Một tàu nghiên cứu của Trung Quốc và năm tàu hộ tống vẫn tiếp tục đi vào vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam hôm thứ Sáu, gần các lô khí đốt do các công ty Nga khai thác ở Biển Đông, dù trước đó một ngày Việt Nam đã lên tiếng yêu cầu các tàu này rời đi.
Tàu Xiang Yang Hong 10 (Hướng Dương Hồng 10) của Trung Quốc bắt đầu hoạt động sâu trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam vào ngày 7 tháng Năm, đánh dấu sự xâm phạm đáng kể nhất kể từ năm 2019, theo Ray Powell, người đứng đầu Dự án Myoushu của Đại học Stanford trên Biển Đông.
Ông nói hành vi của Trung Quốc là một ‘sự leo thang đáng lo ngại’. Trong khi đó Việt Nam cũng bày tỏ quan điểm cụ thể hơn.
Hiện tại, Trung Quốc tuyên bố chủ quyền đối với hầu hết các vùng biển giàu năng lượng ở Biển Đông, bao gồm cả các khu vực nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam.
Sự căng thẳng giữa hai quốc gia Trung-Việt năm 2019 kéo dài hơn ba tháng, chủ yếu nhắm vào việc khai thác do công ty dầu mỏ nhà nước Nga Rosneft (ROSN.MM) điều hành. Chưa đầy hai năm sau đó, Rosneft đã bán lại tài sản của mình ở Biển Đông cho công ty nhà nước Zarubezhneft của Nga, công ty vận hành một số mỏ khí đốt cũng đang diễn ra tranh chấp.
Trong nhiều tuần qua, kể từ ngày 7 tháng Năm, tàu nghiên cứu Trung Quốc có lúc kéo theo hàng chục tàu hộ tống, đã di chuyển phần lớn qua lô khí đốt 04-03, do Vietsovpetr, một liên doanh giữa Zarubezhneft và PetroVietnam, theo quan sát của Sáng kiến Biên niên sử Biển Đông (SCSCI), một tổ chức phi lợi nhuận độc lập.
Tàu Trung Quốc cũng thường xuyên đi qua các lô 132 và 131 mà Việt Nam đã cấp phép cho Vietgazprom, một liên doanh giữa tập đoàn khổng lồ Gazprom của Nga (GAZP.MM) và PetroVietnam. Bên cạnh đó, Trung Quốc đã đưa ra các hồ sơ dự thầu cạnh tranh để cấp phép cho hai lô đó như chủ quyền của mình.
Ba công ty và đại sứ quán Nga tại Hà Nội đã không trả lời ngay lập tức các yêu cầu bình luận của Reuters.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc, Mao Ninh, trả lời câu hỏi về tình hình hiện tại, khẳng định Trung Quốc có chủ quyền đối với quần đảo Trường Sa và các vùng biển lân cận, và quyền tài phán đối với các vùng biển liên quan.
“Các tàu liên quan của Trung Quốc thực hiện các hoạt động bình thường dưới quyền tài phán của Trung Quốc. Đó là hợp pháp và hợp pháp, và không hề có vấn đề gì khi đi vào vùng đặc quyền kinh tế của các quốc gia khác,” người phát ngôn Trung Quốc nói trong một cuộc họp báo thường kỳ.
Mao Ninh cũng cho biết Trung Quốc đã duy trì liên lạc với các bên liên quan về vấn đề này và muốn hợp tác với họ để ‘cùng nhau bảo vệ hòa bình và ổn định của Biển Đông’, đồng thời nói thêm rằng về phía Trung Quốc sẽ ‘chắc chắn bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của mình’.
Hôm 25 tháng Năm, khi Việt Nam đưa ra một tuyên bố công khai hiếm hoi yêu cầu các tàu này phải rời đi, thì các tàu này đang ở lô 129, cũng do Vietgazprom điều hành, theo ông Powell. Tuyên bố này được đưa ra sau chuyến thăm Hà Nội hôm thứ Hai của cựu Tổng thống Nga-Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Nga Dmitry Medvedev.
Ông Powell cho biết hai tàu kiểm ngư Việt Nam đã theo dõi các tàu Trung Quốc ở khoảng cách 200-300 mét vào 26 tháng Năm, đồng thời lưu ý rằng sau đó, các tàu Trung Quốc đã di chuyển đến một khu vực liền kề với các tàu do các công ty Nga điều hành.
Theo quy tắc quốc tế, tàu được phép mượn đường, đi ngang qua vùng đặc quyền kinh tế của các quốc gia khác, nhưng các hoạt động của Trung Quốc từ lâu đã bị Việt Nam và các quốc gia khác có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông, bao gồm Philippines và Malaysia, coi là các hành động mang tính gây hấn.
