Cách đây 50 năm, Rochester, Minnesota, trở thành ngôi nhà của gia đình tị nạn Việt Nam đầu tiên – bước ngoặt không chỉ đối với các thành viên gia đình mà còn cho cả Rochester, mặc dù thành phố này phải mất một thời gian mới nhận ra điều đó, theo báo Post Bulletin hôm 26 Tháng Bảy.
Vào Tháng Bảy, 1975, bà Hương Bùi, một phụ nữ độ 30 tuổi, đặt chân đến Rochester cùng bốn đứa con từ trại tị nạn ở Indiantown Gap, Pennsylvania. Đứa lớn nhất 8 tuổi, bé nhất vẫn còn là trẻ mới biết đi.
Người cha không cùng đi với họ. Trong sự ưu tiên dành cho phụ nữ và trẻ em chạy trốn khỏi đất nước giữa sự sụp đổ của chính phủ miền Nam Việt Nam, ông bị bỏ lại phía sau.
Kỳ diệu thay, ông xuất hiện trở lại và đoàn tụ với gia đình sau một thập niên.
Năm năm trước, cô con gái cả, bà Cẩm Nguyễn, qua đời đột ngột vì ngừng tim khi đang đi dạo.
Năm mươi năm sau, những đứa con của bà Hương Bùi, giờ ở độ tuổi hơn 50, đều có sự nghiệp thành công riêng, và họ nhớ lại những năm tháng ở Rochester.
Họ nhớ lại những cử chỉ chào đón và lòng tốt từ các thành viên nhà thờ Gloria Dei Lutheran, tài trợ và giúp họ học hỏi một nền văn hóa mới và một cách sống mới.
Các người con nhớ lại những giáo viên dành thêm thời gian giúp họ học một ngôn ngữ mới. Và rồi, các anh em cùng nhớ lại một người mẹ, người thể hiện sự chăm chỉ và kiên trì, tạo ra lộ trình cho con mình thành công.
“Thật là vô cùng khó khăn. Quý vị có thể tưởng tượng việc đến Mỹ mà không biết một từ tiếng Anh nào với bốn đứa con dưới 8 tuổi,” ông Kiên Nguyễn, con trai cả của bà Hương, hiện là quản lý phát triển công nghệ tại Mayo Clinic, nói về mẹ. “Nhưng mẹ tôi đã làm được.”
Nhưng sự mất phương hướng và cú sốc văn hóa diễn ra theo cả hai chiều. Việc tái định cư của gia đình gốc Việt đầu tiên ở Rochester báo hiệu sự thay đổi cho thành phố. Một làn sóng tị nạn và di dân từ Đông Nam Á sớm theo sau, thêm vào mức độ đa dạng mới cho Rochester gần như toàn là người da trắng và tác động đến mọi thứ từ văn hóa, ẩm thực đến trường học và an toàn công cộng.
Ông Kiên Nguyễn cho biết mẹ ông làm nhiều công việc. Một ngày của bà bắt đầu với công việc trợ lý y tá tại Bethany Samaritan. Bà dọn dẹp nhà thờ Gloria Dei Lutheran. Bà nấu ăn, dọn dẹp, phục vụ tiệc, và chăm sóc cư dân tại nhà của họ. Không thể nhớ được lúc nào bà không làm việc.
Bà Quyên Nguyễn, con thứ ba của bà Hương, cho biết bà và các anh chị em được dạy về sự kiên cường và trách nhiệm từ sớm. Họ học cách giữ nhà sạch sẽ và chuẩn bị bữa tối sẵn sàng để có thể ăn cùng nhau khi mẹ về nhà. Họ đi câu cá ở Winona và Lake City trong mùa Hè – những thú vui đơn giản, thú vị mà cũng mang đồ ăn về cho gia đình.
“Chúng tôi đạp xe đến YMCA, bơi lội, rồi dã ngoại sau đó, những kỷ niệm đơn giản, vui vẻ khi lớn lên ở Rochester,” bà Quyên Nguyễn nói.
Gia đình bà Hương sống nhờ vào “Food Stamp” một thời gian ngắn sau khi đến Rochester. Nhưng sau đó, mẹ họ phản đối việc nhận trợ cấp xã hội hoặc hỗ trợ của tiểu bang. Bà khao khát thoát khỏi nghèo đói và duy trì điều đó.
“Bà ấy muốn kiếm sống một cách trung thực và nuôi dạy con cái và cho chúng thấy rằng thông qua làm việc chăm chỉ, mọi người có thể đạt được giấc mơ Mỹ,” ông Kiên Nguyễn nói.
Một khoảnh khắc quan trọng trong tuổi thơ, ông Kiên Nguyễn nhớ lại, là khi mẹ ông đi cùng ông đến ngân hàng Wells Fargo trên đường Broadway để mở tài khoản tiết kiệm. Lúc đó, ông kiếm tiền bằng việc cắt cỏ và giao báo và trong mùa Hè, ông hái ngô ngọt, kiếm được $2 một giờ. Và số tiền này cần được tiết kiệm.
“Quý vị phải làm việc chăm chỉ và tiết kiệm tiền. Và tôi bắt đầu học cách làm điều đó khi 12 tuổi,” ông Kiên nói. “Mẹ tôi luôn có ít nhất hai hoặc ba công việc, và nhìn thấy bà ấy làm việc như vậy tạo ấn tượng lớn với tôi khi còn là đứa trẻ.”
Bà Jan Tarnow, một thành viên của nhà thờ Gloria Dei Lutheran, cho biết một cách bà Hương kết nối với mọi người là thông qua việc nấu ăn. Bà là một “đầu bếp tuyệt vời” và dạy các lớp nấu ăn tại nhà thờ và nhiều nơi khác.
Sau đó, khi bà Hương và chồng đoàn tụ, họ chuyển đến Dallas, Texas, và mở một nhà hàng Việt Nam.
“Bà ấy rất quyết tâm,” bà Tarnow cho biết. “Con cái bà ấy sẽ thành công vì bà ấy làm việc chăm chỉ. Tôi không nghĩ tôi từng biết ai làm việc chăm chỉ như bà ấy.”
Vào giữa những năm 1970, các nhà thờ toàn quốc đang tài trợ cho các gia đình tị nạn Việt Nam để hỗ trợ họ thích nghi với cuộc sống Mỹ. Nhà thờ Gloria Dei Lutheran ở Rochester tài trợ cho bà Hương và các con. Các thành viên nhà thờ giúp gia đình mua xe và mua nhà, giúp bà Hương tìm việc làm hoặc trông trẻ khi bà đi làm.
Bà Quyên Nguyễn, hiện là giám đốc điều hành tiếp thị và nghiên cứu ở Dallas, cho biết các thành viên nhà thờ xuất hiện vào các ngày lễ và sinh nhật, mang theo quà tặng và bánh, “những chiếc bánh quy tuyệt vời.” Điều đó tạo ấn tượng mạnh mẽ với bà khi đó, đến nỗi bà tiếp tục truyền thống này, mang khay bánh kẹo đến các gia đình trong khu phố.
Gia đình bà Hương đến Rochester khi những ký ức và chấn thương của chiến tranh Việt Nam, nơi hơn 50,000 quân nhân Mỹ hy sinh, vẫn còn đọng mãi trong tâm trí công chúng. Một số người ở Rochester hiểu bối cảnh địa chính trị ở Việt Nam nên mới tạo ra làn sóng tị nạn đến Mỹ. Những người khác thì không hiểu hoặc không quan tâm.
“Một số người ấn tượng về chúng tôi ban đầu là: ‘Này, quý vị từ Việt Nam thì quý vị là một phần của Chiến Tranh Việt Nam,’” ông Kiên Nguyễn nói.
Ông thêm: “Một số người biết chính xác những gì đang diễn ra, đúng không? Miền Bắc Việt Nam là Cộng Sản và Nam Việt Nam là một nền cộng hòa. Nhưng đối với những người khác, những ranh giới đó bị mờ nhạt. Và vì vậy chúng tôi phải vượt qua những điều đó.”
Khi gia đình chuyển đến một ngôi nhà ở Đông Nam Rochester, bà Quyên Nguyễn nhớ lại rằng một bà hàng xóm “không bao giờ nói chuyện với chúng tôi” và vẫn luôn xa cách với gia đình. Tuy nhiên, người hàng xóm bên kia có một cậu con trai trở thành bạn thân nhất của anh trai bà.
Trẻ em cũng tham gia vào những hành vi tàn nhẫn. Đó là lý do tại sao bà Quyên vắng mặt trong giờ ra chơi ở trường tiểu học và tình nguyện ở thư viện hoặc làm bài.
Bà Tú Anh Nguyễn, người con út, không nhớ bất kỳ hành động ác ý hoặc tàn nhẫn nào rõ ràng. Bà chỉ là đứa bé mới biết đi khi gia đình đến Rochester và còn quá nhỏ để nhớ. Bà nhớ việc kết bạn ở trường tiểu học và trung học, và những chiếc bánh hoa hồng mà các thành viên nhà thờ nướng cho gia đình. Bà tốt nghiệp với bằng MBA và làm việc lập kế hoạch sản xuất cho một công ty hóa chất ở Dallas.
Ông Kiên Nguyễn vào Lớp Hai ở Rochester năm 1975. Mặc dù bị “bứng rễ” từ một nền văn hóa này sang nền văn hóa khác khi còn là đứa trẻ, những ký ức tuổi thơ của ông nghe có vẻ không kém lý tưởng so với những người sinh ra ở Rochester. Ông nhớ lại việc chơi đá lon và khúc côn cầu đường phố, bơi lội ở Soldiers Field và chạy quanh khu phố. Ba người bạn từ Lớp Hai vẫn giữ liên lạc đến ngày nay.
“Đó là điều làm Rochester đặc biệt. Mọi người chăm sóc lẫn nhau, mọi người giúp đỡ lẫn nhau, và tôi mãi mãi biết ơn điều đó,” ông Kiên Nguyễn nói. “Những tình bạn mà tôi duy trì vẫn kéo dài đến ngày hôm nay.”
