Ngày 26 Tháng Hai 2022, EU ban hành loạt biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Nga vì hành động xâm chiếm Ukraine, trong đó có việc cấm xuất khẩu, bán, chuyển giao máy bay và phụ tùng, trang thiết bị máy bay cũng như các dịch vụ bảo dưỡng, sửa chữa máy bay và cho vay tài chánh để mua máy bay. Sáng hôm sau, Ngoại trưởng Ireland Simon Coveney tuyên bố, “Ireland sẽ cấm máy bay Nga bay qua không phận”. Chỉ cần nghe xong hai thông báo mới về thực tế mới này là “đội quân” chuyên gia ngành cho thuê máy bay ở đất nước Ireland đã nhanh chóng bắt tay vào việc. Việc gì?
AerCap, AirLease Corp, Avolon, BOC Aviation, SMBC Aviation Capital… được xem là những đại gia chuyên ngành kinh doanh cho thuê máy bay. Ngoài ra, còn rất nhiều công ty cùng ngành nhưng quy mô nhỏ hơn và theo đó là nhiều công ty dịch vụ tài chánh, ngân hàng, bảo hiểm và tái bảo hiểm… Và tất cả công ty này đều đăng ký hoạt động tại Ireland, đất nước lạc lõng giữa Biển Bắc, cách xa bờ Anh Quốc và còn xa hơn nữa với bờ lục địa châu Âu, huống chi nói đến lãnh thổ Nga ở tận sau về hướng Đông của châu lục này. Vậy mà AerCap, Airlease, Avolon, BOC, SMBC đều tăng tốc làm việc trong những ngày qua khi tin chiến sự Ukraine dồn dập loan đi, cùng tin rất nhiều nước khắp thế giới cùng một ý hướng trừng phạt kinh tế Nga vì hành động xâm chiếm một đất nước độc lập, có chủ quyền rõ ràng mà chính Nga từng công nhận.
Các đại gia cho thuê máy bay lên cơn sốt vì phải nhanh chóng hoàn tất hồ sơ thu hồi máy bay, thuê phi công đi lái máy bay bị thu hồi (repo pilot, tắt của repossession pilot) về Ireland. Mọi việc phải kết trong vòng 30 ngày! Một sếp lớn của BOC Aviation nói rằng, hồ sơ và việc thu hồi máy bay phải kết thúc vào ngày 28 Tháng Ba 2022 tới đây!
Đây là một tin thật sự gây sốc, thậm chí còn hơn việc EU đóng không phận đối với các hãng hàng không nhà nước Nga, khi mà hầu hết hãng hàng không Nga đều thuê máy bay của các công ty đăng ký hoạt động tại Ireland, từ hãng hàng không quốc gia Aeroflot qua hãng tư nhân S7 đến hãng máy bay con Rossiya trực thuộc Aeroflot. Đó toàn là những máy bay của hai gã khổng lồ Airbus và Boeing, kế đến là máy bay của Bombardier (Canada) và Embraer (Brazil). Trong tổng số 980 máy bay chở hành khách đang bay ở Nga thì có đến 777 chiếc là máy bay thuê và khoảng 515 chiếc trong số này là hàng của các công ty cho thuê máy bay tại Ireland.
Theo hãng Bloomberg, riêng AerCap hiện làm chủ 152 máy bay đang được các hãng hàng không Nga và Ukraine thuê sử dụng ở thị trường nội địa và thị trường quốc tế. Báo chuyên ngành tài chánh hàng không Airfinance Journal cho rằng số máy bay Aercarp làm chủ mà đang bay bên Nga có trị giá $2.4 tỷ. Công ty SMBC thì cho Nga thuê 34 chiếc các loại.
Nếu không hoàn tất việc thu hồi sớm thì hệ quả phát sinh sẽ trở thành gánh nặng tài chánh cho bên cho thuê. Ông Domhnal Slattery, Tổng giám đốc Avolon, nói rằng: “Cắt đứt Nga ra khỏi hệ thống thanh toán toàn cầu SWIFT là mối lo lớn của chúng tôi vì Nga không còn cách nào mà trả tiền thuê máy bay của chúng tôi!”. Cho nên phải thu hồi những con chim sắt càng sớm càng tốt. Nói thì dễ chứ các bên cho thuê thừa hiểu việc cử phi công sang Nga, đến từng sân bay của các hãng hàng không Nga mà lái máy bay về Ireland không phải là chuyện đơn giản khi mà hiện nay giữa Nga và toàn khối EU đã không còn chuyến bay qua lại nào nữa!
Trong trường hợp các tập đoàn cho thuê máy bay thu hồi được về hết số máy bay đã cho Nga thuê thì liệu lãnh vực vận chuyển hàng không Nga sẽ còn hoạt động được nữa hay không, khi biết rằng thị trường hàng không Nga cho đến nay vẫn chủ yếu là một thị trường nội địa với số chuyến bay trong nước chiếm đến 65% tổng lượng cung tải. Cho nên ông sếp của Avolon, Domhnal Slattery, đã tóm tắt tình hình thực tế rất đúng: “Cục diện xấu ở Ukraine chẳng hề tốt cho bất cứ ai”.
Công việc thu hồi dường như đã bắt đầu. Hãng thông tấn RBU của Nga cho biết một chiếc Boeing 737 sơn màu hãng vé rẻ Pobeda (trực thuộc Aeroflot) sau khi hạ cánh xuống sân bay Istanbul đã bị cấm bay trở lại Nga để chờ trả về cho chủ nhân thật là một công ty cho thuê máy bay ở Ireland.
Là một trong những nước đầu tiên trên thế giới phát triển lãnh vực cho thuê máy bay (aircraft leasing) từ thập niên 1970 với việc thành lập Guinnes Peat Aviation (bởi ông Tony Ryan, đồng sáng lập viên hãng vé rẻ Ryanair cùng với nhân vật nổi tiếng Michael O’Leary), Ireland nay được xem là “Trung tâm thế giới” của lãnh vực này. Để tiếp tục phát triển dẫn đầu thế giới và đào tạo tài năng chuyên ngành đặc biệt cho Ireland, các chương trình tài chánh hàng không được dạy ở Trường doanh thương Smurfit của University College of Dublin và University of Limerick.
Từ năm 2014, giới chuyên ngành vận chuyển hàng không đã dự báo vào năm 2030, thế giới sẽ có trên 6 tỷ lượt hành khách đáp máy bay, số chuyến bay cất cánh sẽ tăng lên thành 60 triệu chuyến! Như vậy sẽ cần rất nhiều máy bay mới, nhất là những thị trường đang phát triển mạnh như Trung Quốc, các nước Đông Nam Á và Nam Á. Riêng các đại gia cho thuê máy bay ở Ireland quản lý trên 1,100 máy bay các loại hiện bay với các hãng hàng không Trung Quốc.
Sau khi đăng ký hoạt động kinh doanh tại Ireland, tất cả máy bay mà công ty cho thuê máy bay mua về từ những nhà sản xuất Airbus, Boeing, Bombardier, Embraer… đều được đăng ký chính thức với Cơ quan quản lý Hàng không Ireland (Irish Aviation Authority). Cho nên dù sau đó chúng được cho các hãng hàng không ở đủ các quốc gia trên thế giới thuê nhưng vẫn bảo đảm “nguồn gốc” là một nơi có quản lý tiêu chuẩn chất lượng hàng không tốt. Qua đó xem như có “chứng từ” hàng chất lượng để có thể chào mời cho khách hàng đến sau thuê lại những máy bay mà khách hàng trước đã trả, sau khi kết thúc hợp đồng.
Ngoài ra, từ lâu rồi, chính phủ Ireland có chính sách thuế rất ưu ái cho lãnh vực kinh doanh độc đáo này, cộng thêm thỏa thuận tránh đánh thuế hai lần với gần 70 quốc gia và lãnh thổ. Cho nên Ireland đúng là “đất lành, chim sắt đến đậu” mà nhờ vậy trung bình mỗi năm có khoảng $660 triệu bơm thẳng vào nền kinh tế quốc dân!
NHỮNG CHIM SẮT CHO THUÊ SINH LỢI
*Trị giá thị trường cho thuê máy bay toàn cầu: $167.8 tỷ
*Số công ty kinh doanh cho thuê máy bay (toàn thế giới): 153
*Nguồn cung ứng tài chánh hàng đầu: Tiền mặt
*14 trong 15 công ty lớn nhất ngành kinh doanh cho thuê máy bay đều đăng ký hoạt động tại Ireland, làm chủ trên 5,000 máy bay các loại, tổng trị giá trên $130 tỷ.
