HIẾU CHÂN
Trung Quốc tiếp tục gây khó cho việc xuất cảng các trang bị y tế thiết yếu mà các nước đang rất cần để chống dịch Vũ Hán khiến Mỹ tính chuyện giảm phụ thuộc vào nguồn cung cấp nước ngoài.
Bài liên quan:
- Cuộc chiến khẩu trang! (03-04)
- Trang bị y tế đi về đâu? (10-04)
Trung Quốc siết xuất cảng trang bị y tế
Sau khi nhiều quốc gia châu Âu lên tiếng phàn nàn phẩm chất kém của các loại trang bị y tế như khẩu trang, mặt nạ chống độc N95 do Trung Quốc xuất cảng hoặc viện trợ, hôm thứ Sáu tuần trước, Hải quan Trung Quốc ban hành một quy định mới, buộc các lô hàng y tế phải được kiểm tra phẩm chất trước khi xuất. Hậu quả là trong bốn ngày qua, hàng triệu khẩu trang, hàng ngàn máy trợ thở và các trang bị khác phải nằm im trong các kho xưởng chờ kiểm tra. Các máy bay được thuê chở trang bị về Mỹ cũng phải nằm chờ ở các phi trường Trung Quốc.
Đây là quy định mới nhất trong hàng loạt thay đổi trong chính sách xuất cảng mà Trung Quốc ban hành gần đây, gây khó khăn cho việc cung cấp trang bị y tế tới các nước đang bị dịch tàn phá và đang rất cần các mặt hàng này.
Hai tuần trước, Hải quan Trung Quốc cũng đưa ra một quy định mới, theo đó chỉ có những công ty, xí nghiệp có giấy phép sản xuất thiết bị y tế do chính phủ Trung Quốc cấp mới được xuất cảng các loại sản phẩm này. Rất nhiều công ty không có giấy phép đã bị loại khỏi thị trường.
Dựa vào các quy định mới, các điểm kiểm tra hải quan của Trung Quốc bắt buộc mỗi lô hàng y tế xuất cảng phải qua ít nhất hai thủ tục: chứng minh nguồn gốc từ một công ty có giấy phép và kiểm tra phẩm chất. Nhiều lô hàng đã ra tới phi trường nhưng không hội đủ hai thủ tục này; việc xuất cảng do đó bị ách tắc và nhiều nước lên tiếng than phiền.
Không chỉ các công ty Trung Quốc mà các tập đoàn đa quốc gia có nhà máy sản xuất tại nước này cũng bị ảnh hưởng bởi các quy định mới.
Một quy định khác bắt buộc các lô hàng trang bị y tế xuất cảng sang Mỹ phải được sự đồng ý không chỉ của Cơ quan quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) mà còn phải được Tổng cục Sản phẩm Y tế quốc gia Trung Quốc phê chuẩn – điều mà nhiều nhà nhập cảng không có được. Quy định này làm gián đoạn việc cung cấp máy trợ thở của công ty General Electric, mặt nạ N95 của công ty 3M và cả bộ dụng cụ xét nghiệm coronavirus do PerkinElmer sản xuất. Hồi cuối tuần, một chuyến bay từ Trung Quốc về Boston, dự định chở 10 triệu mặt nạ N95 nhưng cuối cùng chỉ có một nửa số lượng đó.
Jacob Parker, phó chủ tịch Hội đồng thương mại Mỹ-Trung Quốc, nói các hạn chế mới đang làm đau đầu các công ty lớn nhất thế giới. “Một chính sách với ý định tốt đã sinh ra nhiều hậu quả không lường trước trong hàng loạt lĩnh vực và trở thành vấn đề lớn cho các hội viên của chúng tôi,” ông Parker nói. Omar Allan, cựu quan chức thương mại Canada và hiện điều hành một công ty tư vấn thương mại toàn cầu, nói: “Trung Quốc đang thật sự bóp nghẹt việc xuất cảng các trang bị bảo hộ cá nhân tới các nước đang cần nhất”.
Muốn nhận hàng phải “cám ơn”!
Trong khi đó, mặc dù rất cần trang bị y tế cho việc chống dịch đang rất căng thẳng, nhiều quan chức chính phủ Mỹ tỏ ra ngần ngại, không muốn mua hay nhận viện trợ từ Trung Quốc vì không muốn tiếp tay cho chiến dịch tuyên truyền “ngoại giao khẩu trang” của đảng Cộng sản nước này.
Đã có những cuộc tranh luận ở Washington chung quanh vấn đề có nên nhận khẩu trang mà bộ Ngoại giao Trung Quốc viện trợ hay không và nhiều người đã nói “không”. Tâm lý hoài nghi này cho thấy nỗi tức giận và thất vọng ngày càng tăng ở Washington với chiến dịch tuyên truyền của Trung Quốc.
Các chuyên gia, cả trong và ngoài chính quyền Mỹ, rất bực tức trước việc mà họ cho là đảng Cộng sản Trung Quốc đang cố gắng xuyên tạc câu chuyện về đại dịch, hướng sự chú ý của thế giới ra khỏi nguồn gốc Trung Quốc của đại dịch Vũ Hán, chuyển sang các chuyến hàng trang bị y tế mà nước này xuất cảng hoặc viện trợ cho các nước bên ngoài, coi đó như là hành động nhân đạo, hào hiệp của một quốc gia có trách nhiệm!
Báo The New York Times dẫn ý kiến của nhiều quan chức, nhà phân tích và quản trị công ty phương Tây cho biết, lợi dụng lúc các nước đang rất cần trang bị y tế, quan chức Trung Quốc ép các chính phủ nước ngoài phải công khai bày tỏ lòng biết ơn Trung Quốc khi tiếp nhận những chuyến hàng này. Bà Elizabeth C. Economy, chuyên gia hàng đầu về Trung Quốc và châu Á của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (CFR) – một tổ chức nghiên cứu uy tín ở Washington, nói: “Điều làm tôi thật sự bất ngờ và kinh ngạc là quy mô chiến dịch mà chính phủ Bắc Kinh theo đuổi để buộc các nước khác công khai thể hiện lòng biết ơn Trung Quốc, một chuyện chắc chắn không có trong truyền thống cứu trợ nhân đạo”.
Báo chí Trung Quốc thường xuyên tuyên truyền nổi bật những chuyến hàng xuất cảng hoặc viện trợ y tế của Trung Quốc. Và do những trang bị y tế này giúp cứu người, nhiều lãnh đạo thế giới đã lên tiếng cảm ơn Trung Quốc, trong đó có Thống đốc tiểu bang New York Andrew Cuomo và tổng thống Serbia bên châu Âu. Nhưng biến những lời cảm ơn lịch sự thành một chiến dịch tri ân công khai trên truyền thông thì chỉ có nhà cầm quyền Trung Quốc mới nghĩ ra được.
Báo New York Times thuật lại một câu chuyện khó tin nhưng có thật: Lãnh sự quán Trung Quốc ở Chicago đã hai lần gửi thư cho Thượng nghị sĩ Roger Roth – Chủ tịch Thượng viện tiểu bang Wisconsin, yêu cầu Thượng viện tiểu bang Wisconsin thông qua một nghị quyết công nhận “Trung Quốc đã có những bước đi dũng cảm để ngăn chặn virus,” “đã có những biện pháp nghiêm khắc chưa từng thấy” và hành động của họ “đã có hiệu quả ngăn chặn virus không phát tán ra các vùng khác ở Trung Quốc và thế giới”. Bức thư còn nói Trung Quốc “đã nhanh chóng và minh bạch” chia sẻ các thông tin đó.
Thượng nghị sĩ Roth, đảng Cộng hòa, cho biết: “Tôi giật mình với sự trâng tráo của chính phủ Trung Quốc khi họ cố tác động tới công việc của chúng tôi ở đây”. Ông Roth đã trả lời chỉ bằng một chữ: “Nuts” (đồ dở hơi!). Và ngày 26-03 vừa qua, Thượng viện Wisconsin đã ra một nghị quyết, xác định: “Đảng Cộng sản Trung Quốc đã cố ý lừa dối thế giới về coronavirus Vũ Hán”, và Wisconsin “đoàn kết với nhân dân Trung Quốc lên án hành động gian dối” của đảng này.
Tổng lãnh sự Trung Quốc Ngô Đình (Wu Ting) không trả lời yêu cầu bình luận của báo New York Times về câu chuyện trên.
Chủ trương đòi “tri ân” cùng với chính sách siết chặt xuất khẩu trang bị y tế của Bắc Kinh đã vô hình chung phá hỏng chiến dịch “ngoại giao khẩu trang”, làm lộ nguyên hình một chính quyền Trung Quốc hợm hĩnh và độc ác.
Chuyển đi
Cách hành xử không giống ai của Trung Quốc đang củng cố lập luận của nhiều quan chức cao cấp trong chính phủ của tổng thống Donald Trump rằng các công ty Mỹ nên nhanh chóng chuyển dây chuyền sản xuất ra khỏi nước này.
Trước khi đại dịch bùng nổ, một số công ty đã bắt đầu tính chuyện chuyển cơ sở sản xuất ra khỏi Trung Quốc để né mức thuế trừng phạt mà ông Trump đánh lên hàng nhập cảng từ Trung Quốc trong cuộc thương chiến năm 2018. Bây giờ, sản xuất ở Trung Quốc đình đốn vì đại dịch, cộng với chính sách kiểm soát và hạn chế xuất cảng của Bắc Kinh càng làm cho các công ty phải nghĩ kỹ hơn về chuyện này.
Ông Peter Navarro, cố vấn về thương mại của Tòa Bạch ốc, tác giả cuốn sách nổi tiếng “Chết dưới tay Trung Quốc”, đã phác thảo một sắc lệnh hành chánh để Tổng thống Trump xem xét ban hành, thúc đẩy các công ty ngành dược phẩm nhanh chóng chuyển sản xuất về Mỹ, cho dù có một số ý kiến phản đối trong các quan chức hành chánh và luật pháp.
Khi đại dịch Vũ Hán bùng phát, nhiều người Mỹ bất ngờ nhận ra phần lớn dược phẩm và trang thiết bị cung cấp cho hệ thống chăm sóc y tế ở Mỹ đều được sản xuất ở Trung Quốc, hoặc phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn nguyên liệu của Trung Quốc và có thể bị Bắc Kinh chặn bất cứ lúc nào. Trong những ngày đầu của dịch, các nhà sản xuất Mỹ tại Trung Quốc bị buộc phải cung cấp khẩu trang và các trang bị bảo hộ khác cho các địa phương và bệnh viện Trung Quốc, không được tiếp tục xuất cảng; hiện thời việc xuất cảng khẩu trang không còn bị cấm đoán nữa nhưng nhà sản xuất chỉ có thể xuất cảng “miễn là bảo đảm nhu cầu tiêu thụ ở trong nước,” một tờ báo Trung Quốc cho biết. Công ty 3M – nhà sản xuất mặt nạ N95 hàng đầu thế giới, đã cam kết với chính phủ Mỹ sẽ cung cấp 166,5 triệu chiếc trong vòng ba tháng tới, nhưng chưa rõ 3M có thực hiện được hay không nếu chính phủ Trung Quốc vẫn quyết giữ lại cho nhu cầu nội địa của họ.
Vì lẽ đó, ông Navarro kiến nghị với Tổng thống Trump: “Một trong những điều mà cuộc khủng hoảng này dạy ta, thưa ngài, là chúng ta đã phụ thuộc một cách nguy hiểm vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Chúng ta sẽ không bao giờ nên dựa hoàn toàn vào thế giới bên ngoài dược phẩm thiết yếu và biện pháp đối phó của chúng ta”, ông Navarro nói trong một cuộc họp báo cùng ông Trump tuần trước.
Hành động chuyển sản xuất ra khỏi Trung Quốc lúc này đã là trễ, nhưng muộn còn hơn không. Chính phủ Nhật Bản mới đây đã quyết định dành một gói kích thích trị giá 220 tỷ yên, tương đương 2,2 tỷ USD để bù đắp cho các công ty chuyển sản xuất từ Trung Quốc về lại Nhật Bản, và 23,5 tỷ yên cho các công ty chuyển sang các quốc gia khác.
