Một năm trôi qua, nước Mỹ bất ổn báo hiệu những bất ngờ trong cuộc đối đầu chính trị sắp đến. Cuộc bầu cử năm 2024 chỉ còn đúng một năm nữa là diễn ra. Đây cũng là cuộc bầu cử mà nhiều người dự báo là có những hệ quả lớn nhất trong cuộc đời họ. Năm 2023 không cho thấy dấu hiệu nào thật sự khả quan cho con đường phía trước.
Vẫn như cũ!
Phân tích của Dan Balz trên The Washington Post cho thấy, nhiều sự kiện lớn nổi bật năm nay, và bất kỳ sự kiện nào cũng có thể ảnh hưởng đến bối cảnh chính trị sắp bước vào năm bầu cử tổng thống. Cựu tổng thống Donald Trump bị truy tố bốn lần ở bốn khu vực pháp lý khác nhau và phải đối mặt với các phiên tòa liên quan đến 91 tội nghiêm trọng. Đảng Cộng hòa (GOP) tại Hạ viện phải mất nhiều tuần để bầu Dân biểu Mike Johnson vào ghế chủ tịch mới thay ông Kevin McCarthy bị các thành phần siêu bảo thủ trong đảng lật đổ.
Vụ giết người hàng loạt ở tiểu bang Maine khiến 18 người thiệt mạng là hành động tàn sát mới nhất cảnh báo một loại thảm họa không hề biến mất mà ngày càng phổ biến và đáng sợ liên quan đến súng ống. Trên bình diện quốc tế, cuộc đột kích tàn bạo giết và bắt công dân Israel của những kẻ khủng bố Hamas ngay bên trong lãnh thổ Israel vào ngày 7 Tháng Mười đã dẫn đến một cuộc chiến mới ở Trung Đông, gây thương vong cho hàng ngàn dân thường ở Dải Gaza. Những cái chết đó đã khiến Tổng thống Biden phải kêu gọi ngưng chiến vì lý do nhân đạo nhưng Israel chỉ đồng ý tạm dừng theo từng thời điểm tại một số nơi nhất định.
Cuộc chiến của Ukraine nhằm đẩy lùi cuộc xâm lược của Nga diễn ra chậm chạp trong gần hết năm 2023 mà không có bên nào chiếm thêm hay lấy lại lãnh thổ đáng kể. Chính quyền Biden vừa giải quyết hai cuộc chiến tranh nóng vừa phải nỗ lực điều chỉnh lại mối quan hệ với một đối thủ Trung Quốc ngày càng hung hăng. Ngược dòng lịch sử, những sự kiện thế giới lớn thường tác động mạnh đến chính trị và làm thay đổi nó. Tuy nhiên, cán cân cuộc bầu cử tổng thống năm 2024 phần lớn vẫn giữ nguyên như hồi đầu năm.
Tỷ lệ tán thành của Tổng thống Biden hầu như không thay đổi. Một vài số liệu thống kê kinh tế rất tốt, nhưng nhiều cử tri vẫn thấy không hài lòng do giá xăng và hàng tạp hóa tăng cao. GOP đã thất bại hoàn toàn trong việc loại bỏ những người ủng hộ “chủ nghĩa phủ nhận bầu cử” khỏi hàng ngũ và đứng trước thực tế rằng, nhiều đảng viên GOP vẫn không thừa nhận Biden thắng cử một cách hợp pháp và Trump đã sai khi tuyên bố ngược lại (cần nhớ, Chủ tịch Johnson từng là người ủng hộ mạnh mẽ tuyên bố của Trump về cuộc bầu cử bị đánh cắp).
Dân biểu Ken Buck (Cộng hòa-Colorado), một thành viên của Freedom Caucus, người có quan điểm diều hâu về tài chính, đã xới lại vấn đề này sau khi ông tuyên bố sẽ không tái tranh cử vào năm tới vì “quá thất vọng đối với một GOP đầy rẫy những thành viên ủng hộ chủ nghĩa phủ nhận bầu cử và không sẵn sàng lên án vụ tấn công vào Điện Capitol vào ngày 6 Tháng Một, 2021 của những người trung thành với Trump).
Cách ăn nói của Trump vẫn “khó nghe” như trước khiến tòa án đôi khi phải có lệnh “bịt miệng” (gag order), nhưng không phải lúc nào họ cũng thành công. Tính đến thời điểm này, một trận tái đấu giữa Biden và Trump vẫn là kịch bản dễ xảy ra nhất cho cuộc tổng tuyển cử vào năm tới và rất ít người Mỹ phấn khích trước viễn cảnh này.
Dường như không có chính trị gia nào đủ mạnh để đương đầu với hai đối thủ trên. GOP hầu như thất bại toàn tập trong việc loại bỏ những người ủng hộ Trump và loại bỏ chính ông trong cuộc đua tổng thống. Thống đốc Florida Ron DeSantis, một người tưởng có tiềm năng hoá ra càng lúc càng… thụt lùi! Cử tri cũng bị chia rẽ sâu sắc. Hệ quả cuối cùng là nước Mỹ có một nền chính trị không ổn định.
Trong gần hai thập niên, cử tri đã giúp đổi chủ Hạ viện vào các năm 2006, 2010, 2018, 2022; Thượng viện vào các năm 2014, 2020 và Tòa Bạch Ốc đổi chủ các năm 2008, 2016, 2020. Liệu năm 2024 có tái hiện công thức này không? Với biên độ hẹp tồn tại ở cả hai viện, Thượng viện (hiện nằm trong tay Dân chủ) và Hạ viện (nằm trong tay GOP) có thể đổi chủ vào năm tới? Người chiếm giữ Tòa Bạch Ốc cũng thế? Không ai dám đoan chắc! Biến động chính trị đến mức chia rẽ sâu sắc cũng làm trì trệ hoạt động lập pháp tại Quốc hội trong năm 2023.
Tìm những tín hiệu từ các cuộc bầu cử và trưng cầu cuối năm
Sau khi đạt được một số đạo luật quan trọng liên quan đến cơ sở hạ tầng, đại dịch, chip bán dẫn khí hậu, thời gian gần đây Quốc hội hầu như không làm gì khác ngoài những hành động “phải làm” để ngăn chặn việc chính phủ vỡ nợ sau khi các cuộc đàm phán căng thẳng để gia tăng khả năng vay nợ của chính phủ không thành công.
Năm 2023 vẫn chưa kết thúc và Quốc hội còn nhiều việc phải làm. Hạ viện và Thượng viện cần thông qua luật để duy trì hoạt động của chính phủ sau hai tuần nữa để chính phủ không bị đóng cửa. Điều quan trọng là Quốc hội phải giải quyết đề xuất của Tổng thống Biden về hơn $100 tỷ hỗ trợ quân sự cho Israel và Ukraine, hỗ trợ nhân đạo ở Trung Đông, tài trợ cho an ninh ở biên giới Mỹ-Mexico và viện trợ cho Đài Loan trước các đe dọa từ Trung Quốc.
Tân Chủ tịch Hạ viện Johnson vừa phải cố gắng làm hài lòng các thành viên cực hữu trong đảng của mình vừa phải tìm ra con đường dẫn đến một thỏa hiệp với Dân chủ. Cửa ải đầu tiên của ông là việc Hạ viện thông qua $14 tỷ viện trợ cho Israel gắn liền với việc cắt giảm nguồn tài trợ tương đương cho Sở Thuế vụ. Nhưng Thượng viện sẽ bác và Biden báo trước sẽ phủ quyết nó.
Khi viện trợ cho Israel được giải quyết, Johnson sẽ quay sang giải bài toán hỗ trợ Ukraine, ưu tiên hàng đầu của người đồng cấp tại Thượng viện, lãnh đạo phe thiểu số Mitch McConnell (Cộng hòa-Kentucky). Tình hình nói chung là rối ren, nhưng những gì sắp diễn ra trong những tháng cuối năm 2023 có thể dùng dự báo cho năm 2024.
Một số cuộc bầu cử địa phương vào ngày 7 Tháng Mười Một và sau đó sẽ được phân tích để tìm manh mối cho năm tới, dù giá trị dự đoán của chúng là “năm ăn năm thua”. Ở Kentucky, nơi GOP chiếm ưu thế trong các cuộc đua tổng thống, Thống đốc (Dân chủ) Andy Beshear đang cố gắng vượt qua Bộ trưởng Tư pháp tiểu bang (GOP) Daniel Cameron.
Ở Mississippi (một tiểu bang nghiêng về GOP) Thống đốc (GOP) Tate Reeves bị vướng vào vụ bê bối trong nhiệm kỳ của mình phải vất vả chống đỡ thách thức từ Brandon Presley (Dân chủ). Cuộc bầu cử ở hai tiểu bang khác cũng thu hút nhiều sự chú ý đối với những người quan tâm đến chính trị Mỹ năm 2024.
Tại Virginia, tất cả 140 ghế Hạ viện và Thượng viện tiểu bang đều mãn nhiệm vào ngày 7 Tháng Mười Một (đảng Dân chủ đang kiểm soát Thượng viện và GOP đang kiểm soát Hạ viện). Thống đốc (GOP) Glenn Youngkin đã vận động tích cực với hy vọng GOP kiểm soát cả hai viện sẽ giúp ông thoải mái hơn trong việc theo đuổi chương trình nghị sự của mình. Một chiến thắng lớn của GOP sẽ khiến đảng Dân chủ lo lắng vào năm tới trong tình hình có tin đồn Youngkin sẽ tham gia cuộc đua tổng thống.
Cuộc bầu cử (không ứng viên) dự báo được theo dõi nhiều nhất là cuộc trưng cầu dân ý ở tiểu bang Ohio về quyền phá thai. Nếu được đa số cử tri chấp thuận, quyền này sẽ đưa vào hiến pháp tiểu bang. Một cuộc thăm dò vào Tháng Tám cho thấy đa số cử tri ủng hộ trưng cầu dân ý.
Ohio sẽ giúp trả lời câu hỏi: Ai sẽ thắng, bên phản đối quyết định năm 2022 của Tối cao Pháp viện lật ngược phán quyết liên bang Roe v. Wade hay bên ủng hộ chống phá thai muốn ban hành các hạn chế ở các tiểu bang (thậm chí trên toàn quốc). Những người ủng hộ quyền phá thai kỳ vọng một chiến thắng tiếp nối thuận lợi của các cuộc thăm dò tại một số tiểu bang. Dù không khí chung là tâm lý chán nản và lơ là nhưng các cử tri biết rằng những gì diễn ra vào năm 2024 sẽ quyết định một số vấn đề lớn liên quan đến tương lai họ và tương lai quốc gia.
