Ngày 14 Tháng Hai 2023, Nikki Haley, cựu Thống đốc Nam Carolina và cựu Đại sứ Hoa Kỳ tại Liên Hợp Quốc, đã chính thức “tuyên chiến” với Donald Trump, khi tuyên bố tham gia cuộc đua tranh cử tổng thống.
Việc công bố sớm chiến dịch tranh cử của Nikki Haley, 51 tuổi, khi kêu gọi “sự thay đổi thế hệ” trong đảng Cộng hòa (GOP), được xem như là cơ hội để bà dẫn đầu trong chiến dịch gây quỹ và thu hút sự chú ý mạnh hơn đối với các cử tri của vòng bầu cử sơ bộ. Trong video thông báo tranh cử, Nikki Haley không đề cập tên của Trump nhưng hàm ý rõ bà muốn đoạn tuyệt với kỷ nguyên Trump.
Ngoài việc kêu gọi một thế hệ mới tiến lên, Nikki Haley kêu gọi các đảng viên GOP cùng đoàn kết để thực hiện những vấn đề trọng đại. Nikki Haley nhấn mạnh: “Cộng hòa đã thua phiếu phổ thông ở bảy trong tám cuộc bầu cử tổng thống vừa qua”, và “điều này phải thay đổi.”
Trong một cuộc tranh cử giả định mới đây, với nhiều ứng cử viên khác, Trump giành được ít hơn 50% cử tri GOP. Việc Nikki Haley tham gia cuộc đua cho thấy cựu tổng thống đã thất bại trong việc “dọa” các đối thủ GOP trong việc gián tiếp yêu cầu họ nhường sân cho mình. Đây hẳn nhiên là sự nghiền ngẫm với những phân tích chiến thuật và khả năng chiến thắng có thể trong tầm tay của Nikki Haley trong bối cảnh mới. Năm 2021, Nikki Haley từng nói bà sẽ không tranh cử nếu Trump là ứng cử viên.
Kể từ khi rời chính quyền Trump năm 2018, Nikki Haley luôn giữ quan hệ tốt với cựu tổng thống, ca ngợi các chính sách và thành tựu của ông. Tuy nhiên, một ngày sau cuộc tấn công Điện Capitol ngày 6 Tháng Một 2021, Nikki Haley nói rằng hành động của Trump “sẽ bị lịch sử phán xét gay gắt”. “Ông ấy đã đi vào con đường mà lẽ ra ông ấy không nên đi, và lẽ ra chúng tôi không nên theo ông ấy, không nên nghe lời ông ấy,” Nikki Haley nói với Politico vài ngày sau. Tuy nhiên, Nikki Haley lại phản đối việc luận tội Trump liên quan cuộc bạo động gây ô nhục lịch sử Hoa Kỳ.
Trong một số cuộc phỏng vấn vào Tháng Một 2023, Nikki Haley cho rằng đã đến lúc những ông già như Trump (76 tuổi) và Biden (80) nên lùi lại và nhường sân khấu cho thế hệ tiếp theo. Để chuẩn bị nghị sự tranh cử, Nikki Haley đang nêu bật tiểu sử cá nhân với việc xuất thân từ gia đình nhập cư, trở thành nữ thống đốc đầu tiên của South Carolina và là thống đốc đầu tiên không phải người Da trắng. “Tôi là đứa con gái đáng tự hào của những người nhập cư Ấn Độ, không phải Da đen, không phải Da trắng,” – Nikki Haley, sinh ra ở Bamberg, South Carolina, nói trong video loan báo tranh cử tổng thống.
Cha của Nikki Haley, Ajit Singh Randhawa; và mẹ, Raj Kaur Randhawa, là những người nhập cư từ Punjab (Ấn Độ). Họ đến Nam Carolina khi ông Ajit Singh Randhawa nhận vị trí giảng dạy tại một trường đại học của người Da đen. Được nuôi dạy với niềm tin tôn giáo của truyền thống người Sikh, Nikki Haley cải đạo sang Công giáo sau khi lập gia đình với Michael Haley năm 1996. Sau khi tốt nghiệp Đại học Clemson, Nikki Haley Haley làm việc cho cửa hàng thời trang của gia đình; sau đó tham chính và giành được ghế nghị sĩ Hạ viện South Carolina. Nikki Haley được bầu làm thống đốc năm 2010.
Với tư cách cựu Thống đốc South Carolina, về mặt lý thuyết, Nikki Haley có vị trí thuận lợi cho cuộc bầu cử sơ bộ năm 2024 của tiểu bang. Tuy nhiên, cần nhắc lại, bang nhà của Nikki Haley cũng là nơi mà cử tri GOP bảo thủ ủng hộ Trump một cách tuyệt đối vào năm 2016. Tại South Carolina, Nikki Haley còn có thể đụng độ với một ứng cử viên tiềm năng, Thượng nghị sĩ Tim Scott, người dường như đang nhom nhem tìm cách tranh cử tổng thống khi chứng minh nội lực với tư cách là một nhà gây quỹ đáng gờm.
Một số nhân vật trung thành Trump trong chính trường South Carolina tin rằng có rất ít khả năng cựu tổng thống sẽ thua cuộc bầu cử sơ bộ năm 2024 tại tiểu bang này. Tuy nhiên, Wes Climer, một thượng nghị sĩ tiểu bang và là người ủng hộ Haley, nhận định rằng Nikki Haley “hoàn toàn có thể” giành chiến thắng trong cuộc bầu cử sơ bộ ở South Carolina nếu bà thực hiện chiến dịch tranh cử tốt ở Iowa và New Hampshire.
Một số nhân vật “số má” trong Cộng hòa khác có thể tranh cử tổng thống là Ron DeSantis (Thống đốc Florida); cựu Phó Tổng thống Mike Pence; và Mike Pompeo, cựu Ngoại trưởng và giám đốc CIA dưới thời Trump. Thống đốc Chris Sununu của New Hampshire và Glenn Youngkin của Virginia cũng có thể đang để mắt đến cuộc chạy đua, chưa kể cựu Thống đốc Larry Hogan của Maryland.
Trong các cuộc thăm dò ban đầu về “mức độ nhận biết” tên tuổi, Nikki Haley chưa đạt được “chỉ số” cao. Nikki Haley là sự lựa chọn của vỏn vẹn 1% cử tri GOP trong cuộc thăm dò do Đại học Monmouth thực hiện vào Tháng Hai; trong khi Trump và DeSantis cùng ở mức 33%.
Tuy nhiên, Nikki Haley là nhân vật được yêu thích của những người tài trợ cho GOP. Một ủy ban hành động chính trị mà bà thành lập năm 2021 để xây dựng danh sách các nhà tài trợ, hỗ trợ những ứng cử viên giữa nhiệm kỳ và chịu trách nhiệm trang trải chi phí cho chuyến đi vận động chính trị của bà – Stand for America PAC – đã huy động được $17 triệu. Trong khi đó, DeSantis huy động được hơn $100 triệu nhưng hiện còn lại khoảng $64 triệu; và Mike Pence, từ khi rời Nhà Trắng, chỉ gom được $1.2 triệu.
Để thực hiện chiến dịch tranh cử, Nikki Haley sẽ đến New Hampshire sau một cuộc chào sân được lên kế hoạch ở South Carolina vào ngày 15 Tháng Hai, và bà dự định đến Iowa vào tuần tới.
