Các cơ quan tình báo Mỹ đã cảnh báo những bất thường liên quan đến công ty G42 của Các tiểu vương quốc Ả-rập Thống nhất (UAE). Quan hệ của công ty này với các công ty lớn của Trung Quốc (TQ) được xem là mối đe dọa tiềm tàng cho an ninh của Hoa Kỳ.
Khi người khổng lồ tìm đến kẻ săn mồi
The New York Times thuật: Tháng Sáu qua, khi Sheikh Tahnoon bin Zayed, Cố vấn an ninh quốc gia của UAE đến Tòa Bạch Ốc, người đồng cấp Mỹ Jake Sullivan đã nêu ra một vấn đề tế nhị: G42, một công ty trí tuệ nhân tạo (AI) do Sheikh kiểm soát mà phía Mỹ tin rằng chưa minh bạch về mức độ hợp tác với các đối tác TQ.
G42 có mức tăng trưởng đáng kinh ngạc, trong đó có cả thỏa thuận với gã khổng lồ dược phẩm châu Âu AstraZeneca và thỏa thuận trị giá $100 triệu với một công ty ở Silicon Valley để xây dựng “siêu máy tính lớn nhất thế giới”. Tháng Mười 2023, G42 công bố thỏa thuận hợp tác với OpenAI, cha đẻ của ChatGPT. Với các kênh tình báo mật của Mỹ, sự phát triển của G42 không đơn giản mà có nhiều báo cáo đáng lo ngại về công ty này.
CIA và các cơ quan tình báo khác của Mỹ đã theo dõi mối quan hệ của G42 với các công ty lớn TQ, đặc biệt Huawei. G42 có thể là “đường dẫn” để các công nghệ tiên tiến của Mỹ chuyển bất hợp pháp cho các công ty TQ và chính phủ TQ. Cộng đồng tình báo cũng cảnh báo, các thương vụ của G42 với những công ty TQ có thể khiến dữ liệu di truyền của hàng triệu người Mỹ lọt vào tay chính phủ TQ.
Phía Mỹ có cả một hồ sơ mật về Peng Xiao, Giám đốc điều hành của G42, người được đào tạo ở Mỹ nhưng đã từ bỏ quốc tịch Mỹ để nhập tịch UAE. Tại cuộc gặp với Sheikh Tahnoon và tại các cuộc thảo luận khác trong năm qua, chính quyền của Tổng thống Joe Biden đã nêu quan ngại về khả năng G42 bị lợi dụng và các quan chức Mỹ đã gây áp lực, đòi G42 cắt đứt quan hệ với các công ty TQ, nếu không, có khả năng G42 sẽ bị trừng phạt.
Các cuộc đàm phán diễn ra trong nhiều tháng qua ở Washington và ở Abu Dhabi, thủ đô UAE với sự tham dự của Giám đốc CIA William J. Burns, Bộ trưởng Thương mại Gina Raimondo và một số quan chức Mỹ khác. Tarun Chhabra, Giám đốc công nghệ cấp cao của Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ (National Security Council-NSC) cũng đến Abu Dhabi để nêu lên mối quan ngại với phía UAE.
Hầu như các công ty ở mọi lĩnh vực trên toàn cầu đều có quan hệ trực tiếp hay gián tiếp với TQ, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới nên nỗ lực của Hoa Kỳ nhằm đặt G42 dưới “kính chiếu yêu” cho thấy các cơ quan tình báo Mỹ gặp khó khăn như thế nào trong việc tìm xem liệu một công ty nước ngoài đang làm ăn với TQ có gặp phải một đối tác thuộc sự kiểm soát của quân đội hay an ninh TQ không.
Cái khó là sự hợp tác thường không rõ ràng đối với các công ty thuộc lĩnh vực AI mà mục tiêu dân sự và quân sự lẫn lộn. Trong trường hợp của G42, CIA và các cơ quan chính phủ Mỹ đã điều tra mối quan hệ giữa công ty này với các công ty và chính phủ Trung Quốc. Họ chỉ rõ, cơ sở hạ tầng công nghệ cơ bản của nó được xây dựng với sự trợ giúp của các công ty đáng ngờ như Huawei. Các cơ quan tình báo Mỹ đặc biệt chú ý đến Presight AI, một công ty con của G42 chuyên bán công nghệ giám sát cho lực lượng cảnh sát trên toàn thế giới, trong đó có phần mềm gần giống với các sản phẩm cảnh sát TQ thường dùng.
Tham vọng lớn nhưng không minh bạch
Tên của G42 được lấy từ “The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy”, bộ truyện khoa học viễn tưởng của Douglas Adams, trong đó con số 42 là câu trả lời cho “câu hỏi cuối cùng về sự sống, vũ trụ và mọi thứ” (G là viết tắt của Group).
G42 có quỹ đầu tư công nghệ $10 tỷ để tạo ra một mô hình AI (giống Chat GPT), đào tạo tài năng công nghệ, thành lập công ty chăm sóc sức khỏe, chương trình giải trình tự bộ gene và nhiều nữa. Theo báo cáo của Bloomberg News, trong các khoản đầu tư ra nước ngoài của G42, đáng chú ý là mua số cổ phiếu trị giá $100 triệu của ByteDance (công ty mẹ của TikTok, ứng dụng truyền thông xã hội phổ biến của TQ) vào đầu năm nay. Ngoài việc hợp tác với các công ty TQ, G42 còn ký thỏa thuận với các công ty Mỹ như Microsoft, Dell Technologies.
Sheikh Tahnoon, Chủ tịch G42, là một trong những người đàn ông quyền lực nhất UAE. Ngay cả ở một đất nước, nơi các quan chức cấp cao thường nắm giữ nhiều chức vụ, Sheikh Tahnoon (anh em của tổng thống UAE) vẫn khác hơn họ. Ngoài việc giám sát một tập đoàn bí mật có tên “International Holding Company” (công ty niêm yết có giá trị nhất UAE), Sheikh Tahnoon còn là phó lãnh đạo Tiểu vương quốc Abu Dhabi và là người đứng đầu quỹ đầu tư quốc gia (sovereign wealth fund) Mubadala trị giá $853 tỷ do gia đình ông điều hành (Quỹ có cổ phần trong G42).
Phần mình, Xiao từng tham gia vào các dự án kinh doanh của Sheikh Tahnoon một thời gian và chính hoạt động của quỹ này đã dẫn đến cảnh báo trong cộng đồng tình báo Mỹ. Có rất ít thông tin về lý lịch của Xiao trên mạng internet, điều hiếm thấy đối với CEO của một công ty nổi tiếng. Trang LinkedIn và hồ sơ công ty cho biết ông lấy bằng cử nhân tại Đại học Hawaii Pacific và bằng thạc sĩ tại Đại học George Washington vào thập niên 1990 (nhưng không có thông tin nào về những năm tháng trước đại học). Tài khoản LinkedIn của Xiao cho biết ông làm việc từ 1999-2014 trong cương vị giám đốc công nghệ tại MicroStrategy, một công ty công nghệ ở Virginia. Hiếm khi trả lời phỏng vấn báo chí nhưng thỉnh thoảng Xiao diễn thuyết trước công chúng.
Bốn năm trước, một công ty do Xiao đứng đầu đã hợp tác điều hành ứng dụng truyền thông xã hội ToTok bị các cơ quan tình báo Mỹ xác định là công cụ gián điệp mà chính phủ UAE dùng để theo dõi người dùng. Các kỹ sư TQ đã giúp tạo ra ứng dụng này. Theo đánh giá tình báo Mỹ năm 2019, công ty Pax AI của Tiểu vương quốc Dubai do Xiao điều hành đã lưu trữ các dữ liệu thu thập từ ứng dụng ToTok.
Bill Marczak của nhóm giám sát kỹ thuật số Citizen Lab tại Đại học Toronto cho biết, “Vì ToTok hoạt động rất tốt nên mức độ phổ biến của nó đã tăng lên ở UAE và trong cộng đồng UAE ở nước ngoài. Điều đáng nhớ là ứng dụng không cấm G42 truy cập vào các cuộc trò chuyện của người dùng để thu thập một lượng lớn dữ liệu nhạy cảm. G42 dường như đã mua tài sản và tuyển nhân sự từ ứng dụng trò chuyện YeeCall của TQ để xây dựng ToTok”.
Khi bắt đầu đại dịch coronavirus năm 2020, G42 đã hợp tác với công ty công nghệ sinh học TQ BGI Genomics để phân phối các bộ xét nghiệm Covid-19 và chính phủ UAE đã tặng hàng chục ngàn bộ xét nghiệm này cho tiểu bang Nevada. Lúc đó, theo AP, các quan chức Mỹ cảnh báo Nevada không nên phân phối chúng vì lo ngại chính phủ TQ bí mật thu thập thông tin di truyền về người Mỹ từ các xét nghiệm.
Đến Tháng Ba, chính quyền Biden đã đưa các công ty con của BGI Genomics vào “danh sách đen” của Bộ Thương mại, nêu lý do “việc thu thập và phân tích dữ liệu di truyền do các công ty này thực hiện đang giúp chính phủ TQ theo dõi và giám sát người dân Mỹ”.
Tháng Sáu 2020, Xiao và các lãnh đạo UAE thông báo rằng G42 đang hợp tác với Sinopharm (gã khổng lồ dược phẩm TQ) để thực hiện Giai đoạn 3 cuộc thử nghiệm lâm sàng đối với vaccine Covid-19. Theo một bài đăng trực tuyến của Đại sứ quán TQ tại Bahrain, thử nghiệm được mở rộng sang các quốc gia khác trong khu vực, kể cả Bahrain. Vào Tháng Ba, 2021, Bộ trưởng Ngoại giao TQ Vương Nghị thông báo trong chuyến thăm UAE: G42 và Sinopharm sẽ sản xuất vaccine ở Abu Dhabi.
Chính phủ TQ không hề giấu giếm ý định mở rộng dấu ấn kinh tế và quân sự ở Trung Đông. Mối quan hệ ngày càng sâu sắc giữa TQ và UAE đã chứng minh điều đó và là cảnh báo đặc biệt đối với Mỹ. UAE thường xuyên mua thiết bị quân sự trị giá hàng tỷ đôla của Mỹ, nhưng cũng háo hức mua phần cứng quân sự của Trung Quốc. Vấn đề trở nên tranh cãi hơn sau khi Hoa Kỳ đồng ý bán máy bay chiến đấu F-35 tiên tiến cho UAE vào năm 2020 như động lực để thúc đẩy quốc gia này bình thường hóa quan hệ với Israel, nhưng phải bảo đảm công nghệ sử dụng trong những chiếc máy bay này không rơi vào tay kẻ thù (cuối cùng, thỏa thuận F-35 không được thực hiện).
Thời kỳ đầu của chính quyền Biden, các quan chức Mỹ đã chất vấn UAE về những hình ảnh vệ tinh cho thấy TQ đang xây dựng một căn cứ quân sự ở đây. Dự án bị đình chỉ dù phía UAE khẳng định đó là cảng thương mại.
