Hai cuộc chiến tranh thế giới đã kết thúc được 104 và 77 năm nhưng vẫn là đề tài nóng của điện ảnh, hầu như không có năm nào mà hai biến cố kinh khủng tàn sát hàng chục triệu nhân mạng này lại không lên màn ảnh. Những năm gần đây đã lần lượt có những phim lịch sử Thế chiến I và Thế chiến II rất giá trị, như Darkest Hour (năm 2017); Dunkirk (năm 1917); Greyhound (năm 2020); Munich: The Edge of War (2021); The War Below (năm 2021)… và nay là All Quiet on the Western Front.
Đây là phim thứ ba được chuyển thể từ tác phẩm rất hay All Quiet on the Western Front của nhà văn Đức Erich Maria Remarque phát hành năm 1928. Hai phim chuyển thể trước đã trình làng năm 1930 và năm 1979, còn phim này rất mới, thực hiện bởi đạo diễn người Đức Edward Berger dựa theo kịch bản của Ian Stokell và Lesley Paterson. Nó sẽ chiếu ra mắt lần đầu tại Liên hoan Phim quốc tế Toronto vào ngày 12 Tháng Chín tới đây; tham gia Liên hoan Phim Zurich và sẽ công chiếu trong các cụm rạp bên Đức từ ngày 29 Tháng Chín. Qua Tháng Mười 2022 thì sẽ xuất hiện trên Netflix.
Hẳn có không ít người trông đợi xem phim mới này, khác hẳn thực tế từng diễn ra khi tiểu thuyết được tung ra cách nay 93 năm, khi hầu như chính phủ mọi nước châu Âu đều đã cấm xuất bản, cấm đọc, cấm lưu truyền vì cho rằng cuốn sách là một bản tin chống chiến tranh, là mầm mống cho sự nhu nhược dẫn đến sự yếu hèn.
Nhưng khi phim chuyển thể thực hiện bởi đạo diễn Mỹ Lewis Milestone trình làng năm 1930 thì người Mỹ đã đón nhận nó nồng nhiệt, xem đó là một tường thuật thực tế và kinh khủng nhất về cuộc Đại chiến. Phim đoạt hai giải Oscar Sản xuất và Đạo diễn xuất sắc nhất. Năm 1991, nó được Thư viện Quốc hội Mỹ chọn vào kho tàng những phim chọn lọc và bảo tồn để rồi đến năm 1997 thì được American Film Institute (Viện điện ảnh Hoa Kỳ) đưa vào danh sách 100 phim hay nhất trong 100 năm. Không những thế, phim chuyển thể đầu tiên này còn “sinh ra” phần hai mang tên The Road Back vào năm 1936, cũng chuyển thể từ sách của Remarque phát hành năm 1931, mô tả sự trở về nhà sau khi chiến tranh kết thúc của những người lính sống sót thuộc Đại đội 2.
Phim chuyển thể lần thứ ba này cũng bám sát nội dung cuốn tiểu thuyết và như đã được mô tả trong phim phát hành năm 1930. Nhân vật trung tâm vẫn là Paul Baumer (diễn bởi Felix Kammerer), chàng thư sinh đã hào hứng cùng các bạn học xung phong đi lính để tỏ lòng ái quốc với niềm tin rằng cuộc chiến sẽ chớp nhoáng, quân thù sẽ bị tiêu diệt và nước Đức sẽ trở lại hùng mạnh hơn. Trường lớp đã nhồi nhét vào đầu họ những hình ảnh oai hùng. Tâm trạng này cũng là mẫu số chung nơi hàng hàng lớp lớp đàn ông Pháp đã vui lên đường ra trận. Nhưng chiến tranh kéo dài lê thê, súng đạn cứ nổ vang và xác lính tiếp tục bị vùi vào bùn nhão ở các bờ giao thông hào dọc theo biên giới các nước Bỉ, Đức, Pháp. Như hàng triệu binh lính Đức và Đồng minh, Paul Baumer phải tập quen với tiếng bom trong nỗi lo sợ quặn thắt tâm can.
All Quiet on the Western Front đã được giới chức năng điện ảnh Đức chọn gửi đi dự tranh đề cử giải Oscar 2023 Phim Quốc tế xuất sắc nhất.
_________
ERICH MARIA REMARQUE
Sinh ngày 22 Tháng Sáu 1898, Erich Maria Remarque trở thành một binh sĩ của Quân đội Đế chế Đức khi mới 18 tuổi. Ngày 12 Tháng Sáu 1917, Remarque được điều đến mặt trận phía Tây, phục vụ trong Đại đội 2 Sư đoàn Vệ binh dự bị; ngày 26 Tháng Sáu 1917, chuyển sang Đại đội 2, Trung đoàn 2 Bộ binh Dự bị và đã nếm trải những trận chiến giao thông hào rất ác liệt. Ngày 31 Tháng Bảy 1917, ông bị thương ở chân trái, tay phải và cổ do trúng miểng đạn pháo và được chuyển về Đức nằm điều trị trước khi được giải ngũ.
Những trải nghiệm kinh hoàng trong hệ thống giao thông hào cùng với niềm đau mất mẹ khiến ông bị khủng hoảng tinh thần, nhưng cũng từ niềm đau này mà ông đã có cuốn sách Im Westen nichts Neues (tức All quiet on the Western Front, Mặt trận phía Tây vẫn yên tĩnh) lưu sử văn học thế giới, tạo ra một luồng sáng tác mới về đề tài chiến tranh, trong đó có Sven Hassel, người Đan Mạch sau này nổi tiếng với loạt tiểu thuyết Chiến tranh Thế giới 2, mô tả các trận chiến máu lửa của những người lính thuộc Trung đoàn Trừng giới Panzer 26 tại các mặt trận Sô Viết).
Năm 1933, thời phát xít nắm quyền, các tác phẩm chiến tranh của ông Remarque bị cấm lưu hành. Ông qua Thụy Sĩ sống trong căn nhà ở Ronco mua được với tiền thu từ việc bán sách. Tiếp tục bị phát xít Đức gây khó, ông và vợ sang Mỹ tị nạn khi Thế chiến 2 sắp bùng nổ. Năm 1947 vợ chồng ông trở thành công dân Mỹ. Ông qua đời năm 1970.
