LTS: KOL (Key Opinion Leaders) là một trong những từ thời thượng nhất của thế giới mạng hiện nay, chỉ đến những người có sức ảnh hưởng, với tiếng nói có trọng lượng nhất định. Tuy nhiên, hiện tượng KOL trên mạng xã hội Việt Nam đã biến thoái, đi quá xa, thậm chí trong vài trường hợp trở nên bệnh hoạn. Ý kiến dưới đây cho thấy một phần bức tranh KOL.
1/ Mạng xã hội bắt đầu nở rộ từ khoảng 15 năm nay, kéo theo sự xuất hiện của những KOL (Key Opinion leader). Họ là những người viết tốt, thạo tin, dũng cảm xông pha làm nhiều hoạt động cộng đồng… Mỗi lĩnh vực, bạn hầu như đều có thể thấy được những KOL nổi trội. Họ định hướng đám đông, truyền cảm hứng về cách sống, làm việc.
Những người bắt đầu quen dùng mạng xã hội dần sẽ khát tin, khát cái mới, ghét sự nhàm chán và lười suy nghĩ. Nên dần dần, có một hành vi nguy hiểm: Phó thác cách tư duy, cách nghĩ cho KOL. KOL nói gì, làm gì, đều thấy đáng tin và cần được ủng hộ.
2/ “Thần tượng là món cháo xay nhuyễn dành cho trẻ chưa mọc răng” (Zarabulldogra)
Trước đây, tôi follow Facebook của nhiều KOL khác nhau. Cảm thấy hay và học được nhiều thứ. Cho đến khi, gượm đã, tôi thấy lấn cấn: Những ngôn từ không đúng mực, thông tin không được kiểm chứng, những dự định hoành tráng rồi chả thấy đến đâu, những hành vi lừa đảo… Và tôi bắt đầu quan sát họ. Nhưng không phải là từ góc độ của follower nữa, mà là người gạn đục lấy tin. Và rồi tôi thấy, nhiều hành vi của họ rất nguy hiểm. Những thông tin sai lệch, nửa vời, những tư tưởng xấu len lỏi.
Vậy là tôi chỉ còn một cách: Chia KOL thành hai loại: Những người tốt, có tâm, tôi làm bạn và chung tay với họ. Những người tôi nghi ngờ, tôi bỏ hẳn và xem những gì họ viết là đáng ngờ vực. Và tôi cũng nhận thấy, những KOL tốt thực sự, họ đều có xu hướng lui về ở ẩn, hạn chế bạn bè và follower. Họ sống đời an nhàn tránh thị phi.
Tôi thành bạn với họ. Tôi không chấp nhận là follower.
3/ Khi bạn thấy một số KOL mắc lỗi: Nhận tiền từ thiện rồi không đưa, đưa các thông tin sai lệch rồi khơi khơi đổ lỗi cho người khác, ỉm đi không hề đả động gì đến chuyện đó. Bạn sẽ thấy những KOL này có vấn đề. Nhưng bạn tặc lưỡi cho qua, vẫn follow, vẫn tin và ủng hộ. Hoặc đơn giản là bạn hóng chuyện mới. Nhưng những tư tưởng xấu len lỏi vào bạn cũng nhanh và sâu sắc đến mức bạn ko thể hình dung được.
“Loại ký sinh trùng nào dai dẳng nhất? Vi khuẩn? Virus? Giun sán? Một ý tưởng! Kiên cường, truyền nhiễm mạnh. Một hạt giống nhỏ nhất của một ý tưởng có thể lớn lên nhanh. Nó có thể mọc lên để định hình, hoặc để huỷ diệt bạn – Cobb-Inception”
4/ Nếu theo dõi câu chuyện của bầu cử tổng thống Mỹ, với những người yêu và chống Trump, bạn sẽ thấy những ý nghĩ sai ban đầu sẽ dẫn tới đâu. Người ta sẵn sàng bỏ qua lịch sử hàng mấy trăm năm xây dựng chế độ dân chủ ở Mỹ để tin vào những câu chuyện hoang đường như cuộc “Tát cạn đầm lầy” và “quân đội đảo chính”. Một ý nghĩ sai từ đầu có thể đẩy mọi thứ đi rất xa. Trong rất nhiều KOL hiện tại, có những kẻ như vậy. Có những kẻ được lập nên để khiến cho thông tin sai lệch, khiến cộng đồng suốt ngày cãi nhau về những chuyện đâu đâu.
5/ Trong những thứ quái đản nhất liên quan KOL, đó là việc làm từ thiện. Do luật quy định không rõ ràng, ai cũng có thể dễ dàng đứng ra huy động tiền để làm từ thiện. Với nền tảng đùm bọc lẫn nhau của người Việt, ai cũng sẵn sàng giúp đỡ người khác. Người ta sẵn sàng gửi cho KOL tiền để đóng góp làm từ thiện mà không hề tiếc. Nhưng thực sự thì, những đồng tiền từ mồ hôi, nước mắt ấy, được nhiều KOL coi như là đương nhiên và tiện tay phung phí. Họ sẵn sàng phá vỡ cam kết, xuề xòa trao đi cho những trường hợp chả liên quan gì đến mục đóng góp ban đầu. Có nhiều lý do hợp lý lắm, nhưng bạn chẳng bao giờ được hỏi tới đâu.
6/ Hãy mạnh dạn gạt bỏ những KOL tiêu cực ấy. Bỏ theo dõi, tẩy chay chúng. Chúng ta hãy đặt niềm tin đúng chỗ. Những kẻ đã phụ đi lòng tin thì không đáng được coi trọng. Có rất nhiều người, trong đó có người yêu của tôi nói: “Em vẫn tin Hoài Linh”. Ôi chao! Nhưng tin sao một kẻ suốt bao tháng trời cầm vài chục tỷ coi như không. Đến khi người ta phát hiện ta mới tìm đủ cách để bao biện?
Hãy tin vào bố mẹ, anh em của bạn. Những người mà bạn biết và chia sẻ. Đừng cúng tiền cho đám bạc khát nước.
Nhưng hãy đồng hành với các KOL tốt. Trở thành bạn của họ và bắt tay làm cùng họ. Bạn hãy nhắn tin và kết bạn với họ. Nếu một người không thể dành một chỗ trong friendlist 5,000 người của họ thì đơn giản bạn không cần phải follow họ làm gì. Một người không biết cách dọn dẹp căn nhà để đón những người bạn tốt thì người đó không hợp với bạn đâu. Hãy dành thời gian, tiền bạc hỗ trợ những KOL tốt mà bạn biết chắc. Và chỉ biết chắc khi bạn đồng hành mà thôi.
7/ Vậy, làm thế nào để phân biệt được các KOL? Có nhiều cách, đơn giản nhất là xem người đó đã làm cho cuộc đời của bạn tốt hơn hay không. Khi mới quen, theo kinh nghiệm của tôi, hãy quan sát những chi tiết nhỏ nhất. Cái chi tiết giúp ta nhìn rõ cái tổng thể:
– Họ luôn dùng những ngôn từ đao to búa lớn, hoặc rất sến súa. Mục đích đánh vào cảm xúc xót thương của bạn hoặc khiến bạn sôi sục.
– Ngôn từ tục tĩu, hay xúc phạm người khác.
– Luôn bình phẩm, chê bai nhưng không đưa giải pháp gì cả.
– Nói và chỉ nói, chả làm được thực tế gì.
– Thường chỉ copy bài người khác trong Facebook mình, và để tên người viết bên dưới. Họ không share bài, vì không muốn chia sẻ follower với người viết đó.
– Không minh bạch, hay đánh giá, nhưng khi đưa thông tin hay đánh giá sai thì ỉm đi. Âm thầm xóa bài. Coi như không có gì xảy ra.
– Chửi bới, miệt thị, dọa dọn friendlist, block follower của mình. KOL tốt họ cứ âm thầm họ làm, không cần phải ầm ĩ như vậy.
– Đưa những câu chuyện câu nước mắt như tay “bác sĩ Khoa” mà không nhìn cái khía cạnh của một thằng tâm thần, bất hiếu, giết người vi phạm pháp luật. Khía cạnh dễ dàng nhất khi phân biệt KOL là việc cổ xúy người ta làm theo luật pháp hay không.
– Trên tất cả, hãy cảm nhận cái tâm của họ. Họ có hướng đến con người hay không? Họ có lăn xả với người cùng khổ hay không? Bạn có NHÌN thấy họ làm tận mắt, trong một thời gian dài hay không? Lối sống họ có hưởng thụ hay không? Đừng nghĩ rằng họ sống hưởng thụ bằng tiền của họ, còn tiền bạn ủng hộ sẽ đến đúng địa chỉ. Và ngay cả những người làm thực chất, cũng đầy rẫy cái xấu. Chúng ta rất bận, và đôi khi đơn giản nhất là gửi tiền cho một ai đó mà bạn tin tưởng, và nghĩ mình đã làm việc tốt. Nhưng thực tế chắc các bạn cũng thấy rõ thời gian qua.
Hãy đạp đổ những thần tượng. Không có ai, ngoài bố mẹ của bạn là xứng đáng để bạn phải thần tượng họ cả. Nếu có, hãy chỉ là tình cảm yêu quý và trân trọng. Còn bạn cũng có thể làm được như họ, trong network nhỏ bạn bè của mình.
8/ Thực tế không dễ để biết kẻ xấu người tốt, nhất là khi ta lười không tìm hiểu về họ. Vẫn có rất nhiều KOL tốt và họ nói chung cô đơn cần được giúp đỡ. Bạn hãy đừng là người quan sát, hãy bắt tay vào hành trình của họ và rồi đến hành trình của mình. Thế giới không có Tốt- Xấu, và KOL nào cũng đóng một vai trò nào đó nhất định trên hành trình này. Nhưng khi ta chưa có cái Tâm biết phân biệt đó, hãy đoạn tuyệt với những kẻ đểu cáng, những kẻ lúc nào cũng nhân danh những điều tốt đẹp nhưng giả dối và lại còn đòi thiên hạ “tin ở hoa hồng”!
