“Một trận bóng đá cũng giống như là một vở kịch lớn ở hí trường, với một câu chuyện lớn được kể qua phương cách trình diễn của những vở kịch nhỏ, bao gồm những mẩu đời bi tráng của từng nhân vật tham dự, vờn nhau trên sân cỏ, từng cặp, quấn quýt lẫn nhau, theo từng bước chạy, hiển lộ những kết cuộc bất thường.”
Nhà bình luận thể thao Mỹ Lawrie Mifflin đã từng nhận xét như vậy. Bóng đá, hay là túc cầu, soccer hay football, là một hoạt cảnh đầy hương vị, đầy sinh động, chất đầy từng phút giây, mà những ai đã rơi vào màn kịch này thì không thể thoát ra được. Cho dù suốt cả trận chơi mà kết quả không có một điểm phá lưới nào, trận chiến túc cầu vẫn cứ hấp dẫn. Cái khoái lạc của bóng đá là sự liên tục, không ngừng nghĩ của tác hành – mà vở kịch cứ như là bên bờ của một kết quả ngoạn mục và không tiên đoán được.
Nguồn gốc túc cầu
Bóng đá đến từ thuở nào và từ đâu? Theo một số tài liệu thì bóng đá có một lịch sử lâu dài, rất là xưa. Khởi thủy là một trò chơi sút lưới bằng trái banh da, chất đầy bởi lông gà vịt, của nhà Hán, Trung Hoa ở thế kỷ thứ Ba trước Tây lịch. Ở Nhật bản, cũng ở thời kỳ này, cũng có một trò chơi tương tự. Ở Tây phương thì bắt đầu từ Hy lạp. Người Hy lạp cũng đã có trò chơi thể thao cạnh tranh, gọi là episkyros mà mỗi đội banh đã có lên đến 27 cầu thủ.
Đế quốc La Mã, trong thời cực thịnh, cũng chơi trò Harpastum, với trái banh nhỏ hơn bây giờ, giữa một sân banh hình chữ nhật, có vẽ lằn thành hai phía ở giữa sân, và hai đội banh cố sút banh vào lưới goal của phe bên kia. Người La Mã giới thiệu nghệ thuật lừa banh bằng chân, hay là đánh banh bằng đầu và ngực, và hoàn toàn không được sử dụng tay.
Mỗi cầu thủ La Mã được huấn luyện một cách lừa banh bằng chân khác nhau, và bằng những thủ đoạn ngoạn mục, có vẻ như lường gạt, đã được họ nâng cao đến trình độ xuất chúng. Chính cái thủ đoạn như là nghệ thuật của cách lừa banh và cướp hay cắp banh đã trở nên tính chất hấp dẫn đầy kịch tính của bóng đá. Ở giai đoạn đầu Tây lịch, khi đế quốc La Mã cai trị các đảo xứ Anh quốc ngày nay, họ đã đem món thể thao này đến với người bản địa. Nhưng với tất cả những gì của trò chơi Harpastum của La Mã, nó cũng chưa chính thức trở thành bóng đá như bây giờ.
Mô phỏng trò chơi Harpastum của La Mã
Indeed some think calcio storico was created as a revival of the ancient Roman ball game of Harpastum; a primitive type of rugby played by young men, known for its violent play and brutal injuries. pic.twitter.com/TE8VmHTveu
— Gareth Harney (@OptimoPrincipi) June 30, 2020
Bóng đá hiện đại là sáng kiến của người Anh. Khởi thủy của football, như người Anh gọi nó, bắt đầu khoảng thế kỷ thứ Bảy Tây lịch, bằng những trò chơi rùng rợn của binh lính Anh với các đầu lâu của lính Đan Mạch (Denmark) mà họ đang có chiến tranh. Chuyện kể rằng, sau một trận đánh lớn mà quân đội Anh đã đánh bại quân Đan Mạch, họ chặt đầu hoàng tử Đan Mạch bị bắt, và lấy cái đầu lâu đầy máu me, hai mắt trợn trừng của ông ta ra làm trái banh. Thế là lịch sử của bóng đá, ngoài tính chất nghệ thuật lườn léo, sút banh, cướp bóng, bằng chân, nay được tăng thêm phần man dại và bạo hành. Từ lúc chiếc đầu lâu nhày nhụa máu của hoàng tử Đan Mạch được sút vào lưới ở Anh cho đến nay, lịch sử bóng đá không bao giờ có cơ hội ngoảnh mặt nhìn lại quá khứ.
Điên dại vì bóng đá
Ở thời đó, rất nhiều thế kỷ người Anh đã chơi túc cầu như điên dại. Có những nơi, nhiều trận đánh hỗn loạn, có lúc cả trăm cầu thủ, đủ mọi thành phần, tràn ra sân để giành banh, suốt cả ngày cho đến tối. Bạo hành, kể cả giết nhau, xé xác đối thủ vì thua banh, trở thành cơm bữa. Cái nạn hooligans ngày nay, so với chuyện giết chóc ngày xưa trong bóng đá, chỉ là trò đùa trẻ con mà thôi. Tình trạng bạo hành bóng đá này đã có lúc đến mức không chấp nhận được. Năm 1331, Vua Edward III đã ra chiếu chỉ cấm chơi túc cầu. Ở Scotland thì Vua James I, năm 1424, đã tuyên bố ở nghị trường rằng, “That na man play at the Fute-ball” (No man shall play football/Không ai được chơi túc cầu).
Nhưng tính chất man dại của túc cầu người Anh rồi cũng được văn minh hóa lần đầu bằng quy luật của trò chơi, chính thức giới thiệu bởi Đại học Eton và sau đó bởi Đại học Cambridge, nay được gọi là quy tắc Cambridge. Thomas Arnold, một trưởng lão môn bóng Rugby, cũng đóng góp cho sự hình thành của quy tắc bóng đá thế giới vào năm 1846. Khởi đầu, quy luật rất dễ dàng. Các cầu thủ có quyền đá thẳng vào cặp giò của đối thủ từ đầu gối xuống. Và phương pháp lừa banh bao gồm cả cách ôm banh dưới nách mà chạy, giống như trò chơi Rugby vậy. Cho đến năm 1863 thì trò ôm banh dưới nách đã bắt đầu bị cấm. Đây chính là thời điểm mà túc cầu được phân biệt hẳn hòi ra khỏi trò chơi Rugby.
Tổ chức Túc Cầu thế Giới đầu tiên được thành lập từ năm đó và cho đến năm 1872 thì trận tranh tài mở màn cho lịch sử túc cầu thế giới được bắt đầu giữa Anh quốc và Scotland. Tổ chức này biến hóa theo thời gian, và cho đến năm 1925, thì số quốc gia hội viên đã lên đến 36. Giải World Cup đầu tiên được chơi năm 1930. Ngày nay, Hội Túc Cầu Thế Giới, Federation Internationale de Football Association, hay là FIFA, có đến 204 hội viên quốc gia. Thế là một trò chơi chiến tranh của dân La Mã, trộn với máu man dại và văn minh quy tắc của người Anh, ngày nay đã hớp hồn cả nhân loại, từ Tây sang Đông.
Bóng đá cho cơ sự gì, hay chỉ là trò chơi vô bổ?
Tôi và bạn có thể hỏi, thế thì vì cái cơ sự gì, cho mục tiêu Tạo hóa nào, mà trò chơi bóng đá đang nắm lấy tim óc con người ngày nay?
Bóng đá, đối với nhân loại bây giờ, là một sự “đánh trống lãng” đối với cuộc đời – một thứ distraction from being. Trong cuốn sách kỳ diệu “Chuyện kể của Beelzebulb cho đứa cháu” của George Gurdjieff, một đạo sĩ kỳ bí ở thế kỷ trước, có viết rằng: “Cái lạ lùng của con người ngày nay là hắn sợ con chuột nhiều hơn là sợ cái chết của hắn.” Theo Gurdjieff thì người ta bây giờ không thể thấy được, cảm nghiệm tới, cái cơ bản, cái lớn lao của số phận làm người. Hắn chỉ thấy và cảm nhận toàn là chuyện nhỏ nhặt, tào lao.
Túc cầu và tất cả những năng lực vô bờ của nhân loại đang đổ vào đó, chẳng qua chỉ là một trò đánh trống lãng vào một chuyện vô bổ, chẳng hay ho gì, thiếu thực chất, thuần cảm giác thân xác. Con người, qua sự bận tâm vào thú vui hồi hộp nhỏ bé của trò chơi bóng đá lại càng minh định cái ý chí hiện sinh vô bổ, vô ích của hắn. Tất cả những năng lực được thoát ra từ các trận chơi này với cả tỷ linh hồn nhân loại, mà mỗi thân thể là một nhà máy phát nhiệt lượng từ xúc cảm, theo Gurdjieff, là chỉ để nuôi mặt Trăng, vốn đang trưởng thành bởi “thức ăn” đến từ khổ đau, cái chết, và năng lực tiêu cực của con nguời trên hành tinh nước mắt này.
Gurdjieff nói rằng con người ta có cái bệnh của thói quen là ưa phung phí năng lực vào cảm giác. Từ rượu say, tính dục vì khoái lạc, hút sách, âm nhạc, văn chương kích thích bi đát, cho đến nghi thức tôn giáo đầy cảm tính, và cả chiến tranh, tất cả đều là ý chí phung phí năng lực của con người. Và ai gặt hái năng lực này? Thưa rằng, đó là Mặt Trăng.
Điên cuồng bóng đá thay cho điên loạn chiến tranh?
Bạn thấy không? Cái bệnh say sưa với bóng đá một cách điên dại như bây giờ là hiện tượng điên loạn của riêng bọn đàn ông, thanh niên. Người phụ nữ giải hóa cái thói thèm ăn năng lực tiêu cực của Mặt Trăng bằng chu kỳ kinh nguyệt của họ – và do đó, họ được quân bình. Còn đàn ông? Vì không có cơ năng thân xác tự giải hóa năng lực tiêu cực và ẩn ức, thì hoàn toàn bị làm nô lệ cho Mặt Trăng. Mỗi thằng đàn ông – khi say mê bóng đá – là một thằng điên trong nguyệt lực – literally, họ là những lunatics.
Nhiều năm trước, sau nửa khuya, lúc đang ngủ say ở một khách sạn nhỏ ở trên đường Hai Bà Trưng ở Sài Gòn, tôi đã bị thức dậy bởi một cuộc đua xe máy của giới trẻ. Bước ra lan can, tôi nhìn xuống đường, hằng trăm xe máy, đua nhau chạy tối đa tốc lực, âm thanh máy nổ và tiếng kèn chát chúa, tiếng người la hét kinh hoàng, trộn lẫn là tiếng cổ võ, cười nói. Thật là một cảnh tượng kỳ lạ, thất kinh, ngoạn mục. Tôi hỏi ra thì giới trẻ đua xe sau một trận bóng World Cup. Cả Sài Gòn bị hớp hồn và điên dại vì bóng đá. Một hiện tượng nhân loại lạ lùng.
Bây giờ, suốt tuần qua ở San Jose, California, đi ngang các quán cà phê Việt Nam, tôi nghe tiếng hò reo của những đám thanh niên trước các trận bóng đá. Tôi nhìn lên trời tìm Mặt Trăng đâu đó giữa ban ngày để hình dung thấy nàng Nguyệt mỉm cười khoái lạc. Chắc Nàng đang tiếp nhận, háo hức cuốn hút khối năng lực và tình cảm điên loạn từ đám nhân loại giống đực điên rồ với bóng đá đang cống hiến một cách vô thức và hoan hỷ cho Nàng từ trái đất.
Tôi nghĩ đến Mặt Trăng tròn đêm Rằm như là một quả bóng đá, và tự hỏi đến Gurdjieff, À biết đâu cái điên cuồng vô bổ này sẽ thay thế cái điên loạn ngu xuẩn của chiến tranh!
Rất có thể rằng nếu Putin và Tập Cận Bình xem xong World Cup năm nay sẽ hạ nhiệt tâm lý điên ảo để cho thế giới có cơ hội hòa bình.
______
Bài viết này – tác giả gửi Saigon Nhỏ – là quan điểm cá nhân của tác giả, gợi mở nhiều điều để tranh luận. Nếu đồng ý hay bất đồng với góc nhìn của tác giả và cần chia sẻ thêm ý kiến trên tinh thần lịch sự và tôn trọng quan điểm trái chiều, xin gửi về hộp thư [email protected].
