Giết người máu lạnh
Vào giờ ăn trưa một ngày trong năm 2019, Vadim Krasikov đi xe đạp bám theo mục tiêu đến một sân chơi đông đúc dành cho trẻ em, một địa điểm mùa hè nổi tiếng trong một công viên trung tâm thành phố Berlin (Đức). Khi thấy mục tiêu (một người đàn ông) bước vào công viên Tiergarten, Krasikov đạp xe sát phía sau. Cách xích đu không xa, y rút một khẩu súng lục từ trong ba lô và bắn vào lưng đối tượng, khiến nạn nhân Zemlikhan Khangoshvili, một cựu thủ lĩnh quân nổi dậy Chechnya, ngã gục xuống đất. Krasikov xuống xe và bình tĩnh bắn thêm hai phát vào đầu nạn nhân trước sự chứng kiến của nhiều trẻ em và phụ huynh. Đó là lời khai của các nhân chứng trong phiên tòa dẫn đến bản án cho y.
Vụ sát hại Khangoshvili, kẻ bị Moscow cáo buộc chỉ huy một cuộc tấn công năm 2004 ở Nga, được tòa án Đức xác định là một thông điệp có chủ ý của Nga gửi tới kẻ thù của họ ở nước ngoài: Ngay cả khi các người đang ẩn náu ở phương Tây, chúng tôi vẫn sẽ săn lùng và tiêu giết các người.
Một cựu quan chức châu Âu có mối liên hệ với các nhân vật cấp cao của chính phủ Nga cho biết, ngay trước khi toà án Đức kết án Krasikov tù chung thân vào năm 2021, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ra lệnh cho cố vấn an ninh Nikolai Patrushev nghiên cứu việc trao đổi tù nhân để trả tự do cho Krasikov. Điều đó nhấn mạnh rằng Putin xem Krasikov là người có giá trị rất cao. Theo các quan chức phương Tây, Moscow đã đưa trường hợp của Krasikov vào các cuộc đàm phán trao đổi tù nhân và y là trọng tâm trong nỗ lực của Hoa Kỳ nhằm trao trả tự do cho những người Mỹ đang bị Nga giam giữ như cựu thủy quân lục chiến Paul Whelan và phóng viên Evan Gershkovich của tờ Wall Street Journal (WSJ).
Một quan chức hàng đầu của phương Tây có kinh nghiệm về ngoại giao con tin với Nga cho biết Putin quan tâm nhất đến việc mang về nhà Krasikov. Putin từng trao đổi thành công nhiều người Nga bị bắt khi hoạt động bí mật hay phạm tội ác ở nước ngoài. Năm 2004, ông cảm ơn Tiểu vương Qatar vì đã trao trả hai người đàn ông bị kết án vì tội cài bom xe giết chết một thủ lĩnh phiến quân Chechnya đang chạy trốn (dù Nga phủ nhận trách nhiệm về vụ giết người). Vì vậy, việc trao đổi những người Nga bị giam giữ ở các nước phương Tây lấy các công dân phương Tây bị giam giữ ở Nga và những nhà bất đồng chính kiến đang bị cầm tù như Alexei Navalny, là có thể thực hiện được.
Tháng Bảy qua, Tổng thống Joe Biden cho biết ông rất nghiêm túc trong việc tìm cách trao đổi tù nhân Nga để lấy Gershkovich nhưng không đưa ra thông tin chi tiết. Vào Tháng Tư, Thứ trưởng Ngoại giao Sergei Ryabkov lưu ý rằng Nga sẽ chỉ xem xét trao đổi sau khi có phán quyết của toà đối với Gershkovich. Berlin không nói liệu họ có cân nhắc trao đổi Gershkovich để lấy Krasikov không. Việc trao đổi Krasikov có thể gặp trở ngại ở Đức, nơi năm ngoái, các công tố nêu rõ, một kẻ giết người bị kết án không thể được trao đổi. Vì vậy, bất kỳ cuộc đàm phán nào liên quan đến Krasikov đều rất nhạy cảm và khó đoán vì mức độ nghiêm trọng của tội ác y gây ra.
Vadim Krasikov
Quay lại bộ phim giết người, vào khoảng 11g30 sáng ngày 23 Tháng Tám 2019, Krasikov quan sát lối vào căn hộ nơi Khangoshvili sống, trên tầng 3 của một tòa nhà xây dựng theo phong cách Wilheminian thế kỷ 19 với mặt tiền trang trí lót gạch đỏ. Hàng ngày vào khoảng giữa trưa, Khangoshvili, một người theo đạo Hồi, thường đến một nhà thờ Hồi giáo gần đó và đi bộ qua công viên. Krasikov chờ đợi trong bộ tóc giả dài màu đen, đội mũ bóng chày, mang kính râm Ray-Ban, áo hoodie màu xám, tất màu xanh neon và đeo găng tay xe đạp.
Y để khẩu súng lục giảm thanh đã nạp đạn trong chiếc ba lô màu đen. Khangoshvili rời nhà lúc 11g50 và Krasikov đi xe đạp theo sau. Krasikov bắn nạn nhân ngay dưới bả vai trái và bồi thêm hai viên vào ngực. Khi Khangoshvili nằm chết gần sân chơi trẻ em, tên sát thủ nhảy lên xe đạp phóng đi rồi dừng lại ở con sông Spree gần đó, thay quần áo và tháo bộ tóc giả, để lộ cái đầu hói trước khi ném bộ đồ cải trang, xe đạp, súng lục giảm thanh xuống nước và cạo một phần râu bằng dao cạo điện.
Hai người qua đường đã theo dõi y và gọi cảnh sát. Vài phút sau, Krasikov bị bắt với chiếc xe máy điện. Cảnh sát đã thu hồi những món đồ bị ném đi có dấu vân tay và bằng chứng DNA của sát thủ.
Nhưng suốt hai năm, các công tố viên Đức không thể chứng minh được y là ai. Krasikov, hiện 58 tuổi, khai với nhà chức trách tên là Vadim Sokolov, một “du khách” không có mối liên hệ nào với chính phủ Nga. Y có hộ chiếu Nga tên Sokolov và khai với những người thẩm vấn rằng hắn đến Berlin để thăm người yêu, một phụ nữ đã có gia đình. Đại sứ quán Nga ở Berlin cũng khẳng định y là Vadim Sokolov chứ không phải Vadim Krasikov.
Khi phiên tòa xét xử tội giết người mở vào Tháng Mười, 2020, Krasikov vẫn giữ vững lời khai của mình. Với sự giúp đỡ của cảnh sát ở Kyiv (Ukraine) và trang web điều tra Bellingcat, các công tố viên Đức cuối cùng cũng xác nhận danh tính của y là một cựu chiến binh Nga hoạt động bí mật.
Các công tố viên tin rằng Krasikov là người của đơn vị tuyệt mật Vympel (V) thuộc FSB (Tình báo Nga) chuyên thực hiện các hoạt động bí mật ở nước ngoài. Krasikov luôn phủ nhận giết Khangoshvili và làm việc cho cơ quan an ninh Nga. Khi được thẩm phán hỏi liệu y có điều gì cần nói với tòa trước khi bị kết án hay không, y trả lời: “Không, cảm ơn!”
Cuối cùng, Tháng Mười Hai, 2021, một tòa án ở Đức đã tuyên án y tội giết người, và mô tả vụ xả súng chết người là một “hành động khủng bố nhà nước” với mức án chung thân. Ngay sau khi tuyên án, Krasikov được chuyển từ nhà tù Berlin đến một nhà tù an ninh cao không được tiết lộ bên sông Danube ở khu vực Bavaria vì sợ các tù nhân Chechnya trong nhà tù cũ sẽ giết y. Krasikov được hưởng quy chế dành cho tù nhân theo luật pháp Đức, gồm cả việc đi dạo hàng ngày trong vườn và đọc sách tiếng Nga.
Sát thủ của Putin
Trước khi đến Berlin thực hiện nhiệm vụ, Krasikov đã nộp đơn xin thị thực du lịch đến Paris tại lãnh sự quán Pháp ở St. Petersburg. Y sử dụng hộ chiếu Nga dưới tên Vadim Sokolov. Theo hồ sơ tòa án, ngày 22 Tháng Tám y mới đến Berlin (vẫn để lại hành lý và điện thoại di động trong phòng khách sạn giữ chỗ ở thủ đô Ba Lan) để quay lại đó vào ngày 25 Tháng Tám và trở lại Moscow. Tại Berlin, Krasikov gặp những người cung cấp cho y quần áo mới, một chiếc xe đạp leo núi màu đen và thông tin chi tiết về thói quen hàng ngày của mục tiêu Khangoshvili. Y cũng nhận được một khẩu súng lục Glock có giảm thanh và băng đạn dự bị.
Khangoshvili, chiến binh nổi dậy Chechnya mang quốc tịch Georgia đã từ Georgia đến Đức năm 2016 và nộp đơn xin tị nạn để tránh bị các đặc vụ Nga giết sau nhiều lần chết hụt. Đức từ chối đơn xin tị nạn vẫn cho ông ta ở lại. Khangoshvili lọt vào tầm ngắm của Moscow từ năm 2004 vì bị cáo buộc chỉ huy cuộc đột kích của các chiến binh Chechnya lúc chiếm được phần lớn thành phố Nazran và giết chết các quan chức an ninh FSB.
Khangoshvili nằm trong danh sách 19 kẻ khủng bố bị Nga truy nã được chia sẻ với các quốc gia khác, gồm cả Đức. Năm 2012, Moscow phàn nàn phương Tây không xem trọng yêu cầu dẫn độ của họ và chuyển sang phương thức mới là tìm giết các nghi phạm ở nước ngoài, một hoạt động được Putin hợp pháp hóa từ năm 2006. Kết quả, đến năm 2019, năm trong số 19 người trong danh sách khủng bố đã bị giết hoặc tự sát, trong đó có Khangoshvili.
Krasikov sinh ở làng Kenestobe, một vùng của Kazakhstan nổi tiếng với nghề chăn nuôi gia súc và khai thác chì. Theo anh rể của y, người từng làm chứng tại phiên tòa xử em rể mình, y gia nhập quân đội Liên Xô trong cuộc chiến ở Afghanistan và được biên chế vào các đơn vị quân đội tinh nhuệ thuộc Bộ Nội vụ Nga và FSB.
Krasikov kết hôn hai lần, lần thứ hai với Kateryna Krasikova, một phụ nữ sống tại thành phố Kharkiv ở phía Đông Bắc Ukraine. Người anh rể Aleksandr Vodorez khẳng định y khoe với gia đình vợ là làm việc cho cơ quan an ninh Nga nhưng ông không đưa ra nhiều chi tiết cụ thể. Những bức ảnh chụp đám cưới của Krasikov vào Tháng Bảy 2010 ở Moscow có trong hồ sơ tòa án cho thấy có các quan chức FSB trong số các khách mời.
Vodorez cho tờ Wall Street Journal biết trong một cuộc phỏng vấn, Krasikov và người vợ thứ hai sống trong một căn hộ cao cấp ở Moscow, và người vợ nói với gia đình, chồng bà kiếm được khoảng $10,000 mỗi tháng, cộng thêm tiền công tác phí cho các chuyến đi đôi khi kéo dài hàng tuần. Y thường mặc quần áo hàng hiệu và thích nghỉ dưỡng ở Địa Trung Hải. Người vợ phàn nàn với người thân rằng chồng mình thường xuyên đổi xe sang (Porsche và BMW) đến nỗi bà không kịp làm quen với chúng. “Krasikov khoe đã gặp Putin tại một cơ sở huấn luyện quân sự ưu tú” – Vodorez nhớ lại. Theo những người thân cận với gia đình, vợ và con của Krasikov đã chuyển đến Crimea bị Nga sáp nhập trái phép sau khi chồng bị bắt và hiện đang sống dưới sự giám sát của FSB.
