Khi nói đến Covid-19, có vẻ như Israel tiếp tục đóng vai trò tiên phong, phần còn lại của thế giới theo sau! Trong gần một năm, quốc gia này đã giúp thế giới có cái nhìn thấu đáo hơn về tương lai của đại dịch. Mới đây, Israel lại cho một bài học nữa về sự cần thiết của việc tiêm thêm mũi vaccine Covid-19 tăng cường đồng thời khẳng định: Chỉ trông đơn thuần vào vaccine là… tự sát!”
Liều thứ ba là tốt
Nói về vaccine, Israel là quốc gia đầu tiên trên thế giới triển khai tiêm chủng quy mô lớn cho người lớn và trẻ em. Israel cũng là quốc gia đầu tiên cấp “giấy thông hành vaccine” (vaccine passport). Và trong những tháng gần đây Israel tiếp tục đi tiên phong tiêm mũi nhắc lại.
Cuối Tháng Bảy, quốc gia này bắt đầu tiêm mũi thứ ba cho những người trên 60 tuổi và đến cuối Tháng Tám, mũi nhắc lại được tiêm cho bất kỳ ai trên 16 tuổi (nhưng phải chờ đủ năm tháng sau mũi tiêm thứ hai). Theo quy định mới, tại Israel, một người không được xem là đã tiêm chủng “đầy đủ” (full) nếu chưa nhận được liều thứ ba khi đủ điều kiện.
Hơn ba tháng sau ngày triển khai tiêm mũi tăng cường, Bộ Y tế Israel đã công bố dữ liệu khẳng định: “Mũi tiêm nhắc lại đã giúp chặn đứng đợt bộc phát thứ tư của coronavirus và các biến chủng của nó sau ba đợt tấn công từ Tháng Tám, 2020 mà đỉnh điểm là hơn 8,000 ca nhiễm mới và hơn 500 người phải nhập viện trong tình trạng nghiêm trọng trong một ngày. Nay, mức nhiễm bình quân chỉ còn từ 450-500 ca mỗi ngày với 129 người trở nặng phải nhập viện. Số tử vong rất ít”.
Dữ liệu đã làm nổi bật sự khác biệt rõ ràng giữa những người được tiêm vaccine, kể cả mũi tăng cường và những người không tiêm: Theo Bộ Y tế, bình quân trong Tháng Mười, hơn 75% ca dương tính thuộc những người chưa được tiêm chủng. Tiêm hai mũi và ba mũi cũng có khác biệt rõ rệt: Trong tháng Mười, tỷ lệ người trên 60 tuổi chỉ tiêm hai mũi vaccine bị trở nặng phải nhập viên cao gấp 5 lần những người được tiêm ba mũi.
Tiến sĩ Anthony Fauci, Giám đốc Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia Hoa Kỳ (NIAID), đã trích dẫn những dữ liệu trên khi giải thích lý do tại sao người dân Mỹ nên tiêm ngay mũi thứ ba khi thời gian đã đủ và đủ điều kiện sức khoẻ. Fauci nói với kênh NBC: “Nếu xem xét kỹ lưỡng dữ liệu từ Israel, bạn sẽ thấy rất có sự khác biệt lớn về suy giảm kháng thể ở người cao tuổi đã tiêm hai mũi. Nhưng mũi thứ ba sẽ giúp phục hồi trở lại”.
Bài học từ Israel là bài học mà người dân tại nhiều quốc gia châu Âu vẫn “chưa thuộc” nên đang phải chứng kiến số ca nhiễm tăng đến mức đáng lo ngại và số tử vong dự báo sẽ cao vào mùa Đông. Trong cuộc đua nước rút, chính phủ Đức vừa khuyến nghị tiêm liều tăng cường cho tất cả người dân trên 18 tuổi. Còn ở Anh là trên 40 tuổi. Tại Pháp, số người tiêm nhắc lại tăng vọt sau khi Tổng thống Emmanuel Macron khẳng định: “Thẻ thông hành (hoặc thẻ sức khỏe) để được sử dụng các phương tiện giao thông công cộng, đi vào không gian công cộng và tư nhân phải có thêm liều thứ ba”. Còn ở Mỹ, liều nhắc lại cho phép đối với tất cả mọi người trên 18 tuổi.
Nhưng các chuyên viên y tế than phiền là việc triển khai cấp tập mũi tiêm nhắc lại ở nhiều quốc gia phương Tây trong lúc nhiều nơi khác trên thế giới còn thiếu vaccine nghiêm trọng đã làm nổi bật thêm sự thiếu công bằng trong phân bổ vaccine toàn cầu. Ví dụ, ở Anh, 88% người trên 12 tuổi đã tiêm liều vaccine đầu tiên; 80% đã tiêm hai liều và 26% đã tiêm liều thứ ba (số liệu ngày 20 Tháng Mười Một) trong khi bình quân chỉ có 10% người dân châu Phi được tiêm mũi đầu tiên (theo Our World In Data) và chỉ có 7% dân số châu Phi được tiêm chủng đầy đủ.
Nhưng liều thứ ba vẫn chưa đủ để thắng Covid-19
Nhưng tin tức từ Israel không phải là tất cả đều tốt. Dù số ca nhiễm đã giảm kể từ Tháng Chín, nhưng đà giảm bắt đầu ngưng. Và, đáng lo hơn nữa là tỷ lệ R (bình quân số người bị một người mang virus lây cho) đã quay lại trên 1. Đây là tín hiệu cho thấy virus có thể đang lây lan trở lại!
Nhiều chuyên viên y tế như Giáo sư Eran Segal thuộc Viện Weizmann (Israel) cho là còn quá sớm để nói liệu Israel có đang bước vào đợt bộc phát Covid-19 thứ năm hay không. Nhưng ông lưu ý một nguyên nhân: Gần 1.5 triệu người đã tiêm hai liều vaccine cách nay hơn 5 tháng vẫn chưa đi tiêm nhắc lại! Và nếu nói theo quan điểm mới “tiêm đầy đủ là phải 3 mũi” thì số người này cũng giống như… chưa tiêm!
Đối với một quốc gia nhỏ không đông dân, 1.5 triệu là khá nhiều. Segal viết trên Twitter: “Ngày càng có nhiều người tiêm hai mũi đã giảm mạnh lượng kháng thể. Họ cần thêm liều cường để nâng khả năng miễn dịch cho mình và cho cộng đồng”.
Hiện Israel đang nỗ lực không để cho làn sóng thứ năm tàn phá, Chính phủ khuyến khích số ít người chưa được tiêm chủng hãy đi tiêm và những người đủ điều kiện hãy tiêm thêm liều tăng cường. Trẻ em 5-11 tuổi cũng được khuyên tiêm phòng từ ngày 22 Tháng Mười Một cùng với các biện pháp phòng ngừa khác.
Theo Bộ Y tế Israel, nhiều ca nhiễm mới nằm trong lứa tuổi này. “Khoảng 50% ca nhiễm hàng ngày dưới 11 tuổi – Tiến sĩ Ran Balicer, Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Quốc gia Covid-19 của Israel nói – Chúng tôi tin rằng chiến dịch tiêm chủng cho trẻ em và mũi tiêm tăng cường có thể giúp lật ngược tình thế”.
Tuy nhiên, ngay cả khi tỷ lệ dân số được tiêm nhắc lại cao, các chuyên gia y tế vẫn nhấn mạnh đến tầm quan trọng của các biện pháp chống Covid-19 đơn giản như mang khẩu trang, giãn cách và vệ sinh, đặc biệt trong mùa Đông, khi đa số sinh hoạt diễn ra nằm trong không gian kín.
Nachman Ash, Tổng giám đốc Bộ Y tế nhận định: “Một phần lý do tăng số ca nhiễm và nhập viện là không tuân thủ các quy tắc phòng chống lây nhiễm. Tự giác và tự ý thức đóng vai trò rất quan trọng. Nhưng thực tế là công chúng đã thoải mái hơn theo thời gian khi thấy mức nhiễm giảm xuống. Họ ít ít cẩn thận hơn”.
Balicer cảnh báo: “Việc những người tiêm hai mũi quá tin vào khả năng miễn dịch của mình là sai lầm lớn, có thể đổi bằng sinh mạng. Thực ra khả năng miễn dịch của họ có khi chỉ còn số… không! Hãy bỏ thú ‘tự sướng’ này qua một bên để tiêm thêm mũi nữa! Không có mũi tiêm ma thuật nào đủ để ngăn chặn đột biến của virus, đặc biệt là vào mùa Đông, ngoài việc biết cách tự bảo vệ mình. Đó là sự kết hợp của: Mang khẩu trang, giãn cách, hạn chế tụ tập, sát trùng và tiêm đủ ba mũi vaccine”.
