Khi tiền tip trở thành gánh nặng
Trên khắp nước Mỹ, có một sự “thất vọng trong im lặng” khi mọi người tiếp tục thực hiện một cử chỉ lâu đời đến nỗi đã trở thành “văn hoá tiêu dùng”: Tiền tip. Nhưng cái được xem là “sự hào phóng đáng yêu” này đang bị rất nhiều người phàn nàn là bị “đánh cắp tính tự nguyện” của nó!
Một số người tiêu dùng chán nản với truyền thống văn hoá bị biến tướng này đã lên các phương tiện truyền thông xã hội phàn nàn về các yêu cầu tip giống như “cưỡng ép” tại các điểm mua đồ ăn thức uống mang đi “Drive-Thru” mà yếu tố phục vụ không đáng kể. Trong khi số khác than phiền họ đã quá mệt mỏi vì được yêu cầu để lại tiền tip chỉ vì mua một muffin hoặc mua nhanh một tách cà phê thông thường tại tiệm bánh trong khu phố họ sống.
Những gì tiếp theo của “ma trận” tiền tip? Họ tự hỏi và tự trả lời: Đó là tiền tip cho bác sĩ và nha sĩ? Khi nhiều doanh nghiệp áp dụng các phương thức thanh toán kỹ thuật số, khách hàng tự động được nhắc nhở để lại tiền boa – có khi cao gấp 30% ở cả những nơi họ không thường xuyên lai vãng. Nhiều người nói rằng tiền tip đã trở nên gánh nặng và ngốn vào ngân sách gia đình nhiều hơn khi giá của các mặt hàng tăng vọt do lạm phát (dù lạm phát đã giảm xuống còn 6.5% trong Tháng Mười Hai nhưng vẫn còn cao).
“Đột nhiên, những màn hình nhắc tiền tip xuất hiện ở mọi nơi chúng ta đến, cả trên các đơn đặt hàng trực tuyến. Tôi sợ chúng không có kết thúc mà sẽ lan đến cả những nơi chúng không nên xuất hiện” – chuyên gia Thomas Farley, người xem toàn bộ những gì đang xảy ra trong thế giới tiêu dùng là “một cuộc xâm lược của tiền tip!”.
Không giống như các hộp đựng tip mà người mua sắm có thể dễ dàng bỏ qua nếu họ không có sẵn tiền lẻ, các chuyên gia cảnh báo: “Những yêu cầu tiền tip thể hiện trên màn hình lại rất khác. Nó có thể tạo ra áp lực xã hội và khó làm lơ hơn. Việc bạn cho nhiều hoặc không cho tiền tip sẽ dễ dàng bị phát hiện bởi bất kỳ ai đứng đủ gần để liếc nhìn vào màn hình, gồm cả chính các nhân viên làm việc ở đó”.
Tuy nhiên, với nhiều người phục vụ, tiền tip là một khoản thu nhập quan trọng. AP kể, Dylan Schenker 38 tuổi làm việc trong ngành dịch vụ được khoảng 18 năm và kiếm được khoảng $400 một tháng tiền tip, một bổ sung đáng kể cho mức lương $15 một giờ của anh trong công việc của một barista tại cửa hiệu Philadelphia Café nằm trong một nhà hàng.
Hầu hết tiền tip đến từ những khách gọi đồ uống cà phê tại chỗ hoặc đặt hàng qua mạng. Tiền tip giúp trang trải tiền thuê hàng tháng của Schenker và giảm bớt một số gánh nặng trong khi anh học thêm sau đại học. Schenker nói: “Thật khó để thông cảm với những người tiêu dùng có dư khả năng uống tách cà phê đắt tiền nhưng lại không sẵn sàng trả tiền boa”. Anh thú nhận rằng mình thường “mất tinh thần” khi thấy khách không bỏ lại bất cứ thứ gì thêm ngoài số tiền phải trả.
Văn hóa tip khó có thể biến mất
Theo truyền thống, người tiêu dùng thường cảm thấy… tự hào mình là người tốt khi họ đến những nơi như nhà hàng (thường trả cho nhân viên mức lương thấp chỉ bằng lương tối thiểu) với hy vọng là sẽ giúp những người làm việc ở đây dễ thở hơn với khoản tiền tip họ đóng góp.
Nhưng các học giả nghiên cứu chủ đề tiền tip cho biết nhiều người tiêu dùng hiện cảm thấy bị áp lực bởi các yêu cầu tiền boa tự động (không phải tự nguyện) tại các cửa hàng cà phê và các quán ăn mua mang đi, nơi thường không được xem là phải có tiền tip vì lương nhân viên không bao giờ dưới mức lương tối thiểu và những thứ họ phục vụ cho khách cũng rất hạn chế. Nói chung là khách không cần nhiều sự “trợ giúp” nào của họ.
Suy nghĩ chung của khách đến đây là không thích nhắc tiền tip, đặc biệt là nhắc theo kiểu bắt buộc. Một số yêu cầu tiền tip cũng có tại những nơi “sai” khác. Clarissa Moore, 35 tuổi làm công việc giám sát viên tại một công ty tiện ích ở tiểu bang Pennsylvania, nói thẳng :
“Gần đây, ngay cả công ty thế chấp của cô cũng đề nghị tiền tip! Thông thường, tôi rất vui khi để lại một khoản tiền boa tại các nhà hàng, và đôi khi tại cả các cửa hàng cà phê và những nơi ăn nhanh khác khi thấy nhân viên phục vụ tốt. Nhưng đó là tự nguyện. Tôi tin rằng người tiêu dùng không nên được yêu cầu cho tiền tip tại bất cứ nơi nào họ đến. Đó là thứ mà họ không hề mong đợi. Loại áp lực này chỉ làm cho bạn bực mình và khó chịu. Họ cảm thấy phải trả tiền cho một thứ mà họ thực sự không muốn trả, đặc biệt là khi không chuẩn bị trước”.
Trong cuốn Emily Post’s Etiquette, hai tác giả Lizzie Post và Daniel Post Senning khuyên người tiêu dùng: “Tùy thuộc vào bối cảnh thực tế để bạn cho tiền boa tại quán cà phê hoặc dịch vụ thực phẩm mang đi. Người tiêu dùng không nên cảm thấy xấu hổ khi boa số tiền thấp nhất và cũng không cần giải thích nếu không boa”.
Có những thời điểm mà việc cho tiền tip không làm người tiêu dùng khó chịu, chẳng hạn thời gian đại dịch COVID-19. Michael Lynn, giáo sư hành vi tiêu dùng tại Đại học Cornell, nói: “Người tiêu dùng tip hào phóng hơn trong những ngày đầu của đại dịch để thể hiện sự hỗ trợ các nhà hàng và các doanh nghiệp bị Covid-19 làm điêu đứng. Họ thực sự muốn giúp đỡ và cảm thông với người lao động chấp nhận làm việc tại những nơi dễ nhiễm virus này”.
Theo Square, một trong những công ty lớn về thanh toán kỹ thuật số cho biết: “Tiền tip tại các nhà hàng đầy đủ dịch vụ đã tăng 25.3% trong Quý III 2022, trong khi tiền tip tại nhà hàng nhanh hoặc dịch vụ giao hàng theo đơn tăng 16.7% so với cùng thời điểm năm 2021. Dữ liệu do Square cung cấp cho thấy sự tăng trưởng liên tục kể từ năm 2019. Khi các yêu cầu tiền boa trở nên phổ biến hơn, một số doanh nghiệp còn đưa nó vào cả thông báo tuyển dụng để thu hút nhiều công nhân hơn dù tiền tip không hề cố định như tiền công.
“Quyền” được tip và “quyền” từ chối tip
Tháng Mười Hai 2022, chuỗi Starbucks đã triển khai tùy chọn tiền boa cho các giao dịch thẻ tín dụng và thẻ ghi nợ tại những cửa hàng của mình, theo đề nghị từ nghiệp đoàn nhân viên làm việc theo giờ của công ty. Kể từ đó, một phát ngôn viên của Starbucks cho biết gần một nửa giao dịch thẻ tín dụng và thẻ ghi nợ đã gồm cả tiền tip (không kể tiền boa bằng tiền mặt và chuyển thẳng vào ứng dụng Starbucks) và số tiền này được chia dựa trên số giờ của nhân viên.
Karabas, giáo sư Đại học Murray State nhận định: “Một số khách hàng, chẳng hạn những người từng làm việc trong ngành dịch vụ trước đây sẵn sàng boa cho cả các nhân viên tại những dịch vụ ăn uống nhanh và họ không hề khó chịu với yêu cầu tip tự động. Nhưng đối với những người khác, nghiên cứu cho thấy họ ít có khả năng quay lại một dịch vụ ăn uống nếu tại đây họ bị các yêu cầu tip gây khó chịu.
Hoá đơn tính tiền cũng có thể tác động đến phản ứng của khách hàng. Karabas cho biết trong nghiên cứu của ông với các học giả khác, ông nhận thấy khi hoá đơn tính tiền cao, người tiêu dùng không còn cảm thấy khó chịu với yêu cầu tiền boa nữa.
“Quán cà phê chỉ nên yêu cầu khoản tiền boa 20% khi khách mua bốn, năm cốc cà phê, chứ không phải một cốc nhỏ giá $4. Dù sao, người tiêu dùng vẫn có thể tiếp tục từ chối yêu cầu tiền boa bất kể số tiền là bao nhiêu mà không cần sĩ diện như nhiều người từng làm” – ông nói. Mike Janavey, một nhà thiết kế giày dép và quần áo sống ở thành phố New York, cho biết: “Nếu doanh nghiệp đã trả lương cho nhân viên và các khoản phúc lợi khác rồi thì không nên ép người tiêu dùng phải trả thêm lương cho nhân viên của họ bằng tiền boa”.
