Đồng đôla cũng là vũ khí lớn nhất của Mỹ. Giờ đây, sau gần 80 năm thống trị, đồng đôla có nguy cơ mất vị thế “đồng tiền dự trữ toàn cầu số một”. Có đúng thế không?
“Vũ khí đôla” của Mỹ đang bị tấn công
Hiện có khoảng 60% trong tổng số 12.8 ngàn tỷ dự trữ tiền tệ toàn cầu được giữ bằng đôla, mang lại cho Mỹ một đặc quyền “vô đối” trên những quốc gia khác. Các khoản vay của chính phủ Mỹ bằng trái phiếu được bảo đảm bằng đồng đôla rất hấp dẫn dù lãi suất thấp hơn. Mỹ có thể vay từ mọi quốc gia bằng đồng tiền của mình. Các doanh nghiệp Mỹ có thể thực hiện các giao dịch quốc tế bằng đôla mà không phải trả phí chuyển đổi. Vì vậy, nếu đồng đôla Mỹ mất giá, các khoản nợ của Mỹ cũng thế.
Nhưng có lẽ quan trọng nhất, trong những trường hợp “bắt buộc phải làm”, Mỹ sẽ dùng đôla làm “vũ khí”, cắt đứt khả năng tiếp cận đồng đôla của các ngân hàng trung ương trên toàn cầu, cô lập và làm kiệt quệ nền kinh tế của họ. Raghuram Rajan, Cựu Thống đốc Ngân hàng Dự trữ Ấn Độ gọi sức mạnh này là “vũ khí hủy diệt hàng loạt về kinh tế”. Thực tế chứng minh. Mỹ đã kích nổ “vũ khí đôla” nhằm vào Nga ngay sau khi Putin phát lệnh xâm lược Ukraine. Mỹ đã đóng băng dự trữ ngoại hối trị giá $630 tỷ của Nga và làm mất giá đồng rúp (ít nhất trong một thời gian trước khi Ngân hàng trung ương Nga có các biện pháp cấp cứu).
Nói rõ hơn, Mỹ có thể trừng phạt Nga “trong thời gian thực” mà không cần quân đội tham chiến. Nhưng sức mạnh to lớn của đồng đôla cũng đi kèm với trách nhiệm lớn lao: Khi Mỹ sử dụng “vũ khí hủy diệt hàng loạt” này, thậm chí đánh vào kinh tế, mọi người sẽ hoảng sợ là có thể đến phiên mình, nếu cứ đổ xô vào đồng đôla. Để bảo vệ khỏi số phận tương tự như Nga, từng quốc gia sẽ đa dạng hóa các dự trữ và đầu tư từ đồng đôla sang các loại tiền tệ khác. Đó là khi tình trạng tiền tệ dự trữ đôla toàn cầu sẽ gặp vấn đề.
Vậy có phải đồng đôla sắp bị truất ngôi?
Michael Hartnett, Chiến lược gia của Bank of America nhận định: “Việc vũ khí hóa đồng đôla có thể làm suy yếu của đồng tiền này”. Ông nói thêm, việc “Phong trào Balkan hóa các hệ thống tài chính toàn cầu như Nga làm với đồng rúp sẽ xói mòn vai trò của đôla như đồng tiền dự trữ tốt nhất thế giới”.
Một tài liệu nghiên cứu mới của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cho thấy tỷ trọng đôla trong dự trữ quốc tế đã giảm trong hai thập niên qua, cùng thời gian Mỹ mở cuộc chiến chống khủng bố và các biện pháp trừng phạt liên quan đến khủng bố. Kể từ đó, 1/4 dự trữ ngoại tệ toàn cầu đã chuyển từ đồng đôla sang đồng nhân dân tệ của Trung Quốc; 3/4 còn lại chuyển sang tiền tệ của các nước nhỏ hơn. Các đồng tác giả của nghiên cứu, Serkan Arslanalp của IMF, Barry Eichengreen thuộc Đại học California Berkeley và Chima Simpson-Bell thuộc IMF cảnh báo:
“Những thay đổi trên cho thấy xu hướng hệ thống tiền tệ quốc tế phát triển trong tương lai”.
Nga và Trung Quốc thuộc số nước nuôi tham vọng dẫn dắt sự phát triển của hệ thống tiền tệ quốc tế theo lộ trình xa dần đồng đôla. Mới đây, Tổng thống Nga Vladimir Putin đe dọa chấm dứt xuất khẩu khí đốt sang các quốc gia không mở tài khoản với ngân hàng Nga và thanh toán bằng đồng rúp. Liên minh châu Âu (EU) nhận được khoảng 40% khí đốt và 30% dầu từ Nga nên không có lựa chọn thay thế dễ dàng nào. Trong khi đó, Saudi Arabia đang đàm phán với Bắc Kinh để nhận thanh toán bằng đồng nhân dân tệ thay vì đôla số dầu bán cho Trung Quốc.
Hai năm qua, thế giới đã học được bài học “không gì là không thể!”. Nhưng viễn cảnh Mỹ mất vũ khí đặc quyền đồng đôla là rất khó xảy ra. Đơn giản, các lựa chọn thay thế còn nhiều hạn chế. Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và xuất khẩu số một thế giới đã vận động thanh toán bằng nhân dân tệ suốt nhiều thập niên qua nhưng chỉ có khoảng 3% giao dịch toàn cầu được thực hiện bằng đồng tiền này, so với 40% của đồng đôla. Tài chính Mỹ vẫn rất hấp dẫn đối với phần còn lại của thế giới.
Thị trường chứng khoán Mỹ là thị trường chứng khoán lớn nhất và có tính thanh khoản cao nhất thế giới với vốn nước ngoài chảy vào không giảm. Năm 2021, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài trên toàn cầu tăng 77% lên ước tính $1.65 ngàn tỷ, nhưng đầu tư vào Mỹ tăng 114% đạt $323 tỷ (số liệu của Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển-United Nations Conference on Trade and Development).
Giải bài toán tiền tệ và kinh tế
Quý đầu tiên của năm 2022 bấp bênh đã kết thúc vào tuần này khi các chỉ số chứng khoán chính cho thấy kết quả kém nhất trong hai năm qua. Lạm phát gia tăng, Nga xâm lược Ukraine và quyết định tăng lãi suất nhanh hơn của Cục Dự trữ Liên bang (FED – tức Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ) đã tạo ra một loạt thách thức cho các nhà đầu tư. Những thách thức đó sẽ vẫn còn trong Quý II. Các nhà phân tích cố dự đoán điều gì sẽ là cơn gió lớn nhất xảy ra trong quý này và cách chuẩn bị cho chúng. Sau đây là ý kiến của họ.
Bất ổn địa chính trị: Việc Nga xâm lược Ukraine khiến các thị trường toàn cầu choáng váng. Tình trạng bất ổn địa chính trị lan sang năng lượng, hàng hóa, và thậm chí làm mất an ninh lương thực. Josh Leonardi, Giám đốc phụ trách các dịch vụ hàng đầu của công ty chứng khoán TD Securities chú ý đến thị trường hàng hóa, nơi bán các sản phẩm thô như lúa mì. Khoảng 1/4 nguồn cung lúa mì trên thế giới đến từ Nga và Ukraine. Các hợp đồng tương lai cho vụ mùa sẽ gặp khó vì nguồn cung khan hiếm trong khi nhu cầu không đổi.
Lạm phát: “Mỹ đang đối mặt với bài toán lạm phát lớn chưa từng thấy trong 40 năm qua, vì vậy đã đến lúc sử dụng các “tài sản thực” (real asset) như hàng rào chống lạm phát – Josh Leonardi nói – Điều đó có nghĩa là nên đầu tư nhiều hơn vào hàng hóa, bất động sản, đất đai, thiết bị và tài nguyên thiên nhiên. Thực tế, đầu tư bất động sản đang bùng nổ, từ những ngôi nhà dành cho một gia đình và nhiều gia đình, đến các trung tâm dữ liệu và các thiết bị lưu trữ lạnh. Tôi không biết liệu có thứ gì đang “nóng” trên thị trường lúc này hơn bất động sản không?”. Khi đầu tư, hãy tìm đến các công ty kiếm được tiền nhờ lạm phát tăng đột biến. “Các ngân hàng kiếm được nhiều tiền hơn khi lãi suất tăng. Các công ty có nhu cầu vốn thấp cũng là cá cược tốt” – Liz Anne Sonders, Giám đốc điều hành và chiến lược đầu tư tại Charles Schwab đề nghị.
Tăng lãi suất: FED có thể tích cực hơn trong việc tăng lãi suất trong tương lai. Các nhà đầu tư thường tin tưởng vào những biện pháp bảo vệ an toàn mà họ gọi là “do FED đưa ra”. Có người cho rằng sự suy yếu của thị trường sẽ khiến FED phải ngừng tăng lãi suất và thắt chặt chính sách tiền tệ, thậm chí có thể đảo ngược và giảm nhẹ lãi suất. Nhưng do lạm phát đã nằm ngoài tầm kiểm soát nên FED không có chọn lựa nào khác trong thời gian tới. Các nhà đầu tư cần nhận thức được điều đó, đặc biệt nếu họ quyết tâm hơn vì tin rằng FED sẽ không để thị trường thất vọng. Điều đó có nghĩa là FED sẽ tiếp tục tăng lãi suất để làm chậm tăng trưởng kinh tế dù rủi ro suy thoái kinh tế sẽ lớn hơn dự tính.
