – đã đến thăm nghĩa trang, làm dấu thánh và đặt hoa lên một ngôi mộ. Ông ta giải thích với truyền thông địa phương, những người đàn ông được chôn cất ở đó bày tỏ mong muốn được an nghỉ tại nhà nguyện Wagner bên ngoài thị trấn Goryachiy Klyuch gần đó, thay vì đưa thi thể của họ về với người thân. Năm 2019, Reuters từng đưa tin về sự tồn tại của một trại huấn luyện Wagner ở làng Molkino, cách Bakinskaya khoảng 9 km.
Trong 39 người chết mà Reuters xác định được nhân thân, có 10 người bị tù vì tội giết người hoặc ngộ sát, 24 người vì tội cướp của và hai người vì tội gây thương tích nghiêm trọng. Các tội khác gồm sản xuất, buôn bán ma túy và tống tiền. Trong những người bị kết án có cả công dân Ukraine, Moldova và vùng Abkhazia ly khai được Nga hậu thuẫn thuộc Cộng hoà Georgia.
Một trong những người trẻ nhất, được chôn cất tại nghĩa trang Martanskaya gần đó là Vadim Pushnya mới 25 tuổi khi qua đời vào ngày 19 Tháng Mười Một. Pushnya bị bỏ tù năm 2020 vì tội trộm ở nhà để xe, trong một quán bia và một nhà máy xi măng ở chính quê hương Goryachiy Klyuch (gần nhà nguyện Wagner) của mình. Người lớn tuổi nhất, Fail Nabiev, 60 tuổi lãnh án tù một năm rưỡi vì tội trộm cắp trong nhà tu Penal Colony No. 2 thuộc vùng Ivanovo, cách Moscow 200 dặm về phía Đông Bắc. Tháng Năm, 2022, ông bị tòa án ở thị trấn du lịch Suzdal kết tội ăn cắp một máy công cụ nhỏ và một chiếc máy chà nhám trị giá tổng cộng 5,500 rúp ($80) tại một nhà để xe. Nabiev đã ngồi tù không dưới hai lần.
Vợ ông, bà Olga Viktorova, xác nhận với Reuters rằng chồng bà bị giết khi đang tham gia cùng Wagner trong “chiến dịch quân sự” ở Ukraine. Bà nói chồng bà sắp hết hạn tù nhưng sau khi chết đã để lại những khoản nợ đáng kể mà bây giờ bà phải trả.
Nơi quy tụ những tên giang hồ khét tiếng
Kể từ khi bắt đầu cuộc chiến tranh của Nga ở Ukraine, Yevgeny Prigozhin không còn giữ bí mật mà xuất hiện ngày càng nhiều trước công chúng. Trong quá khứ, các chiến binh Wagner từng kín đáo đến Syria, Libya và Cộng hòa Trung Phi để hỗ trợ các đồng minh của Nga. Nhưng Prigozhin, được biết đến với biệt danh “đầu bếp của Putin” (vì các hợp đồng cung cấp thực phẩm cho Kremlin) đã liên tục phủ nhận bất kỳ mối liên hệ nào với Wagner.
Theo một báo cáo do Russian Federal Penitentiary Service công bố, dân số tù Nga đã giảm khoảng 8%, từ 353,210 trong Tháng Tám xuống còn 324,906 vào đầu Tháng Mười Một (mức giảm lớn nhất trong hơn một thập niên). Báo cáo không đưa ra lý do giảm mạnh và đột ngột nhưng trùng hợp với thời điểm Wagner đẩy mạnh chiến dịch tuyển dụng trong nhà tù.
Tháng trước, Reuters đưa tin cộng đồng tình báo Mỹ tin rằng tính đến Tháng Mười Hai, Wagner đã tuyển được khoảng 40,000 tù nhân đến Ukraine chiến đấu, chiếm phần lớn nhân sự của Wagner ở đó. Trong một bản tin video ngày 14 Tháng Một, Prigozhin mô tả “Wagner là một lực lượng hoàn toàn độc lập, với máy bay, xe tăng, tên lửa và pháo riêng”. “Đây có lẽ là đội quân giàu kinh nghiệm nhất hiện nay trên thế giới” – ông ta nhấn mạnh.
Nhà tù Nga là nơi giam giữ những kẻ phạm tội bạo lực đã trải qua phần lớn cuộc đời trong tù hoặc phải đối mặt với những bản án dài hạn. Có người mắc chứng nghiện rượu nặng. Một số có tên trong danh sách đen của các ngân hàng do những rắc rối tài chính cá nhân. Cuộc sống và tương lai mù mịt của họ phản ảnh thực tế ảm đạm của tầng lớp tội phạm Nga.
Vào Tháng Mười Hai, Prigozhin tuyên bố với trang tin RBC của Nga: “Tôi đang cho những người bị kết án một cơ hội chuộc lỗi”. Trong bức thư ngỏ gửi Vyacheslav Volodin, người phát ngôn của Viện Duma (Quốc hội Nga), ông ta yêu cầu Volodin hãy thông qua luật hình sự hóa bất kỳ hành động hoặc thông tin nào làm mất uy tín của các chiến binh Wagner và cấm tiết lộ công khai quá khứ tội phạm của họ. “Những người hàng ngày đang liều mạng sống chết vì Tổ quốc đang bị xem là công dân hạng hai và bị tước bỏ quyền chuộc lỗi!” – ông nói.
Trong số tù nhân chết được Reuters xác định có Anatoly Bodenkov, 43 tuổi đang thụ án 16 năm tù vì tội giết mướn (theo hồ sơ tòa án). Một bản tin địa phương về vụ án cho biết, năm 2016, Bodenkov đã sát hại một đại lý bất động sản địa phương ở thành phố phía Bắc Kirovo-Chepetsk bằng một khẩu súng ngắn cưa nòng với giá 400,000 rúp ($5,720). Bia mộ cho thấy kẻ giết mướn qua đời vào ngày 27 Tháng Mười Một, 2022 nhưng không nói ở đâu! Một tù nhân thứ hai, Viktor Deshko, 40 tuổi, bị kết án 10 năm cũng vì tội giết người năm 2021 (theo tài liệu của tòa án và truyền thông địa phương).
Viktor Deshko cắt cổ một phụ nữ trong lúc say rượu và tranh cãi về tiền bạc trong khu rừng gần thị trấn khai thác mỏ Shakhty, gần biên giới với khu vực Donbas do Nga kiểm soát. Các tài liệu của tòa án mô tả Deshko là “một kẻ hung hăng, nghiện rượu”. Lúc giết người, anh ta đang bị quản chế sau khi hoàn thành bản án ba năm rưỡi vì tội tấn công bằng vũ khí gây chết người. Tên đầy đủ và ngày sinh trên bia mộ của Bodenkov và Deshko đều khớp với hồ sơ tòa án và mạng xã hội của họ.
Mark Galeotti, tác giả cuốn The Vory: Russia’s super mafia” (viết về thế giới tội phạm và “văn hóa nhà tù” ở Nga) cho biết, Nga có một trong những quần thể nhà tù lớn nhất thế giới tính theo đầu người. Được hỏi về Wagner, ông nhận định: “Wagner thu hút những người tin chắc rằng họ đã bị gạt ra bên lề xã hội và chỉ còn cơ hội duy nhất để quay về với hệ thống là tham gia vào một trận chiến “vệ quốc”.
__________
Yevgeny Prigozhin, từ kẻ bán hotdog trở thành nhân vật quyền lực khuynh đảo Kremlin
