Việc áp đặt một mức trần giá thấp hơn đáng kể lên dầu thô của Nga, kèm theo việc thực thi mạnh mẽ hơn các lệnh trừng phạt, có thể buộc Nga phải rút khỏi Ukraine. Hành động này, từ đó, sẽ phát đi một thông điệp rõ ràng đến các đồng minh của Nga, đặc biệt là giới lãnh đạo Trung Quốc, rằng bất kỳ hành vi xâm lược nào nhắm vào quốc gia láng giềng đều sẽ dẫn đến những hậu quả kinh tế khôn lường.
Tổng Thống Đắc Cử Hoa Kỳ Donald Trump thể hiện quyết tâm đối đầu với Trung Quốc trên cả hai mặt trận kinh tế và chiến lược. Đây là một bài toán nan giải bởi lẽ chuỗi cung ứng của vô số hàng hóa được tiêu thụ tại Hoa Kỳ đều gắn liền với nền sản xuất của Trung Quốc.
Trong trường hợp các mức thuế mới của Hoa Kỳ khiến đồng nhân dân tệ mất giá, một viễn cảnh dường như khó tránh khỏi, các sản phẩm Trung Quốc vẫn sẽ duy trì được sức cạnh tranh, ít nhất là trong tương lai gần. Hơn nữa, nếu chi phí hàng nhập khẩu từ Trung Quốc tại Hoa Kỳ tăng lên, điều này sẽ gây áp lực lên người tiêu dùng Mỹ có thu nhập thấp đồng thời làm suy yếu năng lực cạnh tranh của các nhà sản xuất Mỹ hiện đang phụ thuộc vào linh kiện nhập khẩu. Mặc dù các mức thuế được đề xuất cùng với những cảnh báo cứng rắn có thể thúc đẩy các tập đoàn toàn cầu dịch chuyển hoạt động sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam, Mexico, hay các quốc gia khác có chi phí nhân công thấp hơn, song chúng khó có thể tạo ra nhiều việc làm chất lượng cao tại Hoa Kỳ.
Tuy nhiên, ông Trump có thể đạt được một thắng lợi nhanh chóng và đáng kể trước Trung Quốc bằng cách buộc Nga rút quân hoàn toàn khỏi Ukraine và khôi phục đường biên giới nguyên trạng trước cuộc xung đột.
Một bước đột phá ngoại giao ngoạn mục như vậy không chỉ nâng cao uy tín của Hoa Kỳ trên trường quốc tế mà còn củng cố vị thế của ông Trump trong các cuộc thương lượng với Trung Quốc về những vấn đề khác. Thực tế, đây là một chiến lược khá đơn giản: Nga phụ thuộc lớn vào nguồn thu từ xuất khẩu dầu mỏ, và ngay trong ngày đầu tiên nhậm chức, ông Trump có thể triệt tiêu nguồn thu này. Khi nguồn thu này bị cắt đứt, cỗ máy chiến tranh của Nga chắc chắn sẽ ngừng hoạt động.
Nga sở hữu một nền kinh tế tương đối nhỏ, với GDP dự kiến vào năm 2024 chỉ khoảng 2.2 nghìn tỷ đôla, tương đương chưa đến 8% quy mô nền kinh tế Hoa Kỳ. Mặc dù vậy, Nga vẫn thể hiện năng lực xoay xở trước hiện trạng bị cô lập bởi lệnh trừng phạt một cách khó tin, cả về nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, thông qua việc thiết lập liên minh với Iran (trong lĩnh vực máy bay không người lái và các thiết bị quân sự khác), Triều Tiên (về đạn pháo và binh lính), và đặc biệt là Trung Quốc (về linh kiện thiết yếu và hàng tiêu dùng). Trong khối liên minh mang tính chất xâm lược này, Trung Quốc nắm giữ nền kinh tế lớn nhất, khiến Nga thực chất trở thành một quốc gia lệ thuộc.
Trước khi tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine vào năm 2022, Tổng Thống Putin đã tìm kiếm sự đồng thuận ngầm từ Chủ Tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Theo các nguồn tin đáng tin cậy, ông Tập đã đề nghị ông Putin trì hoãn hành động cho đến sau khi Thế vận hội Mùa đông Bắc Kinh kết thúc, và ông Putin đã thuận theo. Sự nhún nhường này tỏ ra khôn ngoan: trong năm 2023, Trung Quốc đã cung cấp hơn 50% tổng lượng hàng nhập khẩu liên quan đến chiến trường của Nga (bao gồm cả các linh kiện quan trọng cho quân đội), với tổng giá trị lên tới khoảng $5.5 tỷ. Nếu không có nguồn cung linh kiện ổn định từ Trung Quốc, kho tên lửa của Nga sẽ nhanh chóng cạn kiệt, và ưu thế trên không nhiều khả năng sẽ nghiêng về phía Ukraine.
Dĩ nhiên, Trung Quốc không cung cấp miễn phí các mặt hàng này cho Nga hay bất kỳ quốc gia nào khác. Họ cũng không mấy mặn mà với việc cho Putin vay nợ, bởi giới lãnh đạo Bắc Kinh tỏ ra hoài nghi về khả năng cũng như thiện chí trả nợ của Tổng thống Putin. Vì vậy, việc duy trì hoạt động của bộ máy chiến tranh Nga bằng các linh kiện Trung Quốc đòi hỏi thanh toán bằng tiền mặt, thậm chí là trả trước, khi giao hàng.
Nga tạo ra nguồn tiền mặt này chủ yếu thông qua việc xuất khẩu dầu mỏ để thu về đô la Mỹ. Do tác động của các lệnh trừng phạt, hầu hết các mặt hàng xuất khẩu khác của Nga đều có giá trị không đáng kể. Tuy nhiên, G7 và Liên minh Châu Âu đã đồng thuận cho phép dầu mỏ của Nga tiếp tục lưu thông trên thị trường thế giới, phần lớn do Nga là một nhà cung cấp lớn, với sản lượng khoảng tám triệu thùng mỗi ngày (trong khi mức tiêu thụ toàn cầu hàng ngày vào khoảng 100 triệu thùng).
Ngay trong ngày đầu tiên nhận nhiệm sở, ông Trump có thể tuyên bố áp dụng các biện pháp trừng phạt nghiêm khắc của Hoa Kỳ đối với bất kỳ công ty nào trả giá cao hơn $15 cho một thùng dầu của Nga, cũng như đối với bất kỳ bên nào tham gia vào các giao dịch vượt quá mức giá này. Đồng thời, bất kỳ quốc gia nào bị xem là không hợp tác đầy đủ với chính sách này sẽ phải đối mặt với các mức thuế trừng phạt tương ứng.
Chính quyền của Tổng Thống Joe Biden đã nỗ lực rất nhiều trong việc đàm phán mức trần giá dầu thô của Nga do G7 và EU đề ra, hiện đang ở mức $60 một thùng. Tuy nhiên, bất chấp việc sáng kiến này là một minh chứng đáng ghi nhận cho sự hợp tác giữa các đồng minh của Ukraine, mức giá này vẫn cho phép Nga thu về nguồn lợi nhuận đáng kể do chi phí khai thác cận biên thấp (chỉ từ $15 đến $20 một thùng). Xu hướng hành động đơn phương của ông Trump, thường được củng cố bằng những tuyên bố hùng hồn và các đe dọa bóng gió, dường như lại phù hợp với tình hình hiện tại.
Trong bối cảnh lượng dầu mỏ vận chuyển từ Nga sang Trung Quốc gia tăng, việc gây khó khăn cho “hạm đội bóng tối” – các tàu chở dầu vận chuyển dầu – bằng mọi cách có thể sẽ làm tăng chi phí vận hành và tiếp tục siết chặt lợi nhuận của Nga. Việc bắt giữ một số tàu chở dầu bóng tối vì nghi ngờ vi phạm lệnh trừng phạt có thể khiến chi phí vận chuyển dầu của Nga tăng vọt.
Kể cả khi giá dầu bị giới hạn ở mức $15 một thùng, Nga vẫn có thể sẽ tiếp tục khai thác dầu với công suất tối đa do nhu cầu tài chính cấp bách của Tổng Thống Putin. Nhưng nếu các mối đe dọa và hành động của ông Trump khiến giá dầu thế giới leo thang thì sao? Điều này chắc chắn sẽ làm hài lòng các đồng minh của ông Trump trong ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch, đồng thời thúc đẩy và biện minh cho việc tăng cường thăm dò dầu khí, bất chấp những tác động tiêu cực đến môi trường.
Một mức trần giá dầu thấp hơn nhiều, được hỗ trợ bởi các biện pháp trừng phạt mạnh mẽ hơn nhắm vào các công ty và quốc gia có hành vi buôn bán bất hợp pháp với Nga, sẽ không để lại cho ông Putin lựa chọn nào khác ngoài việc rút quân khỏi Ukraine. Hành động này, đến lượt nó, sẽ gửi đi một thông điệp mạnh mẽ đến liên minh Nga – Trung, đặc biệt là giới lãnh đạo Trung Quốc, rằng bất kỳ hành vi xâm lược nào nhắm vào quốc gia láng giềng đều sẽ phải gánh chịu những hậu quả kinh tế thảm hại.
