Cuối Tháng Chín 2023, người dân huyện Quỳ Châu (một huyện miền núi nghèo thuộc tỉnh Nghệ An) đã phải chạy trốn trận lụt lội kinh hoàng.
Trận lụt lội đã làm một người chết, hơn 5,000 người dân phải di tản, gần 1,400 ngôi nhà bị ngập, các công trình giao thông, thủy lợi, điện lực cũng như cơ sở giáo dục, y tế, sản xuất nông nghiệp của người dân bị hư hỏng, ước tính tổng thiệt hại hơn 177 tỷ đồng ($7,232,220), theo Tiền Phong ngày 13 Tháng Mười 2023.
Tuổi Trẻ ước tính thiệt hại này gấp hơn 6.5 lần tổng thu ngân sách toàn huyện năm 2022 – là 27 tỷ đồng.
Trong báo cáo mới nhất gửi UBND tỉnh Nghệ An, huyện Quỳ Châu đề nghị đánh giá nguyên nhân gây lụt lội, trong đó xem xét quy trình xả lũ của các nhà máy thủy điện, cho rằng đây là nguyên nhân khiến toàn huyện rơi vào cảnh lụt lội kinh hoàng.
Ngoài những trận mưa to rất to, với lượng mưa đo được 310mm, thì Quỳ Châu còn bị bồi thêm lượng nước lớn từ việc xả lũ của ba nhà máy thủy điện trên địa phận huyện này. Đó là các nhà máy thủy điện Nhạn Hạc, Châu Thắng, Nậm Pông đã xả lũ với lưu lượng 2,000 – 2,500m3/s!
Sức Khỏe & Đời Sống ngày 14 Tháng Mười đã khẳng định Quỳ Châu bị lụt lội nặng như thế hồi cuối Tháng Chín (từ 26 Tháng Chín – 27 Tháng Chín) là do các nhà máy thủy điện tại địa phương không thông báo, âm thầm tăng lưu lượng xả lũ trong đêm!
Tờ báo này cho biết: dọc sông Quàng – một nhánh của sông Hiếu trên địa phận Quỳ Châu, có ba nhà máy thủy điện đang hoạt động là Nhạc Hạc, Châu Thắng và Nậm Pông.
Ghi nhận từ Chi cục Thủy lợi Nghệ An cho thấy, tối 26 Tháng Chín, thủy điện Châu Thắng (chủ đầu tư là công ty cổ phần Prime Quế Phong) có thông báo kế hoạch vận hành xả lũ hồ chứa, thời gian từ 4 giờ sáng ngày 27 Tháng Chín, lưu lượng xả từ 76m3/s đến 450m3/s.
Tiếp đó, đơn vị này thông báo do nước hồ tăng đột biến từ việc thủy điện Nhạn Hạc xả khẩn cấp vào lúc 2giờ sáng 27 Tháng Chín, nên thủy điện Châu Thắng xả khẩn cấp vào lúc 2:35 sáng 27 Tháng Chín, lưu lượng xả từ 76m3/s đến 1,200m3/s, tức xả sớm hơn gần hai tiếng, với lưu lượng xả tăng lên hơn hai lần so thông báo ban đầu!
Chưa hết, thông báo thứ ba của thủy điện Châu Thắng cho hay: hiện tại lưu vực hồ chứa mưa to, rất to, lượng nước về hồ có xu hướng gia tăng, dự định mức xả lũ về hạ du có thể đến 2,500m3/s, thời gian xả lũ tăng cường từ 8:30 sáng 27 Tháng Chín, tức lại tiếp tục xả thêm một phiên, với lưu lượng xả tăng gấp đôi thông báo thứ hai.
Không chịu kém, ngày 27 Tháng Chín, thủy điện Nhạn Hạc (chủ đầu tư công ty cổ phần Za Hưng) cũng thông báo xả lũ với lưu lượng xả tăng cường từ 500m3/s đến 1,100m3/s!
Thế nhưng, ông Lê Hải Lý, phó chủ tịch UBND huyện Quỳ Châu cho biết, các nhà máy thủy điện đều thực hiện xả lũ với lưu lượng lớn nhưng chỉ thủy điện Châu Thắng là có thông báo gửi UBND huyện, còn hai nhà máy kia chỉ thông báo cho Ban chỉ đạo phòng chống thiên tai tỉnh cũng như Chi cục Thủy lợi tỉnh.
Khi UBND huyện nhận được thông báo từ hai nơi trên thì lũ lớn cũng đã ùa về gây lụt lội rồi, người dân không thể trở tay kịp!
Ông Nguyễn Trường Thành, chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi, chánh văn phòng Ban chỉ huy phòng, chống thiên tai Nghệ An cho rằng, đơn vị nhận thông báo xả lũ từ các nhà máy thủy điện, sau đó phát thông báo này lên các phương tiện thông tin đại chúng như báo, đài địa phương.
Còn nội dung thông báo cho UBND huyện, thị là trách nhiệm của nhà máy thủy điện, đơn vị trực tiếp vận hành liên hồ chứa, thực hiện trước khi xả lũ.
Theo Văn phòng thường trực Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai Nghệ An, công ty cổ phần Prime Quế Phong chưa tuân thủ đúng quy định: phải thông báo xả lũ trước khi thực hiện xả lũ ít nhất bốn tiếng đồng hồ.
Trao đổi với Tuổi Trẻ ngày 28 Tháng Chín khi nước lũ rút, người dân thị trấn Tân Lạc, huyện Quỳ Châu phản ảnh do nước lũ về trong đêm, khoảng thời gian từ 2:30 – 3 giờ sáng 27 Tháng Chín, lúc mọi người đang ngủ nên họ không kịp di dời tài sản. Đây là đợt lụt lội lớn nhất trong hơn 15 năm qua tại địa phương này.
Đáng thương nhất là các trường học, khi toàn bộ sách vở, dụng cụ và phương tiện học tập của các em học sinh ở huyện Quỳ Châu bị nhấn chìm trong lũ lụt, không chỉ vì mưa lớn mà do nước xả lũ xối xả của các nhà máy thủy điện!
Ngày 13 Tháng Mười, Sở Công thương Nghệ An thành lập Đoàn kiểm tra việc thực hiện Quy trình vận hành các hồ chứa thủy điện Châu Thắng, Nhạn Hạc. Thời gian kiểm tra là năm ngày, kể từ ngày ký ban hành quyết định.
Thiên tai (mưa) một phần, nhân tai (nước trong hồ chứa của nhà máy thủy lợi) mới khủng khiếp hơn.
