Mặc dù “nàng” Barbie đại thắng phòng vé 2023 (với gần $1.5 tỉ), nhưng những phân tích nhân khẩu học của những bộ phim còn lại của năm 2023 đã cho thấy thực tế rằng, chị em phụ nữ vẫn khó khăn trong việc được lọt lên màn bạc. Một cách chính xác hơn, Hollywood vẫn đầu tư chủ yếu vào các bộ phim với nam giới thủ vai chính – dẫn lại từ Hollywood Reporter ngày 21 Tháng Hai 2024.
Theo nghiên cứu mới nhất từ Sáng kiến Hòa nhập Annenberg (AI2) của USC (University of Southern California), chỉ 30% trong 100 phim hay nhất năm 2023 có nữ chính hoặc đồng vai chính, tỷ lệ thấp nhất trong một thập niên. AI2 đã tổng hợp dữ liệu trên hàng năm kể từ năm 2007 (thời điểm mà vai nữ chính được ghi nhận chỉ ở mức 20%, thấp nhất lịch sử Hollywood). Mốc năm 2023 là mức giảm đáng kể so với mức cao kỷ lục 44% của năm 2022.
Người sáng lập AI2 Stacy L. Smith nói: “Đây là một bước lùi thảm hại đối với phái nữ trong điện ảnh. Những con số này không chỉ là thước đo về tần suất xuất hiện của diễn viên nữ đóng vai chính. Chúng còn cho thấy các cơ hội nghề nghiệp dành cho phụ nữ trong ngành… Ngay cả khi xem xét những bộ phim bị dời sang năm 2024 bởi cuộc đình công, chúng ta cũng không thể giải thích hiện tượng “sụp đổ” vai nữ chính hoặc đồng diễn chính trong năm 2023, ngoài việc thấy rằng đây là một thất bại của ngành.”
Năm 2023, chỉ ba phim có sự góp mặt của nữ chính hoặc đồng vai chính từ 45 tuổi trở lên: Cocaine Bear (Keri Russell), My Big Fat Greek Wedding 3 (Nia Vardalos) và Magic Mike’s Last Dance (Salma Hayek). Trong khi đó, có 32 phim do nam giới trong độ tuổi đó đóng vai chính hoặc đồng vai chính; và 24 trong số đó có sự tham gia của nam diễn viên da trắng. Con số này nhiều hơn tổng số phim có nữ diễn viên da màu đóng chính (14).
Nhìn chung, trong tổng số 37 diễn viên da màu đóng chính hoặc đồng vai chính trong năm 2023 (tăng từ 31 vào năm 2022), 15 người là da đen, 10 người đa sắc tộc hoặc được phân loại là “khác”, 9 người châu Á, 3 gốc Tây Ban Nha hoặc Latin và một là Trung Đông/Bắc Phi.
Không chỉ trên màn bạc, trong giới chuyên môn, đặc biệt AMPAS (Viện hàn lâm khoa học-nghệ thuật-điện ảnh Hoa Kỳ), bóng dáng liễu yếu đào tơ vẫn chiếm tỉ lệ thấp.
The New York Times ngày 5 Tháng Ba 2024 cho biết, việc bà Greta Gerwig – người ngồi ghế đạo diễn bộ phim hốt bạc Barbie – không nhận được đề cử Oscar 2024 cho hạng mục đạo diễn xuất sắc nhất, một lần nữa, cho thấy AMPAS vẫn là sân chơi gần như độc quyền của các quý ông. Thành viên nữ trong phân nhánh đạo diễn – một trong tổng cộng 17 phân nhánh trong AMPAS – hiện chỉ chiếm 25%. Tổng quát, chỉ 34% trong hơn 10,000 thành viên AMPAS là phụ nữ. Và chỉ có năm trong 17 phân nhánh AMPAS có nhiều phụ nữ hơn nam giới.
Năm 2016, AMPAS – phản hồi trước làn sóng chỉ trích dữ dội của phong trào #OscarsSoWhite sau hai năm liên tiếp đề cử toàn diễn viên da trắng – đã công bố sáng kiến A2020, nhằm tăng gấp đôi số thành viên nữ và thành viên da màu trong vòng năm năm.
Tháng Sáu 2020, AMPAS cho biết họ đã đạt được mục tiêu. Kể từ đó, tỷ lệ phái nữ trong AMPAS đã tăng một điểm, lên 34%; trong khi tỷ lệ thành viên da màu giảm một điểm, còn 18%. Cần mở ngoặc, AMPAS là một tổ chức phi lợi nhuận mà thành viên chỉ dành cho những người được mời, như một danh dự được nhìn nhận trong ngành công nghiệp điện ảnh. Nhằm duy trì khoảng 10,000 thành viên, AMPAS đã hạn chế nhận thêm thành viên mới những năm gần đây, từ 928 người vào năm 2018 xuống trung bình 397 người mỗi năm kể từ 2020.
Với phân nhánh đạo diễn trong AMPAS, hai bà sếp của phân nhánh này là Ava DuVernay và Susanne Bier. Về hạng mục đạo diễn trong Oscar, trước nay chỉ có tám gương mặt nữ được đề cử đạo diễn xuất sắc nhất, trong đó có Jane Campion (hai lần) và năm nay có đạo diễn Pháp Justine Triet. Greta Gerwig (Barbie) cũng từng có tên trong danh sách đề cử Oscar (phim Lady Bird năm 2017).
Chỉ mới có ba nữ đạo diễn đoạt Oscar: Jane Campion (phim The Piano năm 1993 và The Power of the Dog năm 2021), Kathryn Bigelow (gương mặt nữ đầu tiên giành tượng vàng trong lịch sử Oscar; với The Hurt Locker năm 2008) và Triệu Đình (Chlóe Zhao), với phim Nomadland năm 2020. Chỉ duy nhất một lần – năm 2021 – lịch sử Oscar chứng kiến bảng đề cử đạo diễn có mặt cùng lúc hai đạo diễn nữ: Triệu Đình và Emerald Fennell (với phim Promising Young Woman).
Năm nay, AMPAS cho biết, đây là lần đầu tiên, ba phim nằm trong bảng đề cử Phim hay nhất đều do phụ nữ làm đạo diễn: Barbie, Anatomy of a Fall (Justine Triet) và Past Lives (Celine Song – đạo diễn Canada gốc Hàn Quốc). Và mỗi bảng đề cử trong năm năm qua, đều có ít nhất một đề cử Phim hay nhất do phụ nữ làm đạo diễn.
Riêng với Barbie, phim này nhận được tổng cộng tám đề cử Oscar 2024. Trừ đề cử Phim hay nhất (chắc chắn “rớt đài”!), Barbie bị lọt sổ khỏi những đề cử giá trị, trong đó có đạo diễn, nam chính và nữ chính. Trong AMPAS, chỉ một số phân nhánh – như trang điểm và làm tóc, đạo diễn casting và thiết kế trang phục – là thuộc về “thế giới” của chị em phụ nữ. Ba lĩnh vực có ít phụ nữ tham gia nhất là âm thanh (15%), hiệu ứng hình ảnh (12%) và quay phim (11%).
Cuối năm 2023, trong bài viết ngày 4 Tháng Mười Hai trên Los Angeles Times, cây bút Mary McNamara viết rằng, Barbie với chiến thắng vang dội chấn động hành tinh – hiểu theo nghĩa đen, với doanh thu chóng mặt gần $1.5 tỉ tính trên toàn cầu; cùng với nhiều thành công khác của giới nữ trong công nghiệp giải trí nói chung, rõ ràng chị em phụ nữ đã cứu Hollywood và, “Lạy Chúa, đã đến lúc Hollywood phải trả ơn” – Mary McNamara viết. Trong thực tế, AMPAS nói riêng và Hollywood nói chung đã thay đổi nhiều so với vài thập niên trước. Thế giới điện ảnh vẫn được thống trị bởi các ông nhưng chắc chắn, tiếng nói của các bà đã nặng ký hơn trước rất nhiều. Sức mạnh có thể vẫn nằm trong nắm đấm các ông nhưng quyền lực cũng đã nghiêng ngả sang tay các bà.
______
