Ai cũng nghĩ người cao niên thường rất hiền lành, điềm tĩnh và nhẹ nhàng. Tuy nhiên, khó biết rằng ở một giai đoạn hay một khoảnh khắc nào đó, họ từng hoặc vẫn đang trải qua những lúc khó khăn. Những biểu hiện ổn định mà ta nhìn thấy chỉ là bề ngoài, có thể là không phải luôn luôn thế, hoặc đó là kết quả của quá trình “tu luyện” mà được.
Trong khi người lớn tuổi thường có cảm xúc tích cực hơn người trẻ tuổi, nhiều người lại dễ tức giận và kích động. Phần lớn thách thức của quá trình lão hóa là phải đối mặt với việc mất đi các mối quan hệ, sức khỏe và khả năng nhận thức. Sự mất mát có thể dẫn đến trầm cảm, từ đó dẫn đến tức giận. Sự đau buồn là một thành phần chính gây ra sự tức giận ở người cao tuổi.
Các yếu tố góp phần gây ra sự tức giận bao gồm:
-Thay đổi nội tiết tố
Nam giới thường bị suy giảm testosterone bắt đầu từ độ tuổi 40, và phụ nữ bị suy giảm estrogen bắt đầu từ độ tuổi 50, cả hai đều có thể dẫn đến trầm cảm và thay đổi tâm trạng. Điều này có thể khiến phụ nữ có nhu cầu trút bầu tâm sự với bạn bè, trong khi đàn ông có xu hướng che giấu nỗi buồn bằng sự tức giận và cáu kỉnh.
-Mất thị lực hoặc thính lực có thể góp phần gây ra sự tức giận. Vì vậy, người chăm sóc hoặc người thân nên đặc biệt cảnh giác với các triệu chứng của những thay đổi này.
-Bệnh tật về thể chất và đau mãn tính
Nhiều người cao tuổi bị đau mãn tính có thể dẫn đến tức giận. Điều đặc biệt quan trọng đối với họ là phải quản lý cơn giận một cách xây dựng, vì nó được phát hiện là làm tăng tình trạng viêm có thể liên quan đến các bệnh mãn tính, chẳng hạn như bệnh tim, viêm khớp.
-Sự mất mát
Phần lớn thách thức của quá trình lão hóa là phải đối mặt với sự mất mát – mất đi các mối quan hệ, khả năng thể chất, bản sắc và thời gian. Nhiệm vụ của quá trình lão hóa bao gồm việc đau buồn và thương tiếc những mất mát này. Môi trường thay đổi cũng kéo theo mất mát, chẳng hạn như thế giới thay đổi hoặc mất nhà cửa. Những mất mát như vậy chắc chắn có thể dẫn đến sự tức giận và cáu kỉnh nói chung.
-Sự cô lập xã hội
Sự cô đơn có thể dẫn đến sự tức giận, làm suy yếu quá trình hình thành các mối quan hệ mới. Bất kỳ ai sống thọ đều mất đi một số bạn bè hoặc gia đình của mình, cảm thấy cô đơn là điều tự nhiên. Những kết nối mới không thể thay thế được những kết nối đã mất, nhưng có thể mang lại sự đồng hành cũng như sự hỗ trợ khi một người vượt qua những thách thức để tiếp tục cuộc sống.
-Khả năng nhận thức
Một số kỹ năng nhận thức suy giảm theo quá trình lão hóa. Điều này có thể bao gồm các vấn đề liên quan đến trí nhớ, khả năng nhớ từ hoặc tên, và khả năng lưu giữ thông tin trong tâm trí trong thời gian ngắn. Quá trình lão hóa cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng điều hành, chẳng hạn như lập kế hoạch, giải quyết vấn đề và ra quyết định. Nó cũng có thể góp phần làm tăng thêm khó khăn trong việc chuyển hướng sự chú ý. Ngoài ra, lão hóa có thể ảnh hưởng đến thời gian xử lý.
-Trầm cảm
Sự thay đổi có thể khó khăn và tuổi già đi kèm với nhiều thay đổi lớn. Những mất mát đã đề cập ở trên cũng như mất khả năng lái xe hoặc chăm sóc bản thân, mất nhà cửa, mất sức mạnh thể chất và mất bản sắc cá nhân hoặc nghề nghiệp chỉ là một số ít nguyên nhân có thể dẫn đến trầm cảm. Và sự tức giận đặc biệt được chứng minh bằng chứng trầm cảm nghiêm trọng hơn ở người cao tuổi.
Có một số mẹo hiệu quả để kiểm soát cơn giận.
-Giống như cơn giận dữ ở mọi lứa tuổi, tự nhìn nhận bản thân bao gồm việc xác định cảm xúc, nhu cầu cốt lõi và các giá trị đằng sau cơn giận dữ có thể giúp quản lý cơn giận một cách xây dựng.
-Hít thở sâu vài lần để tạo sự bình tĩnh cho cơ thể và tâm trí là một chiến lược hữu ích nếu thực hiện càng sớm càng tốt khi đang tức giận.
-Thực hiện các bài tập thư giãn hàng ngày giúp mang lại sự bình tĩnh. Điều này đòi hỏi phải thực hành và luyện tập.
-Thực hành chánh niệm và thiền chánh niệm để quan sát những suy nghĩ, cảm xúc và thậm chí cả cảm giác vật lý của bạn dưới dạng thông tin, giúp bạn dừng lại một nhịp, hiểu và chấp nhận hoặc nương theo, thay vì phản ứng lại.
-Xác định những nguồn mất mát giúp bạn buông bỏ. Điều này bao gồm việc thực hành sự hối hận lành mạnh thay vì suy nghĩ tội lỗi. Nó cũng có thể kêu gọi thực hành sự tha thứ – cho bản thân và người khác. Cuối cùng, nó đòi hỏi phải sống nhiều hơn ở hiện tại và ít hơn ở quá khứ hoặc tương lai.
-Đau buồn cũng đòi hỏi phải tìm kiếm ý nghĩa và niềm vui trong hiện tại, thay vì tập trung vào việc mất đi khả năng hoặc so sánh với quá khứ, dù là về bạn bè, quyền tự do, khả năng hay nguồn gốc của lòng tự trọng.
-Tăng cường hoạt động thể chất bằng cách tập thể dục, bao gồm đi bộ, rèn luyện sức mạnh, độ dẻo dai và thăng bằng, là một cách hiệu quả để cảm thấy mạnh mẽ hơn. Ngoài việc hỗ trợ cảm giác được trao quyền, hoạt động này cũng có thể là cách giải tỏa cơn tức giận và thất vọng.
Quá trình lão hóa đi kèm với nhiều thách thức có thể góp phần gây ra sự tức giận. Việc hiểu rõ cảm xúc và nhu cầu của bản thân trong thời gian này là điều cần thiết để quản lý cơn tức giận một cách có tính xây dựng. Việc phát triển và rèn luyện những kỹ năng mới để tăng khả năng phục hồi trong suốt cuộc đời ắt hẳn là nhiệm vụ quan trọng nhất của quá trình lão hóa.
(theo Psychology Today)
