Ngày tận thế đang đến gần? Có thể, nếu bạn tin vào chiếc Đồng hồ Ngày tận thế (Doomsday Clock) được nhóm nhà khoa học sử dụng để cảnh báo loài người về các mối đe dọa của biến đổi khí hậu, vũ khí hạt nhân, dịch bệnh và một số nguy cơ tiềm ẩn khác.
Thời gian đếm lùi Ngày Tận thế vẫn giữ mốc ngắn nhất trong ba năm qua
Thế giới chỉ còn 100 giây nữa là đến “nửa đêm” (midnight) – mốc tượng trưng cho ngày tận thế (apocalypse) – kể từ năm 2020, theo Đồng hồ Ngày tận thế. Tổ chức vận hành đồng hồ nói rằng họ đã sử dụng chiếc đồng hồ trong hơn bảy thập niên qua để truyền đạt mức độ rủi ro của các mối đe dọa hiện hữu, từ vũ khí hạt nhân đến biến đổi khí hậu.
Năm nay, họ đã đặt lại những cây kim thời gian (the hands of time) trên đồng hồ vào ngày thứ Ba 24 Tháng Một và thời gian sẽ dưới 100 giây. Đây là bản cập nhật đồng hồ đầu tiên kể từ khi cuộc chiến của Nga ở Ukraine làm dấy lên lo ngại về thảm họa hạt nhân trong một năm đầy hỏa hoạn và lũ lụt trên khắp thế giới.
Đồng hồ Ngày tận thế không phải là đồng hồ thật với những cây kim di chuyển mà chỉ mang tính ẩn dụ (metaphorical timepiece) được “Bản tin của các nhà khoa học nguyên tử” (the Bulletin of the Atomic Scientists) đặt ra để cảnh báo loài người. Nó có hình một phần tư chiếc đồng hồ thật với các cây kim dùng làm biểu tượng cách “loài người sắp hủy diệt thế giới của mình như thế nào”.
Nhóm vận hành có nhiệm vụ cập nhật (cài đặt) lại những cây kim đồng hồ mỗi năm. Và ngay thời điểm này, Đồng hồ Ngày tận thế đang ở điểm gần “nửa đêm” nhất kể từ khi nó xuất hiện vào năm 1947 (như biểu tượng cho mối đe dọa chiến tranh hạt nhân phát sinh từ cuộc chạy đua vũ trang trong Chiến tranh Lạnh giữa Mỹ và Liên Xô). Các nhà khoa học “cha đẻ” của ý tưởng Đồng hồ Ngày tận thế gồm một số người từng tham gia “Dự án Manhattan” sản xuất quả bom nguyên tử đầu tiên của thế giới.
Kể từ đó, ngoài bom nguyên tử, họ đã thêm một số mối đe doạ nữa; ví dụ tác động của biến đổi khí hậu được bổ sung vào năm 2007. Phiên bản “cứng” của đồng hồ hiện đặt tại Đại học Chicago. Ban khoa học và bảo mật của the Bulletin of the Atomic Scientists cho biết quyết định về chiếc đồng hồ được đưa ra sau khi các nhà khoa học đánh giá nguy cơ tiềm ẩn loài nguời bị diệt vong bởi kho vũ khí hạt nhân ngày càng nhiều trên thế giới và tốc độ nước biển dâng. “Thời gian đến nửa đêm tận thế không phải là con số do máy tính đưa ra mà là từ đánh giá của các chuyên gia về việc liệu nhân loại sẽ an toàn hơn hay rủi ro hơn so với các cập nhật trước của đồng hồ” – Rachel Bronson, giám đốc điều hành của The Bulletin lưu ý.
Chỉ trích và biện bạch
Những người chỉ trích cho rằng Đồng hồ Ngày tận thế chỉ gieo rắc thêm nỗi sợ hãi. Họ cũng đặt câu hỏi về tính hữu dụng và phương pháp luận của đồng hồ. Năm 2015, trong một bài phê bình, một nhà nghiên cứu về rủi ro thảm họa toàn cầu tại Đại học Oxford đã đặt nghi ngờ về cách đồng hồ đo lường “rủi ro thực tế” và nói: “Chiếc đồng hồ này chỉ phản ánh cảm giác cấp bách về những rủi ro tận thế trong chính nhóm vận hành nó!”.
Khi đồng hồ được cập nhật ở chế độ 100 giây vào Tháng Một 2020 cũng là lần đầu tiên nó xuống dưới cột mốc hai phút (120 giây) kể từ lúc được tạo ra. Có nghĩa là “loài người đang ở trong một thời điểm nguy hiểm hơn”, ít nhất là theo đánh giá của nhóm vận hành đồng hồ. The Bulletin nêu rõ: “Nguy cơ hạt nhân leo thang, nóng lên toàn cầu, đại dịch coronavirus, các cuộc tấn công mạng cơ sở hạ tầng lan tràn và thông tin sai lệch là các nguyên nhân dẫn đến quyết định rút ngắn thời gian đến nửa đêm tận thế chỉ còn 100 giây”.
Đồng hồ xa “nửa đêm” nhất vào năm 1991, khi nó được quay ngược đến 17 phút sau khi Chiến tranh Lạnh chính thức được tuyên bố kết thúc. Trong năm 2022, cuộc xung đột ở Ukraine đã dẫn đến căng thẳng gia tăng giữa Washington và Moscow, đặc biệt là các vụ pháo kích gần nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu hiện bị Nga chiếm đóng.
Rachel Bronson nói:
“Những gì chúng tôi phải tính đến khi cập nhật lại kim đồng hồ là sự xáo trộn trật tự quốc tế với hai quốc gia kiểm soát kho vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới đang bất hòa nghiêm trọng. Thông điệp chúng tôi muốn truyền đi là đã đến lúc loài người cần nghiêm túc ngăn chặn cuộc khủng hoảng này”.
Đồng hồ Ngày tận thế giữ mốc 100 giây đến nửa đêm suốt ba năm không phải là tin tốt cho thế giới mà nó cần cập nhật ở mốc thời gian dài hơn, thậm chí hơn 17 phút như đã từng xảy ra lúc Chiến tranh lạnh vừa kết thúc. Nhưng tiếc thay, việc đếm ngược thời gian có thể phải rút ngắn xuống dưới 100 giây nếu các mối đe dọa của biến đổi khí hậu và vũ khí hạt nhân ngày càng nhiều hơn hơn.
“Khi nói về một cuộc khủng hoảng dữ dội hơn, chúng tôi hy vọng chiếc đồng hồ không chỉ đưa ra lời cảnh báo mạnh mẽ mà còn trấn an bằng cách nhắc nhở chúng ta đã từng di chuyển kim đồng hồ lùi xa trong quá khứ thì nay chúng ta vẫn có thể làm được điều này nếu biết cách tìm cách triệt tiêu hay đẩy lùi các mối đe doạ hiện hữu hay tiềm tàng” – Bronson nhấn mạnh – dẫn lại từ The Washington Post.
