Nhiều người không quá xa lạ với công nghệ Artificial Intelligence (AI), hay còn được biết đến với cái tên “trí thông minh (hoặc trí tuệ) nhân tạo.” Thuật ngữ AI chỉ những hệ thống máy móc, hoặc máy tính hiện đại, do con người lập trình với mục tiêu tự động hóa các hành vi thông minh như con người. Các quốc gia phát triển đã và đang nghiên cứu và áp dụng AI vào nhiều lĩnh vực khác nhau như y học, kinh tế, và quốc phòng.
Cách đây vài năm, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã cảnh báo người dân Nga rằng quốc gia nào dẫn đầu về công nghệ sử dụng AI sẽ thống trị toàn cầu. Lời cảnh báo của Putin cũng là nhận định chung của hầu hết chuyên gia hàng đầu thế giới: AI đang định hình tương lai của nhân loại trong gần như mọi ngành công nghiệp.
Khoảng mười năm trở lại đây, Trung Quốc đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ AI, với mục tiêu thống trị AI và các ứng dụng liên quan vào năm 2030. Theo báo cáo của Đại học Stanford, Trung Quốc lần đầu vượt qua Hoa Kỳ về số lần bài báo học thuật về AI được các nhà nghiên cứu trích dẫn trong năm 2020.
Dù Hoa Kỳ vẫn dẫn đầu thế giới với 150,000 nghiên cứu về AI được công bố trong năm 2021, Trung Quốc cũng đang theo sát với 138,000 nghiên cứu. Có thể thấy được, cuộc đua quyết liệt giành vị trí siêu cường AI giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ vẫn luôn là một đề tại địa chính trị nóng bỏng.
Kể từ khi nhậm chức tổng thống vào Tháng Giêng năm 2021, ông Joe Biden đã bày tỏ thái độ cứng rắn dứt khoát với Trung Quốc. Đối với Biden, trọng tâm chiến lược nhằm đối phó hiệu quả với Trung Quốc trong thế kỷ công nghệ không phải là bom đạn, mà là công nghệ thông tin, bao gồm AI và chất bán dẫn (semiconductors).
Biden khiến công nghệ AI của Trung Quốc điêu đứng
Trí tuệ nhân tạo AI sẽ khó thành hiện thực, nếu như không có các phần cứng, thiết bị quan trọng để tạo nên các hệ thống máy tính áp dụng AI. Cụ thể, Trung Quốc sẽ không thể xây dựng được các hệ thống AI mạnh mẽ, nếu nước này không có các bộ xử lý đồ họa (Graphics Processing Unit – GPU) mạnh được cung cấp bởi tập đoàn sản xuất GPU khổng lồ Nvidia Corp có trụ sở tại bang California.
Các bộ xử lý đồ họa này đã đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự tiến bộ vượt bậc của Trung Quốc trong lĩnh vực AI, phân tích dữ liệu, và sức mạnh tính toán. Theo một báo cáo đáng tin cậy của Reuters, một số viện nghiên cứu chiến lược quan trọng nhất của chính quyền Trung Quốc cũng mua chip A100 của Nvidia để vận hành ứng dụng AI và siêu máy tính.
Ý thức được điều quan trọng này, chính quyền Biden đã quyết định ban hành chính sách hạn chế các tập đoàn thiết kế chip hàng đầu của Hoa Kỳ, như Nvidia và AMD, bán các con chip tiên tiến nhất cho Trung Quốc. Quyết định này của Biden đã khiến ngành công nghệ Trung Quốc điêu đứng vì nước này sẽ không thể tìm ra các con chip tầm cỡ tương tự để tiếp tục đào tạo và cải tiến thuật toán AI. Tuy nhiên, một chính sách như thế này sẽ không có nhiều ý nghĩa, nếu đó là điều duy nhất mà chính quyền Biden dự định thực hiện. Các chuyên gia AI đã chờ đợi một đòn giáng khác từ chính quyền Biden.
Ngày 7 Tháng Mười năm 2022, chính quyền Tổng Thống Joe Biden tung một đòn giáng khác vào lĩnh vực AI của Trung Quốc bằng tuyên bố thay đổi chiến lược về xuất khẩu chất bán dẫn sang Trung Quốc. Cụ thể, các công ty Hoa Kỳ không được phép cung cấp chip cao cấp, thiết bị sản xuất chip, và một số sản phẩm công nghệ khác cho Trung Quốc, trừ khi có giấy phép đặc biệt. Bên cạnh đó, các công ty Mỹ cũng không được bán công cụ sản xuất chip nhớ và chip logic cao cấp cho Trung Quốc nếu chưa có giấy phép.
Ngày 10 Tháng Mười, phát ngôn viên Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết, chính phủ nước này kiên quyết phản đối quy định mới của Hoa Kỳ về kiểm soát xuất khẩu chip và thiết bị bán dẫn sang Trung Quốc, cho rằng quy định này sẽ gây tổn hại nghiêm trọng đến thương mại giữa các doanh nghiệp hai nước và đe dọa sự ổn định của chuỗi cung ứng và công nghiệp toàn cầu.
Theo báo cáo của Gregory C. Allen, Giám đốc Dự án Quản trị AI và là thành viên cấp cao của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, các nút thắt quan trọng nhất trong cuộc đua AI bao gồm thiết kế chip AI, phần mềm tự động hóa, thiết bị sản xuất chất bán dẫn, và linh kiện điện tử. Chính sách đối phó Trung Quốc của chính quyền Biden khai thác sự thống trị của Hoa Kỳ trên cả bốn nút thắt này.
Cũng theo báo cáo của ông Allen, chính quyền Biden đang đối phó với Trung Quốc bằng BỐN cách:
|
Các chính sách này của Biden sẽ gây tổn thất doanh thu đáng kể cho một số tập đoàn sản xuất chip của Hoa Kỳ. Để hỗ trợ các doanh nghiệp sản xuất chip, chính quyền Biden đã giành ra một khoản trợ cấp trị giá $52.7 tỷ.
Trung tâm An ninh và Công nghệ mới nổi phân tích: “Sự phụ thuộc vào chip của Trung Quốc cho phép Hoa Kỳ và các đồng minh cắt nguồn cung cấp chip cho các doanh nhân hoặc nhà nước Trung Quốc đang đe dọa nhân quyền hoặc an ninh quốc tế.”
Dan Wang, một nhà phân tích công nghệ tại công ty nghiên cứu Gavekal Dragonomics, mô tả rằng các biện pháp kiểm soát của chính quyền Biden là “một chiến lược ngăn chặn mới của Trung Quốc.” Nhận xét chung của các chuyên gia về các chính sách siết chặt AI của Trung Quốc là ‘chưa từng có’ và sẽ khiến cho cuộc đua AI của Trung Quốc bị chậm lại đáng kể.
Biden giúp Hoa Kỳ củng cố vị trí số 1 về AI
Tháng Tám năm 2022, Tổng thống Biden đã ký thông qua đạo luật CHIPS để hỗ trợ công nghệ bán dẫn của Hoa Kỳ và công khai kìm hãm sự phát triển công nghệ thông tin của Trung Quốc. Đạo luật CHIPS cung cấp $280 tỷ trong 10 năm tới cho lĩnh vực nghiên cứu và sản xuất chất bán dẫn nhằm thúc đẩy ngành bán dẫn của Mỹ trong cuộc chạy đua công nghệ với Trung Quốc. Đạo luật cũng bao gồm khoản tín dụng thuế đầu tư ước tính $24 tỷ cho các nhà máy sản xuất chip. Khoản tiền còn lại sẽ được sử dụng trong 10 năm để thúc đẩy nghiên cứu và phát triển khoa học liên bang, bao gồm đẩy mạnh các tiêu chuẩn, nghiên cứu, và phát triển trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo.
Sự kết hợp giữa đạo luật CHIPS và các chính sách siết chặt AI của Trung Quốc đến từ chính quyền Biden nhằm giữ quyền kiểm soát đối với nguồn cung chuỗi bán dẫn toàn cầu. Tóm lại, chính quyền Biden muốn ngăn Trung Quốc mua những con chip tốt nhất thế giới và các thiết bị máy móc để sản xuất chúng. Những con chip hàng đầu này sẽ cung cấp năng lượng không chỉ cho các thế hệ tiếp theo của công nghệ quân sự và AI, mà còn cả các phương tiện không người lái, và công nghệ giám sát mà Bắc Kinh sẽ sử dụng để giám sát công dân nước này.
__________
So với các biện pháp áp đặt thuế dưới thời chính quyền Trump trước đây, các chính sách siết chặt ngành bán dẫn của chính quyền Biden, làm lĩnh vực AI của Trung Quốc bị chậm lại, được đánh giá có phạm vi rộng và hiệu quả hơn. Thành viên cấp cao của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế cho biết chính sách thuế quan thời Trump hầu như không ảnh hưởng đến cán cân thương mại. Tuy nhiên, các biện pháp kiểm soát xuất khẩu nhắm vào chip máy tính do chính quyền Biden áp đặt sẽ là một trở ngại lớn đối với công nghệ Trung Quốc vốn đã đi sau Hoa Kỳ hàng chục năm.
__________
Mối quan tâm sâu sắc của Hoa Kỳ đối với AI phần lớn được vực dậy bởi quyết tâm của chính quyền Biden nhằm làm suy yếu AI của Trung Quốc và củng cố vị trí siêu cường AI của Hoa Kỳ. Tính tới thời điểm này, Biden đã phần nào thành công.
Cuộc chiến trí tuệ nhân tạo mang tính địa chính trị giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ sẽ tiếp tục, và ngày càng nóng bỏng. Theo chuyên gia Gregory C. Allen, những chính sách của Biden thể hiện mức độ can thiệp chưa từng có của chính phủ Hoa Kỳ nhằm không chỉ duy trì quyền kiểm soát các điểm then chốt trong lĩnh vực AI, mà còn bắt đầu một chính sách mới nhằm tích cực bóp nghẹt các chốt điểm của công nghệ Trung Quốc, bóp nghẹt với ý định giết chết.
