Không còn cây xanh vì phải làm nhà ga ngầm bên dưới cho tuyến metro Bến Thành-Suối Tiên, một trong những tuyến phố đắt đỏ nhất Sài Gòn là đường Lê Lợi nắng như đổ lửa trưa hè Tháng Ba.
Đường Lê Lợi (quận 1) dài chừng 1km (0.62 miles), gần chợ Bến Thành, phố đi bộ Nguyễn Huệ, là một trong tuyến phố thương mại-dịch vụ sầm uất nhất Sài Gòn. Từ Tháng Mười 2016 đến Tháng Tám 2022, tuyến đường này bị rào chắn để thi công ga ngầm của Metro số 1. Tháng Tám năm ngoái, các hàng rào thi công metro bị gỡ bỏ, trả lại mặt bằng như cũ, Ủy ban quận 1 đã đề nghị chuyển đường Lê Lợi thành phố đi bộ để thu hút du khách. Tuy nhiên, hiện trạng con đường này có một bên mất sạch cây xanh (hướng cùng phía với chợ Bến Thành và khách sạn Rex Saigon), còn phía ngược lại, một nửa đường vẫn còn hàng cây.
Vịn lý do để thuận tiện cho du khách đi lại mua sắm ở khu vực này, Sở Quy hoạch Kiến trúc (Sở) vừa đề xuất với Ủy ban thành phố (Sài Gòn) phương án làm mái che trên vỉa hè đường Lê Lợi.
Theo Tuổi Trẻ ngày 25 Tháng Ba 2023, phương án này sẽ tốn kinh phí từ 20 – 30 tỷ đồng ($850,160 – $ 1,275,240), bao gồm chi phí vật tư, nhân công, thi công. Đáng lưu ý là nguồn kinh phí này sẽ được xã hội hóa (từ đóng góp từ các chủ mặt bằng trên đường Lê Lợi) hoặc nguồn ngân sách địa phương.
Vỉa hè đường Lê Lợi mỗi bên từ 5.5 – 6m (216 – 236 inches) sẽ có mái che nắng, che mưa, vươn ra 4m (157 inches). Vật liệu làm mái che chưa quyết là làm bằng cái gì nhưng Sở “hứa hẹn” sẽ sử dụng chất liệu đẹp, bền vững, tiết kiệm chi phí, hài hòa với cảnh quan chung của khu vực.
Theo Sở, phương án này sẽ thay thế hàng cây xanh đã bị di dời (thực tế đã đốn hạ 27 cây, chỉ bứng dưỡng 1 cây mà không biết đem đi đâu, theo VTC ngày 5 Tháng Năm 2017), tạo không gian bên dưới ấm cúng, thân thiện, an toàn (?) cho du khách và khách bộ hành, đồng thời tạo điều kiện kinh doanh cho những chủ nhân có mặt bằng ở đây (!)
Sở này cũng giải thích hiện nay tuyến đường này không thể trồng ngay hàng cây xanh đủ lớn, đủ dày để tạo bóng mát cho vỉa hè như trước, nên làm mái che sẽ nhanh chóng, thuận lợi hơn (!)
Điều này hoàn toàn ngược lại với tuyên bố của Sở Giao thông Vận tải trong cuộc họp báo hồi Tháng Năm 2017, dẫn nguồn VTC: “Khi hoàn thành tuyến Metro Bến Thành – Suối Tiên, mảng xanh, cây xanh trên đường Lê Lợi sẽ được đầu tư lại, bảo đảm phù hợp với cảnh quan thực tế và hài hòa với quy hoạch của khu vực”.
Trong khi Tuổi Trẻ và Thanh Niên lấp lửng nêu nhiều ý kiến cho rằng lắp mái che cũng có lý mà trồng cây xanh cũng tốt thì Vnexpress ngày 26 Tháng Ba khẳng định: “Nên trồng cây thay vì lắp mái che”. Trả lời tờ báo này, TS.Võ Kim Cương, một kiến trúc sư, đề nghị các cơ quan chức năng nên trồng lại cây xanh, tạo bóng mát. Ông lý luận: Việc lắp mái che sẽ ảnh hưởng xấu đến cảnh quan xung quanh, lại gây thêm ngột ngạt vì thời tiết oi bức, chưa kể, ngoài kinh phí đầu tư ban đầu, việc lắp mái che còn tốn kém chi phí duy tu, bảo dưỡng, chưa kể mùa mưa nếu gió mạnh có khi bị đổ sập.
Ông Cương dẫn chứng nhiều thành phố lớn trên thế giới chỉ lắp mái che vỉa hè ở những khu vực đã có metro hoặc mạng lưới giao thông công cộng đồng bộ, giúp họ thuận tiện đi bộ đến các nhà ga, dừng chân mua sắm, nghỉ ngơi. Tại Sài Gòn, việc lắp mái che và tập trung phát triển không gian đi bộ ở đường Lê Lợi hiện quá sớm, chưa cần thiết vì metro chưa xây dựng xong.
Nguyễn Thị Lan Thi, giảng viên ĐH Khoa học Tự nhiên thành phố (Sài Gòn) cũng đồng ý với ông Cương và đề nghị các cơ quan chức năng chuyển những cây lớn 3-4 năm tuổi từ nơi khác đến đường Lê Lợi, nếu chăm sóc tốt, cây sinh trưởng nhanh chỉ cần 1 – 2 năm là toàn khu vực rợp bóng mát, cải thiện không gian thiếu mảng xanh của Sài Gòn.
Ở góc độ khác, TS Nguyễn Hữu Nguyên, Hội Quy hoạch Phát triển đô thị thành phố, góp ý nếu chọn làm mái che, Ủy ban thành phố cần đánh giá kỹ hiệu quả, so sánh giữa việc làm mái che hoặc trồng cây cái nào lợi ích hơn. Thay vì bỏ ra 20-30 tỷ đồng để làm mái che, theo ông nên trồng cây xanh và xây dựng thêm nhiều nhà vệ sinh công cộng.
Khi Vnexpress tổ chức thăm dò ý kiến bạn đọc thì có 90% bạn đọc biểu quyết việc nên trồng lại cây ở đường Lê Lợi, tất nhiên trồng cây gì phải nên tính kỹ, để không ảnh hưởng đến nhà ga tàu điện ngầm sẽ hoạt động trong tương lai.
Trước mắt, nếu Ủy ban thành phố vận động các chủ nhà có mặt bằng ở đây đóng góp cho việc xây dựng mái che thì không khả thi, khi tuyến phố này hiện vẫn “ngủ đông”, đa số các mặt bằng đều cửa đóng then cài vì không có người thuê. Tuổi Trẻ ngày 12 Tháng Chín 2022 cho biết, sau khi tháo dỡ các rào chắn xây dựng metro, mặt bằng có bề ngang 4-5m (157 – 196 inches), diện tích phổ biến khoảng 100m2 – hơn 200m2/căn (1,076 – 2,152 square feet) trên tuyến phố Lê Lợi được chào giá thuê từ 200 – 400 triệu đồng/tháng ($8,501 – $17,003/tháng). Không chỉ có giá ngất ngưởng, mà chủ nhà còn buộc người thuê đặt cọc tiền 6 tháng, thời hạn thuê tối đa 5 năm, cứ hai năm lại tăng giá 10%! Mức giá cho thuê hiện tại đã tăng gấp 2 – 4 lần mức giá cho thuê hồi năm 2016, ai dám thuê khi khách quốc tế hiện chỉ bằng 30% so với năm 2019? Mặt khác, nếu tính toán kỹ thì chả có ai (dù là du khách ngoại quốc) dám mua hàng ở những cửa hàng trên tuyến phố này, vì phí mặt bằng cộng vào sẽ khiến giá sản phẩm đội lên phi lý!
Phóng sự ảnh của Tri thức & Cuộc sống ngày 26 Tháng Ba 2023 đã dẫn lời ông Trịnh Hoài Thanh, bán đồ lưu niệm trên đường Lê Lợi, cho biết sau khi rào chắn gỡ bỏ, nắng như muốn bể đầu suốt cả ngày, cuối chiều ông mới ra ngoài vỉa hè hóng mát chờ khách. Ông Thanh đề nghị: “Nếu được lựa chọn tôi muốn tuyến phố được trồng lại cây xanh để nhìn xanh tươi, mát mẻ hơn”.
Trồng cây trên các tuyến phố đô thị chắc chắn là giải pháp bền vững nhất cho môi trường rồi, lại phù hợp với ý muốn của đa số người dân. Nhưng ý dân không trùng với ý đảng (nhất là đảng viên đang nắm quyền trong tay) thì cũng thua thôi.
