LTS: Vụ án Vạn Thịnh Phát còn chờ vào giai đoạn kháng cáo của các bị cáo, đặc biệt là bà Trương Mỹ Lan với mức án tử hình. Tuy nhiên, cái nhìn chung cuộc từ bên ngoài có phần nào khác với tin tức báo chí trong nước. Mời quý vị đọc qua phần nhận định trung dung của giới báo chí quốc tế được tổng hợp dưới đây, về vụ án có một không hai này, để tự mình hiểu thêm về câu chuyện đang được gọi tên là “tội ác hoàn toàn chỉ từ một người phụ nữ”…
Sinh năm 1956 trong một gia đình khiêm tốn, Bà Lan chỉ học hết cấp 3 trước khi cùng mẹ, một nữ doanh nhân người Hoa, bán mỹ phẩm tại chợ Bến Thành, khu chợ lâu đời nhất ở Sài Gòn.
Mẹ của bà tích lũy tài sản đều đặn, hỗ trợ tài chính cho bà. Nhưng vận may của bà Lan đã đến vào năm 1992 khi cô gặp người chồng tương lai của mình, Eric Chu Nap-kee, một nhà đầu tư Hồng Kông đến Việt Nam khi chính quyền cộng sản mở cửa nền kinh tế cho đầu tư bên ngoài.
Cặp vợ chồng này có hai con gái, họ đã thành lập nhà hàng và khách sạn cũng như danh mục đầu tư bất động sản ở Việt Nam và Hồng Kông.
Bà Lan không thường xuyên được chụp ảnh tại các sự kiện, và trước khi nữ doanh nhân 67 tuổi ra hầu tòa, có rất ít thông tin về đời tư và công ty của bà.
Những năm đầu kinh doanh đó mang lại rất ít manh mối về động cơ của vụ lừa đảo trị giá 12 tỷ USD sau đó, trị giá tương đương gần 3% GDP có số 426 tỷ USD của Việt Nam vào năm 2023. Lan bị cáo buộc sử dụng các công ty được chỉ định trong và ngoài Việt Nam để cho mình vay hàng trăm triệu đô la từ siêu ngân hàng Ngân hàng Thương mại Sài Gòn của Việt Nam.
Theo truyền thông nhà nước, các công tố viên đã cáo buộc Lan phạm “tội ác có tổ chức” gây “hậu quả nghiêm trọng” và cô phải đối mặt với mức án tử hình tối đa. Phần đầu tiên của quá trình xét xử của bà sẽ kết thúc vào tháng Tư.
Bà Lan trong nhiều năm đã là nhân vật trung tâm trong thế giới tài chính của Việt Nam.
Bà đã dàn xếp việc sáp nhập SCB đang gặp khó khăn với hai ngân hàng khác, vào năm 2011 trong một kế hoạch phối hợp với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, ngân hàng trung ương của đất nước. Từ đó, SCB nhanh chóng trở thành một trong những ngân hàng thương mại có quy mô tài sản lớn nhất Việt Nam.
Nhưng những tiết lộ trong vụ kiện chống lại bà đã khiến Việt Nam chấn động và gây chấn động thế giới.
Theo các công tố viên, bà Lan, người trở thành chủ tịch của tập đoàn bất động sản khổng lồ Vạn Thịnh Phát (VTP), quản lý khoảng 1.000 đơn vị, được mệnh danh là công ty “ma”, đăng ký ở Việt Nam và nước ngoài và hoạt động dưới sự bảo trợ của VTP. Các thực thể này đóng vai trò là ống dẫn cho dòng vốn vay.
VTP là một trong những công ty bất động sản giàu nhất Việt Nam và các dự án của VTP bao gồm các tòa nhà dân cư cao cấp, văn phòng, khách sạn và trung tâm mua sắm.
Các công tố viên cho biết cổ phần thực sự của bà tại SCB được cho là hơn 90% thông qua hơn 1.000 công ty ma. Họ vẫn chưa xác định số tiền tham ô được sử dụng như thế nào.
Theo truyền thông nhà nước, bà Lan đã phủ nhận các cáo buộc khi bắt đầu phiên tòa xét xử hồi đầu tháng này.
Chu bị cáo buộc giúp vợ vay tiền trái phép từ SCB khiến SCB thất thoát 9,12 nghìn tỷ đồng (368 triệu USD).
Các chuyên gia cho rằng vụ bê bối này có sự phân nhánh rộng hơn đối với lĩnh vực tài chính của Việt Nam.
Giang Phụng, nhà nghiên cứu tài chính tại Trường Kinh doanh ISC Paris, cho biết: “Khả năng bà Lan bị cáo buộc thao túng SCB trong thời gian dài làm dấy lên mối lo ngại về tính minh bạch và trách nhiệm giải trình chung trong các công ty Việt Nam”.
Theo các nhà điều tra, từ đầu năm 2018 đến tháng 10 năm 2022, khi SCB được nhà nước cứu trợ sau khi cạn tiền gửi, Lan đã chiếm đoạt số tiền lớn bằng cách dàn xếp các khoản vay bất hợp pháp cho các công ty vỏ bọc.
Các nhà điều tra cho biết khoảng 1,2 tỷ USD đã bị mất bởi những người nắm giữ trái phiếu do VTP, công ty bất động sản của bà Lan phát hành.
Theo các nhà điều tra, bà Lan chỉ có thể thực hiện kế hoạch của mình bằng cách hối lộ các quan chức và thống đốc ngân hàng nhà nước chủ chốt. 85 người khác đang bị truy tố liên quan đến vụ án, trong đó có một cựu quan chức ngân hàng trung ương bị cáo buộc nhận hối lộ đến 5,2 triệu USD.
Các nhà phân tích cho biết, sự tham gia bị cáo buộc của một số lượng lớn cá nhân và công ty như vậy, bao gồm cả những nhân vật chủ chốt trong lĩnh vực ngân hàng, báo hiệu một vấn đề mang tính hệ thống tiềm ẩn mà việc giám sát có thể bị xâm phạm.
Ken Dương, luật sư tại Dương Global Business Consulting, cho biết: “Mặc dù vụ việc chỉ ra những lỗ hổng tiềm tàng trong quản trị doanh nghiệp của Việt Nam, nhưng nó cũng là minh chứng cho cam kết của Việt Nam trong việc loại bỏ tận gốc gian lận và buộc các cá nhân phải chịu trách nhiệm, bất kể địa vị của họ”.
Theo các nhà điều tra và dữ liệu công khai, bà Lan sở hữu một số bất động sản lớn ở những vị trí đắc địa của Thành phố Hồ Chí Minh và có nhiều tài sản ở nước ngoài. Theo một nguồn tin chính phủ giấu tên, bà có mối quan hệ bí mật chặt chẽ với các lãnh đạo cấp cao của Thành phố Hồ Chí Minh, điều này đã giúp bà Lan tiếp cận các vị trí đắc địa và giúp hỗ trợ các hoạt động lừa đảo của bà.
Điều mấu chốt, là bà Lan không thể nào tự mình làm nên được những điều này, nếu không có sự trợ giúp của các quan chức. Đây cũng là điểm kỳ lạ, khi bà Lan khai tên những quan chức cấp cao ở tòa, là ông Trần Minh Tuấn – nguyên Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước, và Thượng tướng Phạm Quý Ngọ, cựu Thứ trưởng Bộ Công an, thì tòa đã lướt qua, và báo chí Việt Nam cũng được chỉ đạo là không nhắc tên.
Phiên tòa là một phần của “đốt lò” – chiến dịch chống tham nhũng được phát động vào năm 2016 bởi Nguyễn Phú Trọng, đảng trưởng Đảng Cộng sản Việt Nam, nhà lãnh đạo có quyền lực của đất nước.
Chiến dịch chống tham nhũng đã dẫn đến nhiều vụ bắt giữ cấp cao và sự từ chức của các nhân vật hàng đầu, trong đó có cựu chủ tịch nước Võ Văn Thưởng trong tháng này.
Câu chuyện xảy ra vào thời điểm Việt Nam, một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất Đông Nam Á, thu hút nhiều tập đoàn đa quốc gia nước ngoài hơn khi vụ xung đột thương mại Mỹ-Trung buộc các nhà sản xuất lớn phải chuyển một phần hoặc toàn bộ năng lực sản xuất của họ ra khỏi Trung Quốc.
Theo dữ liệu chính thức của nước này, đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam đã tăng 32,1% lên mức cao kỷ lục 36,6 tỷ USD vào năm ngoái.
Đã có lo ngại rằng phiên tòa xét xử Lan có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến niềm tin của nhà đầu tư vào môi trường kinh doanh của Việt Nam, khiến việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài rất cần thiết trở nên khó khăn hơn.
“Các nhà đầu tư nước ngoài có thể trở nên thận trọng hơn, yêu cầu các quy định chặt chẽ hơn và thủ tục thẩm định tốt hơn trước khi vào thị trường Việt Nam”, ông Giang nói.
