Sau hơn hai tuần Nga phát động cuộc chiến tranh chống Ukraine đã hé lộ những vết nứt trong kế hoạch xâm lược của Putin, khi “cái gọi là” những đòn “tấn công chính xác” đã kém chính xác hơn rất nhiều. Lực lượng bộ binh gần như mất hương hướng và không có chiến thuật rõ ràng trong nỗ lực “giải phóng” các thành phố và chờ “hoa hồng đón chào” của người dân Ukraine.
Còn nhớ là vào đêm trước khi cuộc xâm lược bắt đầu, ngay cả một số quan chức Mỹ cũng dự đoán Kyiv sẽ thất thủ trong vòng 48 đến 72 giờ. Có lẽ họ dựa vào sức mạnh “trình diễn” của lực lượng Nga và xem nhẹ tinh thần chiến đấu của chính phủ, quân đội và người dân Ukraine căn cứ vào những “phân tích” cũ. Suy nghĩ này không sai nếu nhìn vào chiến dịch chiếm bán đảo Crimea của Nga và quá trình thành lập hai nước cộng hòa tự xưng ở miền Đông Ukraine.
Tuy nhiên, ở lần xâm lược này, sau 15 ngày, lá cờ xanh vàng của đất nước Ukraine vẫn tiếp tục bay trên các tòa nhà tại những thành phố bị bao vây nhiều ngày. Đã có những lời bàn tán xôn xao về việc nhà nước Ukraine bị sẽ bị xóa sổ, nhưng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky không chỉ vững vàng mà còn có những tuyên bố thách thức. Đến lúc này nhiều người mới phát hiện: Người Ukraine không hề yêu nước… Nga, có tâm lý “thần tượng” Putin hay muốn trở thành một phần của nước Nga “vĩ đại”. Họ cũng không phản bội chính phủ do chính họ bầu lên.
Nếu đúng như Putin khẳng định, “Ukraine không phải là một quốc gia thực sự mà luôn đau đáu hướng về “Đất mẹ Nga” thì chắc chắn Ukraine đã sụp đổ. Nhưng những gì “Sa hoàng mới” nghĩ chỉ là ảo tưởng. Ukraine là một quốc gia với tinh thần dân tộc thực sự mà ngay cả đạo quân Nga hùng hậu 160,000 người tràn qua biên giới vẫn chỉ kiểm soát được không quá 10% lãnh thổ. Còn việc “thu phục nhân tâm” và đưa “những đứa con đi lạc trở về nhà” chỉ là chuyện hoang đường! Không có quốc gia có chủ quyền nào và một dân tộc có lịch sử, có lòng kiêu hãnh và tự trọng nào lại cho phép Nga làm như thế. Cho nên phải gọi đúng “chiến dịch quân sự đặc biệt” của Putin là “cuộc xâm lược đặc biệt” khi quốc gia này xâm chiếm quốc gia khác thì mới hiểu đúng vấn đề và hiểu đúng tinh thần chiến đấu của người dân Ukraine.
Trong ba tuần trước cuộc xâm lược, nhiều người dân Ukraine không tin là sẽ có chiến tranh với những người gọi họ là “anh em”. “Chúng tôi chắc chắn sẽ không có chiến tranh” là điệp khúc thường nghe ở các thành phố Mariupol, Zaporizhzia, Kharkiv và Kyiv. Chính phủ Ukraine cũng giảm nhẹ nguy cơ của việc lực lượng Nga tập trung đông bất thường ở biên giới. Nhiều thị trưởng thành phố cũng thế. Có lẽ không ai tin người Nga sẽ đưa quân khi không có nguyên nhân khiêu khích trực tiếp nào cả. Rồi cả những quan hệ đan chéo giữa hai nước khiến “máu đổ thịt rơi” là điều không thế.
Thế rồi, ngày 24 Tháng Hai chiếc “nút chiến tranh” được bật lên. Qua một đêm, tất cả sự phủ nhận đều trở thành cú tát! Sáng sớm 24 Tháng Hai, cư dân Kyiv đã kinh hoàng khi nghe bài Putin thông báo về một “chiến dịch quân sự đặc biệt” trên truyền hình Nga. Họ hiểu ngay rằng những quyền tự do dân chủ mà họ được hưởng sắp bị xe tăng Nga nghiền nát và tương lai tăm tối ở phía trước. Vài phút sau, bầu trời bừng sáng khi tên lửa đạn đạo lao vào sân bay Boryspil bên ngoài Kyiv. Lực lượng Nga tràn qua biên giới, từ Crimea, Belarus và từ miền Tây nước Nga. Sau một thời gian ngắn “bất ngờ và sững sờ”, người dân Ukraine mới hiểu rõ đây là “cuộc xâm lược chiếm đất và bành trướng lãnh thổ”.
Họ hiểu những cam kết “không có chiến tranh, chỉ là thao dượt” của Nga là lời nói dối. Bây giờ, điệp khúc mới của người Ukraine đang gồng mình bảo vệ nền độc lập là: “Tôi sắp gia nhập quân đội, vì đây là đất nước của tôi!”. Ý chí biến thành hành động. Trước sự ngạc nhiên của nhiều nhà quan sát, các lực lượng Ukraine đã sáng tạo ra những chiến thuật phòng thủ hiệu quả và phản công rất nhanh trước quân xâm lược. Họ cơ động, xuất hiện bất ngờ và bắn trả vào các xe tăng Nga. Những đơn vị tự vệ Ukraina tiến hành cuộc chiến tranh du kích ở các vùng ngoại vi thành phố trong các chiến hào. Các khẩu súng chống tăng cá nhân được tận dụng tối đa và đóng vai trò chủ đạo cùng với drone trên bầu trời.
Tận dụng am hiểu địa hình và sự lúng túng của phía Nga, người Ukraine đã gây ra những tổn thất nặng nề cho đối phương. Các đơn vị nhỏ, cơ động đã cắt đoàn xe xâm lược thành từng đoạn nhỏ để tiêu diệt. Các loại vũ khí chống tăng mua được chủ yếu từ Mỹ và Anh liên tục diệt xe tăng, xe cơ giới, ụ pháo Nga trên mọi nẻo đường. Máy bay không người lái tấn công do Thổ Nhĩ Kỳ sản xuất được sử dụng thành thạo. Tại một số khu vực bị chiếm đóng bởi lực lượng Nga, thậm chí cả những khu vực chủ yếu nói tiếng Nga, hàng trăm người đã tham gia ngăn chặn các lực lượng Nga hoang mang, trong đó có nhiều lính nghĩa vụ. Họ dựng hàng núi lốp xe để bảo vệ thành phố, thị trấn của mình và vẽ lại các biển báo đánh lạc hướng kẻ thù trên đường phố.
Dĩ nhiên, người Ukraine không hề có ưu thế về khí tài và không thể đánh bại lực lượng Nga vượt trội hơn hẳn. Nhưng bằng chứng đến nay cho thấy, khi được tăng cường các loại vũ khí cần thiết và các trợ giúp khác từ biên giới phía Tây, người Ukraine có thể bẻ gãy kế hoạch xâm lược của Putin và buộc ông ta phải điều chỉnh mục tiêu. Từ tập trung vào các cơ sở quân sự chuyển sang gieo rắc nỗi sợ. Nhưng trước nhất, bằng cách cầm chân lực lượng Nga, Ukraine đã chứng minh với Putin là ông ta đã hiểu sai lịch sử hay bóp méo nó vì tham vọng cá nhân.
Một Thủ tướng Anh từng nhận xét “một tuần đã là dài trong chính trị”. Hai tuần của cuộc xâm lược này có vẻ là… vô tận, xét về cách nó thay đổi thế giới. Điềm báo trước thất bại xuất hiện từ khi đoàn xe tác chiến của Nga dài 40 dặm đi từ Belarus bị giậm chân tại chỗ, không thể tiến lên. Làm như nó đứng đó để chờ… ăn đạn! Lực lượng phòng không thiện chiến của Ukraine đã làm tốt hơn mong đợi khi hạ gục nhiều tên lửa hành trình và máy bay chiến đấu Nga. Và quan trọng hơn, những nỗ lực của Nga nhằm chiếm giữ các đầu cầu ở phía Bắc và phía Nam Kyiv ngay từ khi cuộc chiến nổ ra đã thất bại.
Khi quyết định tiến hành canh bạc lớn này, Putin không nhớ những gì đã dẫn dến sự kết thúc của đế chế Nga. Sa hoàng cuối cùng của Nga, Nicholas II, bị thua trong cuộc chiến với Nhật Bản vào năm 1905. Sau đó, ông ta trở thành nạn nhân của cuộc Cách mạng Bolshevik, không chỉ mất vương miện mà còn mất mạng. Bài học: Những kẻ cai trị chuyên quyền không thể tiếp tục cai trị sau khi thua một cuộc chiến. Bị ru ngủ bởi phản ứng yếu ớt của phương Tây khi Nga sáp nhập Crimea năm 2014, Putin đã đánh giá thấp phản ứng của phương Tây đối với “cuộc xâm lược có lựa chọn” của mình. NATO cũng hiếm khi quyết liệt và nhanh như vậy trong quá khứ khi các xe tải chở vũ khí chống tăng ùn ùn kéo đến biên giới Ukraine.
Rồi một loạt biện pháp trừng phạt nhanh và kiên quyết, bất kể có ảnh hưởng đến chính Mỹ và các đồng minh. Các ngân hàng Nga bị đe dọa đẩy khỏi mạng lưới ngân hàng quốc tế SWIFT, săn lùng tài sản của các nhà tài phiệt Nga, chấm dứt hoặc giảm nhập khẩu dầu khí của Nga. Hết công ty này đến công ty khác, từ McDonald’s, Zara đến Apple đã ngưng hoạt động tại Nga, không cho người Nga tiếp cận những hàng hóa tiêu dùng họ yêu thích kể từ khi chủ nghĩa cộng sản kết thúc. Đồng rúp mất giá trị hơn một nửa so với giữa Tháng Hai.
Sau 17 ngày Nga xâm lược, Volodymyr Zelensky, diễn viên trở thành tổng thống, vẫn vững vàng trước thử thách mà ít lãnh đạo thế giới nào gặp phải. Sự kiên cường của Tổng thống Ukraine và khả năng tự vệ của Ukraine khi đối mặt với một kẻ thù mạnh và tàn bạo, nham hiểm đã gây ấn tượng mạnh trên toàn thế giới. Các sân vận động bóng đá khắp châu Âu được trang trí màu cờ Ukraine, tháp Eiffel ở thủ đô Paris của nước Pháp cũng thế. Những video của Zelensky đã dẫn đến cuộc biểu thị ủng hộ khắp thế giới. Quốc hội Anh và châu Âu bày tỏ sự ngưỡng mộ. Ngược lại, Putin đang bị cô lập, nóng nảy quát nạt cấp dưới, ghi âm một bài biện minh lan man với các tiếp viên hàng không Aeroflot xinh đẹp vây quanh.
Câu hỏi lớn hiện nay là liệu một lãnh đạo Nga giận dữ và thề tiếp tục “chiến dịch quân sự đúng lịch trình” cho đến khi đạt được mục đích có thể sử dụng bừa bãi tên lửa hành trình, đạn đạo, hệ thống pháo đa nòng không chính xác, bom chùm, bom nhiệt áp, thậm chí vũ khí hóa học và sinh học? Liệu ông ta có dám biến Kyiv thành một Grozny (thủ đô của Chechnya), nơi bị san thành bình địa trong năm đầu tiên Putin cầm quyền? Cuộc hội đàm hôm Thứ Năm 10 Tháng Ba tại Thổ Nhĩ Kỳ giữa ngoại trưởng Nga và ngoại trưởng Ukraine chẳng có kết quả nào cả.
Kremlin yêu cầu Ukraine công nhận chủ quyền của Nga ở Crimea, công nhận nền độc lập của hai nước cộng hòa bù nhìn ở miền Đông Ukraine và Ukraine. Ukraine trả lời là không (dù Zelensky thừa nhận giấc mơ gia nhập NATO, được ghi trong hiến pháp Ukraine, ngày càng xa vời). Trong các yêu cầu trên, không có yêu cầu “phi phát xít hóa và phi quân sự hóa” Ukraine (cụm từ để chỉ việc thay đổi chế độ đương nhiệm dân bầu). Trong khi đó, những đau khổ hàng ngày của thường dân Ukraine vẫn tiếp diễn. Hàng ngàn người đã thiệt mạng trong các cuộc tấn công bằng pháo và tên lửa nhắm vào các tòa nhà chung cư. Hai triệu người di tản khỏi đất nước, đa số là phụ nữ và trẻ em. Khi được về nhà, họ sẽ thấy các thành phố xinh đẹp và có bề dày lịch sử như Kharkiv, Sumy, Mariupol và Chernihiv đã biến dạng hoàn toàn.
