Giữa Tháng Hai, Bộ Chính Trị và Ban Bí Thư CSVN ban hành quyết định kiểm tra đối với Quân Ủy Trung Ương Bộ Quốc Phòng.
Ngay sau đó, đoàn kiểm tra số 1913, do Chủ Nhiệm Ủy Ban Kiểm Tra Trung Ương Nguyễn Duy Ngọc dẫn đầu, chính thức công bố quyết định này tại một hội nghị. Sự kiện này lập tức thu hút sự chú ý bởi thời điểm diễn ra vào giai đoạn chính trị nhạy cảm, chuẩn bị cho Đại Hội Đảng các cấp.
Năm 2025 là năm bản lề, tiến tới đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV vào đầu năm 2026. Ở giai đoạn này, công tác nhân sự luôn là ưu tiên hàng đầu. Việc quân ủy Trung Ương, cơ quan lãnh đạo cao nhất của quân đội, bị ủy ban kiểm tra Trung Ương kiểm tra, mà ông Nguyễn Duy Ngọc, đồng hương Hưng Yên và được xem là thân tín của Tổng Bí Thư Tô Lâm, đứng đầu, càng làm nhiều người đã đặt câu hỏi về tính khách quan của cuộc kiểm tra. Dư luận cũng đồn đoán về mục đích thực sự của quyết định này, vượt xa khuôn khổ một hoạt động kiểm tra thông thường khi nghi ngại rằng liệu yếu tố chính trị có chi phối hoạt động này hay không.
Cuộc kiểm tra Quân Ủy Trung Ương diễn ra khi đang có sự cạnh tranh ngấm ngầm giữa các phe phái chính trị ở Việt Nam, đặc biệt là giữa phe của Tổng Bí Thư Tô Lâm và phe Quân Đội, vốn được cho là liên kết với Thủ Tướng Phạm Minh Chính.
Bộ Quốc Phòng được cho là “có liên hệ” với Thủ Tướng Chính, vốn chịu ảnh hưởng lớn và được xem là “thành trì” của nhóm bảo thủ, có xu hướng thân Bắc Kinh. Ngược lại, ông Tô Lâm, xuất thân từ lực lượng công an và có quá trình công tác gần gũi với cựu Thủ Tướng Nguyễn Tấn Dũng, được cho là có xu hướng thực dụng hơn trong quan hệ với Hoa Kỳ, tương tự đường lối đối ngoại thời ông Dũng. Sự khác biệt về đường lối và lợi ích này có thể là một trong những nguyên nhân sâu xa dẫn đến căng thẳng và cạnh tranh giữa các phe phái.
Trong cuộc đua giành vị trí tổng bí thư tại Đại Hội XIV sắp tới, Thủ Tướng Phạm Minh Chính được xem là một đối thủ đáng gờm của ông Tô Lâm. Trong cuộc cạnh tranh này, mọi động thái có thể làm suy yếu đối thủ hoặc gia tăng ảnh hưởng của phe mình đều được tận dụng. Việc kiểm tra Quân Ủy Trung Ương được nhìn nhận như một “mũi khoan” có khả năng khoét sâu vào “thành trì” Bộ Quốc Phòng.
Mối liên kết giữa phe Thủ Tướng Chính và Bộ Quốc phòng được cho là bắt nguồn từ các hoạt động kinh tế, cụ thể là thương vụ mua bán vũ khí với Israel thông qua Công ty Cổ Phần Tiến Bộ Quốc Tế của bà Nguyễn Thị Thanh Nhàn. Bà Nhàn, với vai trò trung gian trong các giao dịch này, nắm giữ nhiều thông tin nhạy cảm, có thể gây bất lợi cho Thủ Tướng Chính và nhóm bảo thủ trong Quân Đội. Chính vì vậy, ông Tô Lâm từng nỗ lực tìm cách bắt cóc hoặc dẫn độ bà Nhàn, người đang tị nạn ở Đức, về Việt Nam. nhằm khai thác những bí mật, biến chúng thành quân bài quyết định trong cuộc đấu với Thủ Tướng Chính và phe Quân Đội – tàn dư từ thời người tiền nhiệm Nguyễn Phú Trọng. Tuy nhiên, các nỗ lực trước đó nhằm vào bà Nhàn đã không thành công.
Chính vì vậy, cuộc kiểm tra Quân Ủy Trung Ương có thể là một phương thức mới, cách tiếp cận khác để gây áp lực lên phe Quân Đội, và gia tăng ảnh hưởng của phe Bộ Công An, đang bị chi phối bởi nhóm chính trị gốc Hưng Yên của Tổng Lâm.
Theo quy định, hoạt động kiểm tra của Đảng bao gồm hai hình thức chính: kiểm tra định kỳ và kiểm tra đột xuất. Kiểm tra định kỳ được tiến hành theo kế hoạch đã được xác định trước, thường nhằm đánh giá việc thực hiện các nghị quyết, chỉ thị của Đảng. Kiểm tra đột xuất được triển khai khi phát hiện dấu hiệu vi phạm hoặc có đơn thư tố cáo. Nội dung kiểm tra Quân Ủy Trung Ương lần này được công bố bao gồm việc tổ chức thực hiện chỉ thị của Bộ Chính Trị và kết luận của Trung Ương về công tác đại hội đảng, đặc biệt chú trọng đến Kết luận 118 mới ban hành về nhân sự cấp ủy. Điều này cho thấy, một trong những trọng tâm của đợt kiểm tra là công tác nhân sự của Bộ Quốc Phòng trong giai đoạn chuẩn bị cho Đại Hội Đảng.
Nhiều nhận định khác nhau đã được đưa ra về mục đích sâu xa của cuộc kiểm tra này. Một số ý kiến cho rằng, đây có thể chỉ là một hoạt động kiểm tra định kỳ, nằm trong chương trình công tác thường xuyên của Đảng, nhưng không ít quan điểm nghiêng về khả năng cuộc kiểm tra mang động cơ chính trị sâu sắc hơn, liên quan đến vấn đề nhân sự cấp cao trong quân đội và sự cạnh tranh quyền lực giữa các phe phái.
Có đồn đoán cho rằng, cuộc kiểm tra lần này là một công cụ để một phe phái chính trị gốc Hưng Yên của Tổng Lâm tác động đến công tác nhân sự trong quân đội. Nếu ủy ban kiểm tra Trung Ương phát hiện sai phạm trong quá trình hoạt động của Quân Ủy Trung Ương hoặc các cá nhân liên quan, có thể ảnh hưởng đến cơ hội thăng tiến của các cán bộ.
Vị trí bộ trưởng Bộ Quốc Phòng là yếu tố quan trọng trong các đồn đoán này. Đại Tướng Phan Văn Giang, bộ trưởng đương nhiệm, sẽ đến tuổi nghỉ hưu vào năm tới. Ai là người thay thế? Hiện tại, hai cái tên được nhắc đến nhiều nhất là Đại Tướng Nguyễn Tân Cương, tổng tham mưu trưởng QĐND Việt Nam, và Thượng Tướng Hoàng Xuân Chiến, thứ trưởng Bộ Quốc Phòng.
Một số nhận định cho rằng, Đại Tướng Giang có thể muốn người kế nhiệm là Đại Tướng Cương, trong khi Thượng Tướng Chiến nhận được sự ủng hộ từ Tổng Lâm. Việc ông Tô Lâm đang vận động đưa Thượng Tướng Chiến, người cùng quê Hưng Yên, lên vị trí bộ trưởng Bộ Quốc Phòng cũng là một phần của chiến lược nhằm phá vỡ liên kết giữa phe bảo thủ Quân Đội và Thủ Tướng Chính.
Tuy nhiên, cần phải nhìn nhận rằng, quy trình nhân sự của Đảng là một quá trình phức tạp, chịu sự tác động của nhiều yếu tố, không chỉ riêng hoạt động kiểm tra. Việc đánh giá và quyết định nhân sự cấp cao còn phụ thuộc vào nhiều tiêu chí khác, cũng như sự đồng thuận của nhiều cấp lãnh đạo và tổ chức. Do đó, tác động thực tế của cuộc kiểm tra này đến vấn đề nhân sự cấp cao của Bộ Quốc Phòng vẫn là một ẩn số.
Kết quả kiểm tra Quân Ủy Trung Ương Bộ Quốc Phòng và những quyết định tiếp theo của Bộ Chính Trị, Ban Bí Thư sẽ làm sáng tỏ hơn bức tranh chính trị trong thời gian tới.
