Một số nhà sản xuất dược phẩm vừa cảnh báo thiếu kháng sinh amoxicillin dạng lỏng dành cho trẻ em, dùng để điều trị viêm họng liên cầu khuẩn đến nhiễm trùng tai.
Trong vài tuần qua, tình trạng thiếu hụt các loại kháng sinh khác nhau đã thấp thoáng xuất hiện đây đó tại Mỹ, đặc biệt là các loại thuốc dành cho trẻ em. Cũng thấy tin báo thiếu oseltamivir (Tamiflu) dùng ngừa nhập viện do cúm và một số thuốc chứa albuterol điều trị bệnh hen suyễn và thở khò khè.
Không rõ nguyên nhân, không lời giải thích
Giờ đây, các chuyên viên chăm sóc sức khỏe trên các tiểu bang khắp nước Mỹ, từ Texas đến Oregon, từ California đến Rhode Island đang than phiền họ không thể tìm thấy một số loại thuốc thông thường dành cho trẻ em. Cũng có tin đồn, nhiều dược sĩ đi làm sớm và ở lại muộn để tìm nguồn cung cấp. Một số bác sĩ kê cho bệnh nhân ngoại trú toa phụ thuốc kháng sinh thay thế, đề phòng trường hợp toa thuốc chính hết hàng.
Thật không may, theo trang web của Hiệp hội Dược sĩ Hệ thống Y tế Hoa Kỳ (American Society of Health-System Pharmacists), hiện không có lời giải thích nào về nguyên nhân dẫn đến khan hiếm, cũng như giải pháp cho tình trạng này. Ví dụ, đối với amoxicillin dạng uống, ba trong số năm công ty dược không đưa ra lý do thiếu hụt và một công ty từ chối cung cấp thông tin về tình trạng tồn kho.
Theo Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) và một số công ty dược, nhu cầu amoxicillin tăng lên là do số bệnh nhân bị bệnh về đường hô hấp tăng trong mùa này. Tình trạng thiếu thuốc kháng virus và kháng sinh gây căng thẳng đúng vào thời điểm trẻ em bị các bệnh do virus nhiều hơn. Thiếu hụt một phần là do nhu cầu tăng. Nước Mỹ đã chứng kiến số lượng chưa từng có các ca nhiễm virus hợp bào hô hấp (respiratory syncytial virus-RSV) và cúm vào thời điểm này trong năm. Những ca nhiễm này thường phức tạp do bội nhiễm.
Thuốc càng thiếu hơn khi đội ngũ chăm sóc sức khỏe hình thành thói quen xấu, kê đơn thuốc kháng sinh thoải mái khi không có chỉ định, đặc biệt là lúc bị áp lực thời gian và số bệnh nhân tăng, như đang xảy ra hiện nay. Nên nhớ, thuốc kháng sinh điều trị các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn không có tác dụng với virus nên có thể gây hại nhiều hơn là có lợi khi được kê đơn không phù hợp.
Theo FDA, hiện có hơn 120 loại thuốc (từ amoxicillin, và albuterol đến thuốc trị tiểu đường semaglutide không chứa insulin và các chất truyền tĩnh mạch cơ bản như natri clorua) hiện không có sẵn hoặc đang thiếu hụt ở Mỹ. Nhiều loại thuốc trong số hơn 120 loại thuốc đang thiếu rất cần cho trẻ em bị bệnh tiểu đường và rối loạn thiếu tập trung. Ngay cả các bác sĩ cấp cứu cũng đang gặp khó khăn vì thiếu thuốc cấp cứu cho các cơn co giật, hạ đường huyết và sốc phản vệ trong nhiều tháng qua.
Hệ quả khi dùng thuốc thay thế
Công bằng mà nói, FDA đã cố giải quyết bài toán thiếu thuốc trong nhiều năm với việc thành lập bộ phân chuyên trách The Drug Shortage Staff vào năm 1999. Một sắc lệnh hành pháp của tổng thống ban hành năm 2011 và một lực lượng đặc nhiệm liên ngành thành lập năm 2018 cũng tạo điều kiện nâng cấp và mở rộng năng lực cung cấp khẩn cấp dược phẩm. Những nỗ lực và các chiến lược giảm thiểu khác của Đạo luật CARES 2020 (2020 CARES Act) cũng giúp được phần nào. Nhưng để giải quyết tận gốc nguyên nhân, nước Mỹ vẫn có một chuỗi cung ứng y tế thiếu minh bạch và không phân định nhiệm vụ rõ ràng. Theo CNN.
Nước Mỹ vẫn chưa tìm ra cách khả thi nhất để mở rộng quy mô sản xuất và đáp ứng nhu cầu. Lợi nhuận cũng không đủ kích thích sản xuất ở một số loại thuốc, đặc biệt là thuốc giá rẻ như amoxicillin. Như nước Mỹ từng học được bài học khi chống lại đợt thiếu PPE, việc sản xuất thuốc trị bệnh và các sản phẩm cấp y tế khác thường gặp khó khăn ngay cả ở những thời điểm thuận lợi nhất. Đó là khi một thành phần của thuốc bị thiếu nguồn cung, khi nhu cầu tăng (do thực tế hoặc giả tạo), khi công nhân nhà máy sản xuất thuốc bị cúm hàng loạt hoặc khi một nhà máy phải tạm ngừng hoạt động. Lúc đó, toàn dây chuyền cung cấp một hay nhiều loại thuốc sẽ sụp đổ.
Không có sẵn những loại thuốc đáng ra phải kê toa, các bác sĩ chuyển sang dùng thuốc thay thế (có thể mạnh hơn, yếu hơn hoặc hoạt động theo cơ chế khác). Kiểu thay thế “bất đắc dĩ” này sẽ gây ra một loạt các vấn đề của chính nó. Sử dụng thuốc dự phòng thường không tốt cho sự an toàn của bệnh nhân, vì các bác sĩ có thể tính không chính xác liều lượng. Hệ quả là thuốc kháng sinh thay thế do kém hiệu quả hơn, phải đưa vào cơ thể nhiều hơn, dài ngày hơn sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng kháng kháng sinh hiện có.
Cuối cùng, các giải pháp “tình thế” chống thiếu thuốc sẽ tạo thêm nhiều công việc hơn cho các dược sĩ, bác sĩ và y tá vốn đã quá căng thẳng và kiệt sức. Những bệnh nhân ít có khả năng mua đúng thuốc theo toa sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi sự thiếu hụt. Những người hưởng Medicaid cũng bị nhiều hạn chế hơn về bảo hiểm thuốc thay thế và hiếm khi họ có tiền để trả cho những gì tìm thấy tại các nhà thuốc. Họ cũng không có thời gian và phương tiện đi lại từ nhà thuốc này đến nhà thuốc khác để tìm đúng loại thuốc chỉ định.
Viện dưỡng lão và nhà tù cũng không có đủ tài chính hoặc khả năng ký hợp đồng với các nhà cung cấp loại thuốc thay thế trong thời gian ngắn. Những bệnh nhân không nói được tiếng Anh gặp nhiều rào cản hơn trong việc lựa chọn thuốc.
Cũng có một số giải pháp đầy hứa hẹn trên… đường chân trời! Ví dụ, công ty CostPlus Drug Co của Mark Cuban đang xây dựng một nhà máy mới để có thể nhanh chóng tăng quy mô sản xuất khi xảy ra thiếu thuốc. Công ty khởi nghiệp Civica Rx hợp tác với các bệnh viện để thiết kế chuỗi cung ứng ổn định những loại thuốc tiêm di truyền (generic injectables).
Nhưng tất cả chỉ là mới bắt đầu, giải pháp này không đến kịp cho những người có thân nhân bị bệnh hoặc đang chăm sóc người bệnh. “Là một bác sĩ, một người mẹ và một bệnh nhân tôi cảm thấy hệ thống cung cấp thuốc của nước Mỹ đã hỏng. Hỏng tất cả, kể cả thời gian!” – Tiến sĩ Joanna Bisgrove, bác sĩ gia đình có chân trong Hội đồng Khoa học và Sức khỏe Cộng đồng (Council on Science and Public Health) của Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ (American Medical Association) nhận định trên Facebook.
Thuốc kháng sinh không giống dung dịch khử trùng tay những tháng đầu COVID-19. Nước Mỹ cần phải có hệ thống cung ứng dược phẩm tốt hơn. Muốn vậy phải có sự hợp tác chặt chẽ giữa chính phủ và tư nhân. Trước tình hình thiếu thuốc và trong khi chờ đợi vấn đề được giải quyết, vào mùa Đông này, hy vọng tốt nhất của người dân Mỹ là mong sao cho… không bị bệnh, nhất là các bệnh phụ thuộc vào thuốc kháng sinh và thuốc đặc trị khác.
