Elon Musk, biểu tượng của sự đổi mới và tinh thần đột phá trong giới công nghệ, đang dần cảm nhận rõ “sức nặng” của chính trường Washington.
Từ vị thế “ngôi sao” được cả thế giới ngưỡng mộ, Musk nay bất ngờ đối diện với làn sóng hoài nghi và phản đối ngày càng gia tăng khi dấn thân vào lĩnh vực cải tổ chính phủ. Nhiệm vụ “cao cả” mà Tổng Thống Trump trao phó, hóa ra không hề “màu hồng” như những lời hứa hẹn, mà ẩn chứa vô vàn thách thức, thậm chí đe dọa làm lu mờ hào quang vốn có của vị tỷ phú tài ba này.
Ban đầu, sự xuất hiện của Musk trong chính quyền Trump được ví như một “luồng gió mới” đầy hứa hẹn, thổi vào bộ máy hành chính liên bang vốn nổi tiếng trì trệ và cồng kềnh. Kinh nghiệm điều hành thành công những tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới như Tesla và SpaceX đã mang đến kỳ vọng về một tư duy đột phá, hiệu quả, có thể “lột xác” bộ máy hành chính liên bang. Khảo sát YouGov Tháng Mười Một đã phần nào phản ánh kỳ vọng này, khi ghi nhận 49% người dân mong muốn Musk có ảnh hưởng đến chính quyền Trump, trong đó có tới 27% kỳ vọng “ảnh hưởng lớn.”
Tuy nhiên, tuần “trăng mật” chính trị của Musk đã chóng tàn. Chỉ ba tháng sau, một khảo sát khác của YouGov vào Tháng Hai cho thấy sự ủng hộ đã giảm đáng kể. Tỷ lệ người muốn Musk “ảnh hưởng lớn” giảm xuống còn 13%, kéo theo tổng tỷ lệ ủng hộ giảm từ 49% xuống 38%. Ngược lại, số người muốn Musk “không ảnh hưởng gì” lại tăng từ 37% lên 46%, cho thấy sự hào hứng ban đầu đã nhường chỗ cho hoài nghi và phản đối.
Đáng chú ý, sự suy giảm ủng hộ diễn ra ở mọi nhóm cử tri, nhưng rõ rệt nhất ở cử tri Cộng Hòa, nhóm mong muốn “ảnh hưởng lớn” sụt giảm đáng kể, chỉ còn 21%. Trong khi đó, cử tri Dân Chủ phản đối gay gắt hơn, với tỷ lệ “không ảnh hưởng” tăng vọt từ 60% lên 80%. Cử tri độc lập cũng cho thấy sự thay đổi thái độ tương tự, khi tỷ lệ ủng hộ giảm và phản đối tăng lên.
Nguyên nhân của sự suy giảm này nằm ở chính nhiệm vụ mà Musk đang thực hiện: cải tổ bộ máy chính phủ. Với vai trò đứng đầu Cơ Quan Cải Tổ Chính Phủ (DOGE), Musk mang trên vai trọng trách “rà soát,” “tái cấu trúc” các cơ quan liên bang, tìm ra những khoản chi tiêu lãng phí và vị trí nhân sự dư thừa. Mục tiêu lớn được đặt ra là tiết kiệm ít nhất $500 tỷ mỗi năm cho ngân sách liên bang, đồng thời đưa ra các khuyến nghị cho Quốc Hội trước Tháng Bảy 2026.
Tuy nhiên, “xới tung” bộ máy chính phủ không phải là một nhiệm vụ đơn giản, đặc biệt là ở Washington, nơi các cơ quan hành chính đã “ăn sâu bám rễ” với hàng ngàn nhóm lợi ích và hàng triệu nhân viên. Ngay từ đầu, DOGE đã vấp phải sự phản ứng mạnh mẽ. Điển hình là việc DOGE gần như đình chỉ hoạt động của Cơ Quan Phát Triển Quốc Tế Hoa Kỳ (USAID), một cơ quan với ngân sách $40 tỷ và 10,000 nhân viên. Ủy ban này cũng yêu cầu hàng ngàn nhân viên liên bang từ chức, tiếp cận sâu rộng hệ thống máy tính Bộ Tài Chính, và kiểm soát dữ liệu thanh toán chính phủ, cùng các chương trình an sinh xã hội lớn như Medicare, Medicaid. Những động thái này, dù được Musk biện minh là cần thiết để “làm sạch” bộ máy nhà nước, nhưng lại bị chỉ trích gay gắt từ nhiều phía.
Những lo ngại và chỉ trích ngày càng gia tăng khi những người phản đối Musk cảnh báo rằng ông có quyền truy cập vào dữ liệu cá nhân của hầu hết người dân Mỹ, và có thể sử dụng cho mục đích không chính đáng. Nhiều ý kiến còn cho rằng DOGE có quá nhiều quyền lực nhưng lại thiếu sự kiểm soát, điều này có thể gây hậu quả khó lường cho nền dân chủ và quyền riêng tư. Lo ngại này đã dẫn đến vụ kiện nhằm vào Bộ Tài Chính và Bộ Trưởng Scott Bessent do liên minh công đoàn lớn khởi kiện. Nguyên đơn cáo buộc Bộ Trưởng Bessent đã “bật đèn xanh” cho Musk và DOGE tiếp cận trái phép thông tin cá nhân của hàng triệu người Mỹ, vi phạm luật bảo vệ quyền riêng tư.
Về mặt pháp lý, các chuyên gia cho rằng một số hoạt động của DOGE có thể vi phạm luật, thậm chí vi hiến, bởi Quốc Hội mới là cơ quan có thẩm quyền quyết định ngân sách và cơ cấu chính phủ. Tính hợp hiến của DOGE ngày càng được đặt ra một cách nghiêm túc. Việc nhánh hành pháp tự ý “đình chỉ” cơ quan, cắt giảm nhân sự, tiếp cận dữ liệu nhạy cảm mà không có sự phê duyệt của Quốc Hội liệu có hợp pháp? Thẩm phán Colleen Kollar-Kotelly của Tòa Án Quận Hoa Kỳ đã ra phán quyết hạn chế quyền truy cập của DOGE vào hệ thống thanh toán Bộ Tài Chính để đáp lại vụ kiện, làm giảm bớt lo ngại của dư luận, nhưng đồng thời cho thấy rắc rối pháp lý mà DOGE đang đối mặt. Thẩm phán yêu cầu Bộ Tài Chính bảo đảm DOGE không tiếp tục truy cập trái phép hồ sơ thanh toán và hệ thống thông tin mật. Các vụ kiện khác thách thức DOGE cũng đã được khởi xướng, và một số nỗ lực của ủy ban này đã bị tòa án chặn lại.
Ngoài ra, Musk còn đối mặt với sự phản kháng từ các phe nhóm chính trị khác nhau. Steve Bannon, cựu cố vấn của ông Trump và nhân vật có ảnh hưởng trong giới bảo thủ, đã công khai chỉ trích Musk, gọi ông là “kẻ ác nhân thực sự,” và cáo buộc lợi dụng quan hệ với tổng thống để trục lợi cá nhân. Bannon, theo chủ nghĩa dân túy bản địa, không tin tưởng vào động cơ của Musk và lo ngại tỷ phú này không thực sự ủng hộ những giá trị mà ông theo đuổi. Mâu thuẫn Musk – Bannon cho thấy sự chia rẽ và phức tạp nội bộ chính quyền Trump, và thách thức mà Musk phải đối mặt khi “chen chân” vào chính trường.
Musk đáp trả Bannon bằng giọng điệu mỉa mai, cho rằng “Bannon chỉ giỏi nói, không giỏi làm,” và không mấy bận tâm đến sự phản đối từ đảng viên Cộng Hòa khác. Tỷ phú này còn “troll” dư luận khi tự gọi mình là “Bộ phận hỗ trợ kỹ thuật Tòa Bạch Cung,” “giám đốc phụ trách troll” trên mạng xã hội X, ám chỉ việc ông được tiếp cận hệ thống máy tính chính phủ. Hành động này cho thấy Musk tận hưởng vai trò “kẻ gây rối” trên chính trường, và không ngại đối đầu với những chỉ trích.
Sự phẫn nộ của dư luận với DOGE lên đến đỉnh điểm trong cuộc biểu tình rầm rộ ngày 4 Tháng Hai, hàng trăm cư dân, đại diện công đoàn, nhóm hoạt động xã hội, và những người dân lo ngại quyền riêng tư đã đổ xuống đường phố, bao vây tòa nhà Bộ Tài Chính ở Washington D.C. Biểu ngữ, khẩu hiệu đả kích Musk và DOGE thể hiện bất bình trước hành động xâm phạm dữ liệu cá nhân: “Nước Mỹ đã bị xâm nhập!,” “Luận tội Tổng Thống Musk!,” “Bảo vệ dữ liệu của chúng tôi!,” “Chấm dứt DOGE!” Nhiều người mang loa phóng thanh tố cáo DOGE, kêu gọi chính quyền hành động bảo vệ quyền lợi người dân. Cuộc biểu tình thu hút sự chú ý lớn của truyền thông và các nhà lập pháp. Nhiều nhà lập pháp Đảng Dân Chủ, như Thượng Nghị Sĩ Elizabeth Warren, Chuck Schumer… tham gia, phát biểu ủng hộ người dân, kêu gọi chính quyền minh bạch thông tin, bảo vệ dữ liệu cá nhân, và giải trình về vụ DOGE.
Tuy nhiên, DOGE cũng có những người ủng hộ, đặc biệt là những người theo chủ nghĩa chính phủ tối giản, tin rằng bộ máy nhà nước cần “giải phẫu” triệt để, loại bỏ lãng phí và kém hiệu quả, bất kể những xáo trộn và khó khăn. Họ hoan nghênh hành động mạnh tay của Musk và DOGE, xem đây là cơ hội hiếm có để “thu nhỏ” chính phủ, giảm gánh nặng thuế, và thúc đẩy kinh tế tư nhân. Ngược lại, nhiều người không đồng tình, cho rằng cắt giảm chi tiêu quá nhanh và quyết liệt có thể gây hậu quả tiêu cực cho xã hội, khi chính phủ vẫn đóng vai trò quan trọng trong cung cấp dịch vụ thiết yếu như y tế, giáo dục, và an sinh xã hội. Chi tiêu “lãng phí” thực chất lại là nguồn sống của hàng triệu người.
Musk, hiện tại, dường như không nao núng trước chỉ trích và thách thức. Ông vẫn kiên định mục tiêu tiết kiệm $500 tỷ ngân sách liên bang, và có vẻ “đi trước kế hoạch” trong một số lĩnh vực. Với phong cách làm việc quyết đoán, tốc độ “chóng mặt” của một doanh nhân công nghệ, Musk đang cố gắng áp dụng “công thức thành công” vào chính phủ.
Đó là cách Musk vận hành trong thế giới kinh doanh. Nhưng cử tri và giới chính trị có lẽ đang dần nhận ra “tốc độ” và “phong cách” của Musk có thể “quá nhanh, quá nguy hiểm” cho công việc cải tổ chính phủ, vốn đòi hỏi sự thận trọng, cân nhắc, và đồng thuận cao. Liệu Musk có vượt qua khó khăn, tiếp tục mục tiêu cải tổ tham vọng, hay “rút lui” trong “thất bại”? Câu trả lời vẫn còn ở phía trước, nhưng con đường chính trị không trải hoa hồng, ngay cả với “người khổng lồ” như Elon Musk.
