Lực lượng Ukraine tiến sâu nhất vào lãnh thổ Nga kể từ khi Nga xâm lược Ukraine năm 2022. Diễn biến bất ngờ này đã khiến những nhà bình luận thời sự phải ngồi lại và thảo luận về ý nghĩa cũng như những hệ quả của nó.
Vào lúc này quân đội Nga thực sự choáng váng, và vội vã tập hợp hàng ngàn quân phản công, sơ tán công dân trong nỗ lực ứng phó trước cuộc tiến công lớn của Ukraine vào khu vực Kursk của Nga.
Báo chí quốc tế đồng loạt đưa tin quân đội Ukraine phát động một cuộc tấn công bất ngờ vào khu vực Kursk phía tây Nga vào thứ Ba 6 Tháng Tám, mà theo ước tính cho tới nay, quân đội Ukraine xâm nhập gần 40 km vào lãnh thổ Nga.
Bộ Quốc Phòng Nga cho biết họ đang gửi các bệ phóng tên lửa, pháo binh, xe tăng và xe tải hạng nặng để tăng cường phòng thủ trong khu vực, truyền thông nhà nước Nga đưa tin cho biết.
Cuộc tấn công đánh dấu một hướng đi mới cho cuộc xung đột, vốn chủ yếu là cuộc chiến nhằm tiêu hao trong 12 tháng qua, nghiên cứu viên thỉnh giảng tại Đại Học Griffith, ông Peter Layton nói với SBS News.
“Lực lượng Ukraine dường như đã bí mật chuyển quân khỏi các khu vực khác của tiền tuyến và chuẩn bị cho việc này trong nhiều tháng. Chắc chắn có sự thúc đẩy về mặt tâm lý, người Ukraine đang tiến bộ, và điều đó phần nào thay đổi nhận thức của những người bên ngoài về khả năng của người Ukraine.”
Cuộc phản công của Ukraine diễn ra như thế nào?
Theo quân đội Nga, vào khoảng 8 giờ sáng Thứ Ba, lực lượng Ukraine đã phát động một cuộc tấn công vào khu vực Kursk, phía tây nam nước Nga. Nga cáo buộc lực lượng Ukraine tấn công bừa bãi vào các tòa nhà dân sự và đã nhanh chóng tăng viện, hỏa lực không quân và pháo binh để đẩy lùi cuộc tấn công. Tình trạng khẩn cấp đã được ban bố trong khu vực.
Moscow cho biết khoảng 1,000 quân Ukraine và hơn hai chục xe bọc thép và xe tăng đã tham gia vào cuộc tấn công đầu tiên.
Tổng Thống Volodymyr Zelenskyy hôm thứ Năm 8 Tháng Tám lên tiếng cho biết Nga cần phải “cảm nhận” được hậu quả của cuộc xâm lược do chính mình tạo ra. “Lực lượng Ukraine được cho là hiện diện ở những khu vực cách biên giới quốc tế tới 35 km,” Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) độc lập có trụ sở tại Hoa Kỳ cho biết trong đánh giá hàng ngày dựa trên các video và hình ảnh được định vị địa lý.
Nhưng báo cáo cũng nhận định, cuộc phản công dù thắng lợi, nhưng “chắc chắn không kiểm soát” được toàn bộ khu vực đó.
Dĩ nhiên lúc này trên các bản tin truyền hình của nước Nga, ông Putin gọi cuộc xâm lược này là “hành động khiêu khích quy mô lớn” chứ không gọi là “chiến dịch quân sự đặc biệt” của Ukraine – như cái cách nói mà người Nga khi đưa quân sang xâm lược nước láng giềng.
Ngay sau cuộc phản công, Zelensky có cuộc họp nhanh với các tướng lĩnh chỉ huy mặt trận để nghe các báo cáo. Với các dự báo là người Nga sẽ tức giận đáp trả bằng cách không kích liên tục vào đất Ukraine, Zelensky cũng “đã phê duyệt một kế hoạch cho các hành động tiếp theo để tăng cường hệ thống phòng không để bảo vệ con người, cơ sở hạ tầng quan trọng và cơ sở quân sự,” theo một tuyên bố từ Ukraine.
Tại sao cuộc tấn công của Ukraine lại đáng chú ý? Giáo Sư Peter Layton cho biết: “Quân đội Ukraine đã chuẩn bị rất kỹ lưỡng và nhiều công sức cho cuộc tấn công này, và đó “không phải là một chuyến dã ngoại nhỏ. Người Ukraine bắn hạ máy bay không người lái của Nga và sau đó gây nhiễu tất cả các máy bay không người lái dự phòng, làm mù hệ thống giám sát của Nga và sau đó di chuyển xe bọc thép của Ukraine về phía trước. Một kế hoạch rất bài bản đã được tính trước bằng các bước tiếp nối. Ukraine dùng hệ thống phòng không bắn hạ máy bay trực thăng do thám của Nga. Cuộc phản công có quy mô khá lớn với một vài lữ đoàn có số lượng xe bọc thép hợp lý.”
Ông cũng cho biết Ukraine hiện đang ở thế chủ động khi khiến đối thủ bất ngờ, điều không dễ thực hiện trong một cuộc chiến được giám sát chặt chẽ.
Các chiến binh từ Ukraine đã thử thực hiện một số cuộc xâm nhập ngắn vào Nga trước đây. Một số cuộc xâm nhập là của các đơn vị người Nga chiến đấu ủng hộ Kyiv – Quân đoàn tình nguyện Nga và Quân đoàn Tự do Nga.
Các đồng minh của Ukraine cũng dường như không hề biết trước được kế hoạch phản công mới này và bất ngờ trước chuyển biến của cuộc chiến. Hoa Kỳ cho biết đã liên lạc với Kyiv để thu thập thêm thông tin.
Peter Zalmayev, giám đốc điều hành tổ chức Eurasia Democracy Initiative, cho biết rõ là cuộc tấn công của Ukraine có thể nhằm mục đích kéo lực lượng Nga khỏi tiền tuyến Donbas, đồng thời gieo rắc nỗi sợ hãi vào tinh thần những người lính Nga đang xâm lược.
Chuyên gia quân sự Ukraine Sergiy Zgurets, người điều hành công ty tư vấn của riêng mình, nói với Agence France Presse rằng “những bức ảnh về việc phá hủy thiết bị, trực thăng, việc sử dụng máy bay và pháo binh của cả hai bên” cho thấy một hoạt động quân sự thắng lợi đáng kể.
Mick Ryan, một chiến lược gia quân sự và là thiếu tướng quân đội Úc đã nghỉ hưu, cho biết Ukraine đã buộc Nga phải tập trung đối phó, và có thể chuyển hướng nguồn lực đang tấn công ra khỏi các khu vực khác. “Người Ukraina đã tấn công bằng lực lượng cơ giới hóa, có tính cơ động cao. Điều này khác với Nga,” Mick Ryan nhận định. “Mức độ cơ động cao là điều cần thiết để tạo ra hoặc khai thác khoảng trống trong phòng thủ của đối phương và nhanh chóng khai thác những khoảng trống đó.”
Ukraine đang hy vọng đạt được điều gì khi tạo cuộc phản công bất ngờ này? Cho đến nay các quốc gia quan sát cũng không rõ cuộc phản công sẽ kéo dài bao lâu và quân đội Ukraine sẽ tiến xa đến mức nào.
“Hiện tại, đây là một hoạt động có tính hạn chế, hậu quả trực tiếp của nó sẽ là làm giảm sự ổn định của nhóm không quân Nga đang tấn công và luôn trục chiến trên Kharkiv,” nhà phân tích quân sự Ukraine Oleksiy Kopytko cho biết trên mạng xã hội.
Nhà quan sát quân sự Ukraine Kostiantyn Mashovets cho biết trên Facebook: “Xét theo quy mô và cường độ hoạt động của Ukraine, sớm hay muộn, Nga cũng sẽ buộc phải rút quân khỏi các khu vực hoạt động khác, để chuyển tư thế xâm nhập sang tình huống đối phó phòng thủ.”
Cuộc phản công có thể chỉ kéo dài thêm trong một khoảng thời gian ngắn nữa, nhưng đặc biệt tác động về mặt tâm lý – nâng cao tinh thần của người Ukraine, những người đã chứng kiến quân đội của mình phải chịu áp lực nặng nề trong thời gian qua trước quân Nga.
“Một mục tiêu khác là cho xã hội Nga thấy cảm giác khi lãnh thổ của mình bị chiếm đóng,” Sergiy Solodkyy, phó giám đốc Trung tâm nghiên cứu Châu Âu Mới tại Kyiv, nói với AFP.
Ryan cho biết các nhà hoạch định chính sách của Ukraine sẽ cố gắng khai thác một khía cạnh thực tế là Nga “không thể vận toàn lực để xâm lược mãi được.” Ông cho biết họ có thể đang cố gắng “buộc người Nga xem xét lại việc bố trí lực lượng của họ ở những nơi khác trên tiền tuyến trong tư thế phòng thủ.”
Giáo Sư Peter Layton thuộc Đại Học Griffith cho biết, Ukraine có thể đang tìm cách đạt được vị thế khác, mà từ đó họ sẽ đề xuất cuộc ngừng bắn, và có khả năng sẽ giao lại khu vực đã chiếm được này để đổi lấy việc được trả lại một phần lãnh thổ của mình, có thể là ý chính của cuộc phản công.
Ông Layton cũng nói kịch bản cuộc phản công này là hoàn toàn bí mật của Ukraine, do đó khó có thể dự đoán được diễn biến sẽ như thế nào trong vài ngày tới. “Người Ukraine có thể sẽ tiến sâu hơn và quyết định giữ lại vùng lãnh thổ đã chiếm được này, rồi di chuyển thêm lực lượng pháo binh về phía bắc để cố gắng giữ và tiến. Ukraine đã chuẩn bị các phương tiện di chuyển linh hoạt và cơ động để đáp trả cuộc phản công tiếp theo của Putin, vì ý nghĩa giữ được lãnh thổ đang tiến vào, chắc chắn sẽ tạo thêm lợi thế trên bàn đàm phán, và mang lại những tác động chiến lược.”
