Cùng hai tổ chức nhân quyền hoạt động tại Nga và Ukraine, một nhà hoạt động nhân quyền Belarus cùng được giải Nobel Hòa Bình 2022
Nhà hoạt động nhân quyền là ông Ales Bialiatski, còn hai tổ chức nhân quyền là Memorial ở Nga và Trung tâm Tự do Dân sự (The Centre for Civil Liberty) có trụ sở tại Ukraine. Theo The Nobel Prize.
Trung tâm Tự do Dân sự (CLL) được chọn vì đã tham gia vào nỗ lực điều tra cáo buộc “tội ác chiến tranh” trong xung đột Ukraine, đóng vai trò tiên phong nhằm buộc các bên phải chịu trách nhiệm với hành vi của mình.
CLL là một trong những tổ chức nhân quyền hàng đầu Ukraine, được thành lập ngày 30 Tháng Năm 2007 ở thủ đô Kyiv. CLL nêu rõ sứ mệnh họ theo đuổi là “củng cố nhân quyền, dân chủ và đoàn kết ở Ukraine” cũng như khu vực thuộc Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE) nhằm “khẳng định phẩm giá con người”.
Trong khi đó, Memorial là tổ chức giám sát nhân quyền lâu đời nhất tại Nga, được thành lập vào năm 1989.Tổ chức này gồm Memorial International và Trung tâm Nhân quyền Memorial. Trung tâm điều hành một mạng lưới văn phòng trên khắp khu vực Bắc Caucasus, giúp ghi nhận các cáo buộc về vi phạm nhân quyền và cung cấp trợ giúp hợp pháp và thiết thực cho các nạn nhân.
Hồi năm ngoái, Tòa án Tối cao Nga ra lệnh đóng cửa cả Memorial International lẫn Trung tâm Nhân quyền Memorial, với cáo buộc vi phạm quy định về tổ chức “đại diện nước ngoài”. Văn phòng tại Đức của tổ chức Memorial ra tuyên bố, giải Nobel Hòa Bình sẽ “tiếp thêm sức mạnh cho quyết tâm của chúng tôi hỗ trợ các đồng nghiệp ở Nga”.
Ủy ban cho biết họ trao giải Nobel Hòa Bình cho ông Bialiatski và hai tổ chức trên vì muốn tôn vinh “quyền con người, dân chủ và cùng tồn tại hòa bình” ở ba quốc gia láng giềng Belarus, Nga và Ukraine. Họ khẳng định giải thưởng này không nhắm vào Tổng thống Nga Vladimir Putin, người đã phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine.
Theo chủ tịch Ủy ban Nobel Na Uy, bà Berit Reiss-Andersen, các bên đoạt giải đại diện cho xã hội dân sự ở quốc gia của họ, họ đã “bảo vệ các quyền cơ bản của công dân” trong nhiều năm qua, bằng cách “ghi nhận các hành vi phạm tội ác chiến tranh, lạm dụng nhân quyền và quyền lực”.
Ông Bialiatski, 60 tuổi, sinh ra tại Vyartsilya, bây giờ là Karelia, Nga, tốt nghiệp chuyên ngành triết học Nga và Belarus tại Đại học Gomel năm 1984. Sau đó ông đi dạy học tại quận Lelchitsy, vùng Gomel. Năm 1985-1986, ông nhập ngũ, phục vụ trong đơn vị pháo chống tăng gần Yekaterinburg, tỉnh Sverdlovskaya của Liên Xô.
Sau khi Belarus trở thành quốc gia độc lập, Bialiatski tham gia hoạt động thúc đẩy dân chủ và phát triển hòa bình ở quê hương. Năm 2006, ông được tặng giải thưởng Per Anger của Thụy Điển, trao cho những cá nhân nỗ lực đóng góp thúc đẩy dân chủ và nhân đạo, đưa ra các sáng kiến và giải pháp tích cực, không màng lợi ích hay nguy hiểm cho cá nhân.
Tháng Tám 2011, Bialiatski bị chính quyền Belarus bắt với cáo buộc né thuế và che giấu lợi nhuận ở quy mô rất lớn, dựa trên dữ liệu tài chính được các công tố viên Litva và Ba Lan công bố. Bialiatski bác bỏ cáo buộc này, nhưng bị kết án tù. Ông được trả tự do vào Tháng Sáu, 2014, nhưng bị bắt lại năm 2021, cũng với cáo buộc né thuế và đối mặt án tù tối đa bảy năm. Ủy ban Nobel Na Uy kêu gọi Belarus trả tự do cho ông và hy vọng ông có thể hiện diện ở Oslo để nhận giải.
Bialiatski từng năm lần được đề cử cho giải Nobel Hòa bình vào các năm 2006, 2007, 2012, 2013. Mãi đến năm nay ông mới được nhận.
Giải Nobel Hòa bình đã được trao cho 137 cá nhân, tổ chức kể từ khi được khởi xướng vào năm 1901. Năm nay, 251 cá nhân và 92 tổ chức đã được đề cử cho giải Nobel Hòa Bình, mức cao thứ hai trong lịch sử, chỉ kém số đề cử vào năm 2016.
Lễ trao giải sẽ diễn ra tại Tòa thị chính Oslo vào ngày 10 Tháng Mười Hai, trùng với ngày mất của nhà phát minh, nhà khoa học Alfred Nobel. Các cá nhân, tổ chức nhận giải Nobel Hòa bình sẽ được trao huy chương, chứng nhận và giải thưởng 10 triệu crown Thụy Điển (khoảng $900,000).
Nobel Vật Lý, Nobel Hoá Học, Nobel Y Sinh, Nobel Văn Học và Nobel Kinh Tế và Nobel Hòa Bình là sáu giải thưởng do Alfred Nobel thiết lập vào năm 1895.
