Anh ta có cơ hội cực hiếm, một mình tiếp cận sát Quốc trưởng Adolf Hitler, kẹp giữa ngực trái của anh và cái cặp tài liệu là khẩu súng ngắn, đạn đã lên nòng. Anh đưa bàn tay phải lên, chạm vào bá súng, Hitler mở miệng hỏi thăm. Anh có đủ can đảm để hạ sát gã độc tài đang ở bước đầu thực hiện mưu đồ thôn tính một vùng đất thuộc Tiệp Khắc và sau đó bành trướng chiếm lĩnh toàn châu Âu?
Nếu anh ta bắn, chắc chắn Hitler chết và Thế chiến thứ hai đã không xảy ra và như vậy đã không có hàng mấy chục triệu người lính và người dân ở châu Âu, châu Á thiệt mạng, lịch sử không phải ghi nhận một biến cố kinh hoàng, đẫm máu kéo dài từ 1939 đến Tháng Tám 1945. Hệ lụy còn kéo dài thêm mấy thập niên với việc nước Đức bị chia đôi và thế giới phương Tây trải qua thời kỳ Chiến tranh Lạnh… Vâng chỉ cần Adolf Hitler bị tiêu diệt ngay từ thời điểm 1938 thì mọi chuyện đã khác.
Nhưng đó chỉ là “nếu” vì điều mô tả trên đây là một tình huống căng thẳng nhưng hoàn toàn hư cấu trong Munich – The Edge of War mới khởi chiếu hôm 21 Tháng Một 2022 qua, một phim của Chritian Schwochow, đạo diễn người Đức từng thực hiện vài tập của series phim về hoàng gia Anh The Crown.
Thực tế lịch sử diễn biến thế nào thì nay ai cũng rõ nhưng Munich – The Edge of War vẫn lôi cuốn, đặc biệt đối với khán giả xưa nay chuộng thể loại phim lịch sử hai cuộc đại chiến thế giới. Chắc chắn sẽ có người cho rằng phim này chưa hay bằng Darkest Hour hồi năm 2018 từng giúp Gary Oldman đoạt Oscar 2019 Nam diễn viên xuất sắc nhất và cũng không đậm chất nhân văn với cảnh việc cứu hàng ngàn anh lính như phim 1917 từng được đề cử Oscar 2020 Phim xuất sắc nhất.
Tuy nhiên Munich – The Edge of War vẫn đáng xem vì nó dựa vào những biến cố có thật từng chấn động thế giới. Đây là phim chuyển thể từ cuốn tiểu thuyết lịch sử cùng tên (xuất bản năm 2017) của Robert Harris, một nhà báo chuyên thời sự sau đó chuyển hướng thành tiểu thuyết gia với nhiều tác phẩm bán chạy. Cho đến nay, hầu hết sách của Harris đều dựa vào những biến động lịch sử của các cuộc đại chiến thế giới để rồi tiểu thuyết hóa nó với những nhân vật hư cấu, tình tiết xuất phát từ trí tưởng tượng phong phú.
Tháng Tám 1938, đường phố London không yên tĩnh. Cảnh sát, lính cứu hỏa và dân phòng khu phố dựng lên những khinh khí cầu trông như những con cá voi vĩ đại để làm rào cản máy bay ném bom; trong khi ở ven đường, ông già bà già hô hào hàng xóm mua mặt nạ chống hơi độc. Họ đã có kinh nghiệm đau thương từ cuộc đại chiến 1914-1918, khi khí độc được sử dụng. Bầu không khí căng thẳng vì dồn dập tin đồn chiến tranh sắp xảy ra.
Cùng thời gian ấy, ở bên này lục địa châu Âu, đường phố Berlin cũng không yên tĩnh, nhưng xáo động với một bầu không khí khác hẳn: hưng phấn, kích động cao độ, cờ xí Quốc xã đen ngợp trời, những bộ quân phục phẳng phiu, những viên sĩ quan lạnh lùng. Ai cũng ủng hộ Quốc trưởng Hitler, ai cũng yêu quý ông ta và sẵn sàng tuân theo mọi chỉ thị của ông. Chỉ có những người Đức gốc Do Thái là khổ. Họ bị cô lập, đe dọa, dễ dàng bị bắt bớ, đàn áp, tấn công, tù đầy vì bất cứ lý do gì.
Ở số 10 phố Downing, London, Thủ tướng Anh Neville Chamberlain (diễn bởi nghệ sĩ tài danh người Anh từng đoạt Oscar Jeremy Irons) biết tin Hitler sẽ ra lệnh tổng động viên, sẵn sàng dùng vũ lực nếu như yêu cầu Tiệp Khắc trả lại cho Đức phần đất Sudeten (nơi có khoảng ba triệu người gốc Đức sinh sống) không được chấp nhận. Nếu chuyện ấy xảy ra, Pháp và Anh sẽ phải giúp Tiệp Khắc tự vệ và như thế chắc chắn chiến tranh nổ ra. Ông Chamberlain cho gửi bức điện khẩn cấp đến Benito Mussolini, nhà độc tài phát xít Ý nhờ can thiệp phải quấy với Hitler. Và thế là Hitler (diễn bởi tài tử Đức Ulrich Matthes, từng thủ vai Bộ trưởng tuyên truyền Goebels trong phim Downfall rất hay về những ngày cuối đời của Hitler, trình chiếu năm 2004) cho mời các nhà lãnh đạo Pháp (Thủ tướng Edouard Daladier), Anh, Ý đến Munich thương thảo. Lãnh đạo Tiệp Khắc không được mời tham dự.
Chuyện gì xảy ra vào ngày 30 Tháng Chín 1938? Cú lừa độc đáo nhất, trắng trợn nhất đã được Hitler thực hiện thành công với Hiệp định Munich, phần Sudetenland được trả cho Đức mà không hề hỏi ý kiến Tiệp Khắc. Chiến tranh không xảy ra. Thủ tướng Anh bay về London, được đón tiếp như người hùng. Ông nào ngờ rằng đó chỉ là cú phỉnh lừa của Hitler vì chỉ một năm sau đó, vào đầu Tháng Chín 1939, các sư đoàn chiến xa Panzer của quân đội Đức đã lăn bánh tấn công Ba Lan, Bỉ, Hà Lan… Đại Thế chiến thứ hai nổ ra.
Cần biết, ngay sau khi giành quyền năm 1933, Hitler đã khởi động chương trình vũ trang Wehrmacht (quân lực Đức), giới lãnh đạo đồng minh biết nhưng chẳng màng phản ứng. Chiến thuật “vuốt ve xoa dịu” đối phương mà hai nhà lãnh đạo Anh, Pháp tiến hành đã không sinh trái ngọt như mong muốn, dù cho ông Neville Chamberlain có hai “đồng minh” bất ngờ tìm cách giúp để chiến tranh không xảy ra. Đó là Hugh Legat (diễn bởi Georg MacKay người Anh) và Paul von Haartman (Jannis Niewohner người Đức).
Trước đó sáu năm, họ là bạn sinh viên cùng Đại học Oxford khá thân mến nhau nhưng vì mâu thuẫn về việc ủng hộ hay chống lại Hitler và chủ nghĩa phát xít, họ đã giận dữ chia tay. Nay Hugh là một nhân viên Bộ Ngoại giao Anh được phái trực liên lạc báo chí cho Văn phòng Thủ tướng Chamberlain; còn Paul là nhân viên chuyên dịch thuật báo chí nước ngoài để báo cáo cho Hitler. Năm xưa từng tin tưởng Hitler giúp nước Đức tái phát triển tốt đẹp, nay Paul vỡ mộng và bắt đầu tham gia một tổ chức bí mật, chống lại Hitler và âm mưu ám sát ngài Quốc trưởng. Trong nỗ lực giúp vùng đất Sudetenland không bị trả cho Đức trong khi nguy cơ chiến tranh vẫn xảy ra, Hugh Legat và Paul von Hartman gặp lại nhau, ngay tại Munich vào thời khắc quan trọng nhất…
Cần biết thêm, nhà văn Robert Harris tiết lộ rằng nhân vật Paul von Hartman được ông tạo ra dựa vào một người thật. Đó là Adam von Trott Zu Soz, một nhà ngoại giao Đức rất ghét chủ nghĩa phát xít và đã bị án tử do tham gia âm mưu gài bom hạ sát Hitler hồi năm 1944 (vụ án đại tá Claus Schenk Graf von Stauffenberg từng được đưa lên màn ảnh lớn, trong phim Valkyrie, với Tom Cruise trong vai chính hồi năm 2008).
