Cơ quan lập pháp tiểu bang Florida do Đảng Cộng hoà chi phối đã thông qua dự luật bãi bỏ qui chế thuế đặc biệt của Disney. Theo các chuyên gia, việc thay đổi qui chế thuế này cũng đồng nghĩa với việc khó phát triển thêm các điểm hấp dẫn mới và du khách sẽ tốn kém nhiều hơn cho những chuyến tham quan.
Bãi bỏ luật “đặc khu”
Khi nghĩ về Disney World, du khách thường nghĩ đến những màn cưỡi ngựa, lâu đài thần tiên, chú chuột Mickey khổng lồ và một khoản tiền bỏ ra không hề nhỏ đối với nhiều người. Họ gần như không quan tâm đến hoạt động thu gom rác, dịch vụ cứu hỏa và quy chuẩn xây dựng. Đột nhiên, những hoạt động không được quan tâm đó nay trở thành “trung tâm” khi cơ quan lập pháp Florida vừa bỏ phiếu hủy bỏ qui chế đặc khu (special district) mà Disney được hưởng.
Luật mới do Đảng Cộng hòa thúc đẩy được thông qua trong bối cảnh tranh cãi kéo dài cả tháng giữa công ty và Thống đốc Florida Ron DeSantis (Cộng hoà) về dự luật “Quyền của Phụ huynh trong Giáo dục” (Parental Rights in Education Bill), trong đó hạn chế thảo luận về “giới tính cá nhân” và “khuynh hướng tình dục” (gender identity and sexual orientation) trong trường học. Disney khẳng định mục tiêu của công ty là kháng cáo dẫn đến bãi bỏ dự luật mà các nhà phê bình gọi là “luật không nói mình đồng tính” (“don’t say gay” law).
Được thành lập vào năm 1967, đặc khu Reedy Creek cho phép Disney tự thành lập “chính quyền riêng”, tự đánh thuế và sử dụng số tiền thu được để cung cấp các dịch vụ thu gom rác, kiểm soát lũ lụt, phân phối điện, bảo trì đường bộ, cứu hỏa, các dịch vụ y tế khẩn cấp, và xử lý nước. Đặc khu có quy chuẩn xây dựng riêng, được xét cấp phép xây dựng và Disney có quyền nhiều hơn đối với những gì họ định xây dựng. Về thực thi pháp luật trong đặc khu, Disney ký hợp đồng với Văn phòng Cảnh sát trưởng Quận Cam (Orange County Sheriff’s Office).
Không còn quyền tự quản
DeSantis đã ký dự luật bãi bỏ quyền đặc khu của Disney thành luật vào ngày 22 Tháng Tư. Nếu luật không bị kháng nghị và bị rút lại trong thời hạn cho phép, đặc khu sẽ bị giải thể vào ngày 1 Tháng Sáu, 2023. Vậy du khách sẽ gặp những thay đổi gì khi đến tham quan Disney vào mùa Hè năm sau?
Theo Washington Post, điều này chưa rõ ràng lắm nhưng các nhà quan sát địa phương nói, khi quyền tự quyết không còn, Disney sẽ vất vả hơn trong việc xin giấy phép xây dựng các điểm tham quan mới cũng như những trục trặc tiềm ẩn khi chuyển sang sử dụng các dịch vụ công ích công cộng. Tốn kém nhiều hơn và hệ quả là du khách sẽ phải bỏ ra thêm một khoản tiền nữa khi tham quan. Aubrey Jewett, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Central Florida, nhận định: “Theo tôi, Disney phải tìm ra cách tiết kiệm tiền cho du khách để họ không bị tác động lớn nào do luật mới. Tôi tin công ty sẽ làm được dù tất cả các dịch vụ cơ bản do đặc khu cung cấp nay phải nhờ nơi khác. Chắc chắn Disney sẽ gặp khó khăn, cho dù công ty kháng cáo luật mới tại tòa án. Việc các dự án mới cần sự chấp thuận của Orange Country cũng tốn nhiều thời gian và tiền bạc”. Được hỏi liệu các chi phí phát sinh có được Disney đưa vào giá vé tham quan, Jewett trả lời: “Có thể! Thật ra, Disney đã tăng giá vé trong nhiều năm qua. Vì vậy, theo tôi, không có luật mới, họ vẫn tăng!”.
Disney sẽ sớm thích nghi với thay đổi?
Richard Foglesong, tác giả cuốn Married to the Mouse nhận định: “Khi quyền đặc khu bị lấy lại, Disney sẽ không thể tự cung cấp các dịch vụ công hay tự phê duyệt các dự án mới nên sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận”. Jewett bổ sung: Lợi thế to lớn của đặc khu là Disney có thể tự mình phát triển và xây dựng các điểm tham quan nhanh hơn các đối thủ cạnh tranh, vốn phải đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về quy hoạch và phân vùng. Bây giờ Disney sẽ phải xin phép giống các đối thủ. Chỉ nội chừng đó cũng tốn của Disney thêm một khoản tiền đáng kể, thời gian và tài nguyên.
Nay, Disney cũng phải được Orange County phê duyệt khi muốn mở rộng. Rivals SeaWorld Orlando và Universal Orlando Resort ở gần đó chưa từng có quyền tự quản như Disney. Universal đang trong giai đoạn mở rộng quy mô lớn, và đang có được những gì họ muốn từ chính quyền Orange County. Foglesong (giáo sư hưu khoa học chính trị tại Đại học Rollins College ở Winter Park, Florida) nhận định: “Disneyland sẽ vẫn hoạt động tốt dù không còn quyền tự quản như Disney World ở tiểu bang California. Nhưng đây không phải là lần đầu tiên Đảng Cộng hoà muốn ‘triệt buộc’ Disney. Giống như các tập đoàn lớn khác, Disney cũng vận động hành lang mang tính đảng phái để giành được sự đồng tình từ thành phố Anaheim”.
Jewett kết luận: “Có lẽ luật mới do những người bảo thủ thúc đẩy sẽ phải trả giá, không chỉ về tài chính mà còn với cử tri. Disney có thể nhận được gói cấp cứu. Nhưng ngay cả khi qui chế đặc khu Reedy Creek không còn nữa và Disney phải điều chỉnh theo cơ cấu quản lý mới, tôi vẫn tin công ty sẽ ổn. Disney thường đạt được những gì nó muốn chỉ vì công ty rất quan trọng đối với nền kinh tế địa phương. Tôi thấy không có lý do gì Orange County và Osceola County không tiếp tục hợp tác tích cực với Disney để cố gắng bảo đảm Disney thành công”.
