Các cơ quan tình báo Mỹ tin rằng Saudi Arabia hiện đang tích cực sản xuất tên lửa đạn đạo của riêng mình, với sự giúp đỡ của Trung Quốc, một động thái có thể tạo hiệu ứng dây chuyền trên khắp Trung Đông và làm phức tạp thêm nỗ lực của chính quyền Biden nhằm kiềm chế tham vọng hạt nhân của Iran, đối thủ hàng đầu trong khu vực của Saudi Arabia.
Thêm một siêu cường tên lửa đạn đạo tại Trung Đông?
Theo những nguồn thạo tin, Saudi Arabia đã mua tên lửa đạn đạo từ Trung Quốc trong quá khứ nhưng chưa bao giờ Vương quốc này có thể tự chế tạo được chúng. Nay, hình ảnh vệ tinh cho thấy Saudi Arabia có vẻ đang sản xuất tên lửa đạn đạo tại ít nhất một địa điểm.
Sau khi phân tích các bức ảnh, một số chuyên gia cũng tin rằng chúng phản ánh đúng các đánh giá tình báo mới nhất của Mỹ về kế hoạch tự lực vũ khí của Saudi Arabia. Trong những tháng gần đây, các quan chức Mỹ tại nhiều cơ quan, kể cả Hội đồng An ninh Quốc gia của Toà Bạch Ốc, đã được thông báo về thông tin tình báo tuyệt mật tiết lộ nhiều vụ chuyển giao quy mô lớn công nghệ tên lửa đạn đạo nhạy cảm giữa Trung Quốc và Saudi Arabia.
Phát hiện mới đã đẩy chính quyền Biden vào vị thế khó hơn và một câu hỏi lớn được đặt ra: Liệu những tiến bộ về tên lửa đạn đạo của Saudi Arabia có thể thay đổi đáng kể cán cân sức mạnh khu vực và làm phức tạp thêm nỗ lực mở rộng thỏa thuận hạt nhân với Iran bao gồm cả việc hạn chế công nghệ tên lửa của nước này, một mục tiêu được Mỹ, châu Âu, Israel và các nước vùng Vịnh chia sẻ.
Iran và Saudi Arabia là những kẻ thù không đội trời chung nên không thể có chuyện Tehran sẽ đồng ý ngừng chế tạo tên lửa đạn đạo nếu Saudi Arabia bắt đầu tự sản xuất.
Jeffrey Lewis, một chuyên gia vũ khí và giáo sư tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Middlebury cho biết: “Trong khi sự chú ý tập trung vào chương trình tên lửa đạn đạo qui mô của Iran thì việc phát triển, và nay là sản xuất, tên lửa đạn đạo của Saudi Arabia lại không được chú ý tương tự! Tin tức Saudi Arabia tự sản xuất tên lửa đạn đạo cho thấy bất kỳ nỗ lực ngoại giao nào để kiểm soát phổ biến tên lửa sẽ cần có sự tham gia của một số nước khác trong khu vực, như Saudi Arabia và Israel, hai quốc gia có khả năng tự sản xuất tên lửa đạn đạo”.
Những thách thức mới cho Biden
Tuy nhiên, bất kỳ phản ứng nóng vội nào của Mỹ cũng có thể gây khó khăn cho kế hoạch “tan băng ngoại giao” với Trung Quốc, khi chính quyền Biden đang tìm cách đưa Bắc Kinh trở lại bàn đàm phán một số vấn đề ưu tiên cao như khí hậu, thương mại và đại dịch. Hội đồng An ninh Quốc gia và CIA từ chối bình luận về các tiết lộ trên. Chính phủ Saudi Arabia và đại sứ quán nước này ở Washington cũng không trả lời câu hỏi của báo chí.
Khi được hỏi liệu có bất kỳ sự chuyển giao công nghệ tên lửa đạn đạo nhạy cảm nào gần đây giữa Trung Quốc và Saudi Arabia hay không, người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Trung Quốc chỉ nói mập mờ: “Chúng tôi là đối tác chiến lược toàn diện” và “đang duy trì hợp tác hữu nghị trên tất cả các lĩnh vực, kể cả trong lĩnh vực thương mại quân sự”, đồng thời nhấn mạnh: “Sự hợp tác như vậy không vi phạm bất kỳ luật pháp quốc tế nào và không liên quan đến việc phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt”.
Vài tháng qua, một số nghị sĩ đã được thông báo tóm tắt thông tin tình báo chuyển giao công nghệ tên lửa đạn đạo giữa Saudi Arabia và Trung Quốc. Chính quyền Biden cũng chuẩn bị trừng phạt một số tổ chức liên quan đến việc chuyển tiền, dù một số nghị sĩ tin rằng Toà Bạch Ốc không thể “gây ra những hậu quả đáng kể” đối với chính phủ Saudi Arabia về quan hệ quân sự với Trung Quốc.
Khi đàm phán với Iran chưa có gì sáng sủa, chương trình tên lửa của Saudi Arabia sẽ khiến vấn đề hóc búa này càng trở nên hóc búa hơn. “Một chương trình tên lửa tầm cỡ của Saudi Arabia sẽ tạo ra những thách thức mới đối với nỗ lực hạn chế các chương trình tên lửa khác trong khu vực. Lấy ví dụ, tên lửa của Iran, mối quan tâm lớn của Mỹ, sẽ khó thương lượng hơn trong tương lai nếu không ràng buộc với Saudi Arabia” – Panda nói.
Di sản thời Trump
Năm 2019 là lần đầu tiên các cơ quan tình báo Mỹ phát hiện Saudi Arabia đang hợp tác với Trung Quốc để phát triển chương trình tên lửa đạn đạo. Ban đầu, chính quyền Trump không tiết lộ thông tin tình báo được phân loại (bí mật) này cho các thành viên chủ chốt của Quốc hội, khiến các đảng viên Dân chủ biết thông tin từ các kênh không chính thống tức giận và tố cáo tin mật đã cố tình bị loại khỏi các cuộc họp giao ban mà họ mà lẽ phải được nghe.
Đảng Dân chủ chỉ trích chính quyền Trump quá mềm mỏng với Saudi Arabia. Các chuyên gia về phổ biến vũ khí hạt nhân cho rằng việc Trump không phản ứng đã kích thích Saudi Arabia tiếp tục phát triển chương trình tên lửa đạn đạo của họ. “Thông thường, chính phủ Mỹ sẽ gây áp lực buộc Saudi Arabia không theo đuổi những bước đi nguy hiểm, nhưng thời Trump thì không thế. Nói rõ hơn là chính quyền Trump không quan tâm đến vấn đề này” – Ankit Panda, chuyên gia về chính sách hạt nhân và vũ khí tại Carnegie Endowment for International Peace nhận xét.
Theo các nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Middlebury, các bức ảnh vệ tinh do Planet chụp từ ngày 26 Tháng Mười đến 9 Tháng Mười Một cho thấy một hoạt động đốt (burn) đang diễn ra tại một cơ sở gần thành phố Dawadmi, một bằng chứng rõ ràng cho thấy cơ sở này đang sản xuất tên lửa.
Lewis nhận định: “Rõ ràng, cơ sở này đang vận hành một ‘hố đốt’ (burn pit) để xử lý chất phóng rắn còn sót lại trong quá trình sản xuất tên lửa đạn đạo. Chất nổ còn sót lại khi đúc động cơ tên lửa có thể gây nổ. Vì vậy, các cơ sở sản xuất tên lửa đẩy dạng rắn thường có các hố đốt để đốt cháy số thuốc phóng còn sót lại”. Tuy nhiên, có rất ít thông tin về loại tên lửa đạn đạo Saudi Arabia đang chế tạo tại địa điểm này, kể cả hai chi tiết quan trọng, tầm bắn và trọng tải.
Lewis cân nhắc: “Các đánh giá tình báo mới cho thấy Saudi Arabia có thể đã mua công nghệ tên lửa đạn đạo nhạy cảm từ Trung Quốc và các tên lửa đang được sản xuất là thiết kế của Trung Quốc. Nhưng trong những năm gần đây, cũng có bằng chứng Saudi Arabia đã nhờ các quốc gia khác giúp đỡ phát triển chương trình tên lửa đạn đạo, khiến việc xác định chính xác hệ thống vũ khí mà Vương quốc này đang chế tạo là rất khó khăn”.
