Những ngày Tết và đầu năm âm lịch, cả nước lại rộ lên những hoạt động mê tín dị đoan với nhiều hình thức, lôi kéo hàng triệu người mong cầu một năm mới thăng quan tiến chức, tài lộc dồi dào.
Hủ tục đốt vàng mã cho người cõi âm sau mấy năm bị dẹp thời sau 1975, đã bùng lên trở lại với quy mô khủng khiếp. Theo số liệu một bài báo trong nước, trung bình mỗi gia đình trong số 25 triệu gia đình Việt Nam đốt 120,000 tỉ đồng vàng mã mỗi năm để mong cho gia tiên được mặc quần áo đẹp, được cưỡi ô-tô, được chơi iPhone nơi chín suối; từ đó mà động lòng phù hộ con cháu trên dương trần!
Sau Tết là thời gian nở rộ các lễ bái ở các đình chùa miếu mạo. Truyền thông trong nước mấy hôm nay đăng dày đặc các hình ảnh, phóng sự về cảnh hàng chục ngàn người chen chúc nhau đi lễ chùa đầu năm ở các chùa lớn và có tiếng tăm ở miền Bắc như chùa Hương ở ngoại thành Hà Nội, chùa Tam Chúc ở Hà Nam, chùa Bái Đính ở Ninh Bình hay chùa Ba Vàng ở Quảng Ninh.
Thời tiết và phong cảnh tươi đẹp của mùa xuân kéo người ta ra khỏi phố thị, đi thăm thú những nơi danh lam thắng cảnh âu cũng là lẽ thường tình. Nhưng trong những khối người đông đúc, ồn ào, chen lấn cật lực kia có mấy người được thảnh thơi mà vãn cảnh, tìm sự yên tĩnh cho tâm hồn dưới bóng Phật đài. Hầu hết dường như đến chùa để cầu mong một điều gì đó mà họ không tìm thấy được trong cuộc sống trần thế.
Rồi đến những vụ cúng bái, cầu đảo nở rộ khắp nơi. Trong một phóng sự hôm thứ Hai 30 Tháng Giêng 2023, đài truyền hình VTC News cho thấy hàng ngàn người dân ngồi chật kín khuôn viên chùa Phúc Khánh ở Hà Nội trong cái lạnh 12-14 độ C tối 29 Tháng Giêng (mùng 9 Tết) chờ sư thầy làm lễ dâng sao giải hạn với niềm tin sẽ giảm thiểu tai ương sẽ ập đến trong năm Quý Mão do mang sao xấu. Bản tin cho biết, năm nay nhà chùa tổ chức làm lễ giải hạn từ mùng Tám đến hết Tháng Giêng.
Báo Lao Động cho biết, giá dâng sao giải hạn ở chùa Phúc Khánh năm nay là 150,000 đồng (hơn $6) mỗi người. Còn báo Gia Đình và Xã Hội dẫn lời một người thu tiền tại chùa Phúc Khánh nói rằng “Thu 150 ngàn là thầy đã lỗ chổng vó rồi”! Cộng tác viên của Saigon Nhỏ ở trong nước thì phỏng vấn một số người tham gia ở chùa Phúc Khánh cho biết “Chưa kể tiền cúng dường, nếu chỉ tính lệ phí giải sao mỗi người đóng 300 ngàn đồng (khoảng $12.78), tối mùng 8 Tết nhà chùa đã thu vào khoảng 300 triệu đồng ($12,780).”
Ở miền Nam, từ mùng 9 Tết đã có hàng ngàn người đến chùa Ngọc Hoàng – ngôi cổ tự ở Đa Kao, Sài Gòn – để dâng lễ, cầu mong một năm mới làm ăn phát tài hoặc cầu duyên số. Hôm sau mùng Mười Tháng Giêng âm lịch, người dân trong nước lại đổ xô đi mua vàng để cầu may. Ngày hôm đó được coi là ngày vía thần Tài. Người ta tin rằng, đem vàng về nhà hôm đó thì tài lộc dồi dào cả năm. Nắm thóp được “trend” đó, các chủ tiệm vàng tích cực nâng giá và làm ra những món hàng nhỏ, từ vài phân cho đến vài chỉ vàng, để công chúng ai cũng có thể mua được dù biết chỉ vài hôm sau ngày thần Tài thì giá vàng sẽ giảm về mức bình thường.
Thần Tài, cúng sao giải hạn… là những thứ vốn không có trong truyền thống của người Việt mà là những hủ tục mê tín dị đoan được du nhập từ Trung Hoa trong quá trình giao lưu, tiếp biến văn hóa. Có điều, chưa bao giờ những hoạt động núp bóng “tâm linh” đó lại nở rộ như hiện nay ở một đất nước được cai trị bởi đảng Cộng sản – một tổ chức chính trị cầm quyền theo chủ nghĩa duy vật, không thừa nhận sự tồn tại của linh hồn hoặc các thế lực siêu nhiên nào.
Thay vì ngăn cấm hoạt động mê tín dị đoan, chính quyền và truyền thông Việt Nam – cùng với rất nhiều sư sãi ở các chùa trong cả nước – dường như dung túng và cổ xúy cho thứ “phản văn hóa” đó. Những ngày này, lướt qua vài trang báo mạng trong nước sẽ không khó tìm thấy những bài báo bày vẽ cách cúng dâng sao giải hạn, các bài cúng tế sao chép từ sách Thọ Mai Gia Lễ của người Hoa. Một ví dụ, trang VNExpress có đông người đọc ở trong nước tối mùng 2 Tết đã đăng bài dài “Dâng sao, giải hạn đầu năm 2023 thế nào cho đúng?”, phân tích sao nào tốt, sao nào xấu, tuổi nào thì ứng vào sao nào và làm thế nào để giải hạn; báo Vietnamnet có bài “Giờ vàng cúng vía Thần Tài 2023 và những điều cần tránh để giữ tài lộc” v.v…
Không cần phải là người uyên thâm Phật pháp cũng biết đạo Phật không hề có nghi lễ dâng sao giải hạn, không thừa nhận sao tốt sao xấu, ngày tốt ngày xấu; đức Phật là bậc giác ngộ có trí huệ siêu phàm nhưng không phải là tiên là thánh để có thể gia ân cho người này được thăng quan tiến chức, ban phát bổng lộc cho người kia để mà mọi người lũ lượt kéo đến cầu xin… Ấy vậy mà một số sư sãi, trụ trì một số chùa chiền, cố tình lợi dụng tâm lý bất an của người đời để trục lợi một cách trơ trẽn.
Nhà chùa lợi dụng để kiếm tiền trong khi nhà nước cũng lợi dụng để “ngu dân”, lôi kéo người dân ra khỏi những vấn đề nóng của cuộc sống xã hội. Không gì tiện cho người cầm quyền hơn là gieo vào đầu óc kẻ bị trị cái ý tưởng rằng cái nghèo, cái khổ, cái thiệt thòi của họ là do nghiệp duyên từ đời trước, là do sao xấu chiếu mạng, do oan gia trái chủ theo ám chứ không phải do những chính sách bất cập của nhà cầm quyền! Muốn giàu có sang trọng thì phải lo cúng dường để chư Phật phù hộ độ trì mà tai qua nạn khỏi. Không chỉ người dân thường mà cả các quan chức cao cấp của đảng Cộng sản gần đây cũng siêng năng đi chùa cúng bái cầu khẩn, cúng dường, thậm chí bỏ tiền xây chùa to, mua tượng lớn… nghĩ rằng đó là những hành vi “tích đức” có thể đem lại lợi lộc sau này.
Về phần người dân, từ người nghèo buôn gánh bán bưng tới các chủ doanh nghiệp, cuộc sống xem ra ngày càng bấp bênh và bất định, tai họa có thể giáng xuống bất cứ lúc nào. Trong xã hội mà quyền sống, quyền tự do không được coi trọng, luật pháp mù mờ và bất công thì người ta chỉ còn cách trông chờ sự phù hộ của những kẻ khuất mày khuất mặt.
Và cúng dường ở chùa chiền, đốt vàng mã, đưa tiền cho nhà chùa dâng sao giải hạn được coi như một hình thức dùng tiền bạc để hối lộ thần thánh, mong tìm một chút đặc ân giữa cuộc đời nhiều oan trái và bất trắc.
Khi mà người dân không mấy tin tưởng vào luật pháp, vào cơ hội cho những người lương thiện và chăm chỉ làm việc, chỉ tin vào sự can thiệp của những thế lực vô hình thì xã hội đó khó mà phát triển được.
