Cuộc điều trần dài hơn ba tiếng đồng hồ trước Ủy Ban Tài Chính Thượng Viện của ông Robert F. Kennedy Jr., bộ trưởng Y Tế và Dịch Vụ Nhân Sinh (HHS), hôm đầu Tháng Chín, diễn ra căng thẳng và đầy kịch tính; có lúc tưởng chừng các nghị sĩ sắp xắn tay áo đấm vào mặt nhau. Mấu chốt xung đột là ở chỗ: người dân Mỹ có tiếp tục được chủng ngừa (chích vaccine) miễn phí và dễ dàng nữa hay không. Các nghị sĩ nói rằng “có,” còn ông bộ trưởng thì bảo “không.”
Trước khi được ông Donald Trump, tổng thống Mỹ, bổ nhiệm làm người đứng đầu Bộ Y Tế, chịu trách nhiệm về sức khỏe của 320 triệu dân Mỹ, ông Kennedy nổi tiếng là người “chống vaccine” (anti-vaxxer). Là người không được đào tạo về y khoa nhưng ông kiên trì cáo buộc vaccine là mầm mống gây ra nhiều căn bệnh mãn tính.
Theo Wikipedia, ngay từ năm 2005, ông Kennedy đã tận lực quảng bá các thuyết âm mưu về sức khỏe cộng đồng, về tai họa của vaccine, phủ nhận sự tồn tại của dịch HIV/AIDS và bị các nhà y học phản đối mạnh mẽ khi ông cho rằng vaccine là nguyên nhân gây ra bệnh tự kỷ (autism). Ông thành lập và lãnh đạo nhóm tư vấn sức khỏe có tên Children’s Health Defense và viết nhiều sách phổ biến các thuyết âm mưu chống vaccine của mình.
Sau khi nhậm chức bộ trưởng Y Tế, dưới khẩu hiệu mị dân MAHA (Make American Healthy Again – Làm Cho Nước Mỹ Khỏe Mạnh Trở Lại), ông Kennedy sa thải hàng ngàn cố vấn và nhân viên của CDC không cùng quan điểm với ông ta về vaccine và đã hủy bỏ $500 triệu tài trợ nghiên cứu vaccine mRNA, gây choáng váng cho cộng đồng các nhà khoa học thế giới.
Tuần trước, ông đã sa thải bà Susan Monarez, giám đốc mới được chuẩn thuận của CDC, khi bà này từ chối phê duyệt các khuyến nghị của một hội đồng cố vấn vaccine mà ông Kennedy tập hợp từ những người có quan điểm chống vaccine như ông. Ba giới chức cao cấp của CDC sau đó cũng đã từ chức để phản đối ông khiến cơ quan này rơi vào tình trạng hỗn loạn.
Các hướng dẫn mới của Bộ Y Tế do ông Kennedy ban hành đang làm cho người Mỹ khó được chích vaccine hơn, nhiều phòng khám và hiệu thuốc buộc người dân phải trả tiền để được chích các loại vaccine thông thường mà trước đây được chính phủ liên bang tài trợ.
Tại buổi điều trần, Thượng Nghị Sĩ Bill Cassidy (Cộng Hòa-Louisiana) cho biết các hiệu thuốc đã không còn miễn phí vaccine COVID-19 sau khi Bộ Y Tế khuyến nghị người khỏe mạnh dưới 65 tuổi và trẻ em không nên chích loại vaccine này. Ông Cassidy là một bác sĩ và là thượng nghị sĩ đã bỏ lá phiếu quyết định để Thượng Viện phê chuẩn ông Kennedy làm bộ trưởng bảy tháng trước đây.
Chín cựu giám đốc CDC viết một bài xã luận trên tờ New York Times cảnh báo rằng ông Kennedy đang “gây nguy hiểm cho sức khỏe của mọi người Mỹ,” và hơn 1,000 nhân viên hiện tại cũng như trước đây của Bộ Y Tế đăng một bức thư công khai nói rằng ông Kennedy đang gây nguy hiểm cho sức khỏe của quốc gia bằng cách lan truyền thông tin không chính xác. Họ kêu gọi ông ta từ chức hoặc bị sa thải.
Đáp lại cáo buộc của các thượng nghị sĩ, ông Kennedy chỉ một mực tuyên bố mà không chứng minh rằng nước Mỹ là quốc gia bệnh tật nhất thế giới, CDC đã không làm tròn trách nhiệm; CDC là cơ quan tham nhũng nhất trong Bộ Y Tế và có thể là trong toàn chính phủ.
Ông nói ông phải “thay máu” CDC bằng cách sa thải hàng loạt nhân viên và thay bằng những người khác trung thành với khẩu hiệu MAHA của Tổng Thống Trump. Ông phủ nhận số liệu chính thức rằng 1.2 triệu người Mỹ đã chết vì COVID-19 và phủ nhận tác dụng của vaccine trong việc ngăn chặn đại dịch. Ông tức giận khi bị thẩm vấn. Ông liên tục cho rằng các thượng nghị sĩ nói dối khi trích dẫn những sự kiện hoặc dữ liệu không phù hợp với lời khai của ông.
Vaccine và quyền tự do
Tổng Thống Trump lúc đầu không đi theo quan điểm chống vaccine của ông Kennedy. Bằng chứng là Tháng Ba, 2020 khi dịch COVID-19 lên cao trào, chính quyền Trump nhiệm kỳ đầu đã khởi xướng Chiến Dịch Thần Tốc (Operation Speed Warp) – một nỗ lực đẩy nhanh việc nghiên cứu, bào chế vaccine chống virus Corona. Chính quyền Trump, thông qua Viện Y Tế Quốc Gia (NIH), đã tài trợ hàng chục tỷ đôla cho các công ty công nghệ sinh học như Moderna Inc. nhằm nghiên cứu và bào chế vaccine trong thời gian sớm nhất và đó là nền tảng để chúng ta có loại vaccine mRNA được chính quyền Joe Biden sau này tiếp nhận và phân phối, chặn đứng đà lây lan của đại dịch.
Nhưng hiện nay ông Trump lại tỏ ra nghi ngờ thành quả đó, cho phép ông Kennedy “toàn quyền” quyết định về chính sách y tế. Ông Trump yêu cầu các hãng dược như Pfizer, Moderna phải chứng minh với công chúng rằng vaccine COVID-19 có hiệu quả dù thực tế xác nhận như vậy.
Thay vì ghi nhận thành công trong việc ngăn chặn đại dịch COVID, cả ông Trump, ông Kennedy và những người thuộc phong trào MAGA đã lên án các nỗ lực chống đại dịch của chính quyền Biden là tấn công vào quyền tự do cá nhân. Chỗ gần gũi của ông Trump và ông Kennedy về vaccine là tâm lý thù địch chính quyền Biden và đề cao tự do cá nhân, vốn là một tín điều bảo thủ của đảng Cộng Hòa.
Tại phiên điều trần, ông Kennedy nêu ra những chỉ thị của chính quyền Biden về giãn cách (giữ khoảng cách tối thiểu 6 foot ở nơi công cộng), mang khẩu trang, đóng cửa các dịch vụ không thật thiết yếu kể cả doanh nghiệp, nhà thờ và trường học và hạn chế tiếp xúc với người khác… là không hợp lý và vi phạm quyền tự do của người dân Mỹ.
Ngay sau cuộc điều trần, Bộ Y Tế của ông Kennedy đã gửi một thông tư tới các tiểu bang, yêu cầu chính quyền tiểu bang “phải tôn trọng quyền không chích vaccine dựa trên niềm tin tôn giáo và lương tâm.” Thông tư nhắc lại quan điểm của ông Kennedy rằng tự do của người Mỹ buộc chính phủ phải bãi bỏ yêu cầu người Mỹ chích vaccine. “Các tiểu bang phải cân bằng các mục tiêu y tế công cộng với quyền tự do cá nhân. Bảo vệ cả sức khỏe cộng đồng và quyền tự do cá nhân là cách chúng ta khôi phục niềm tin vào các thể chế và Make America Healthy Again,” thông tư trích lời chỉ đạo của ông Kennedy.
Nghịch lý là ở chỗ, mặc dù tuyên bố tôn trọng quyền của mỗi người đối với cơ thể của họ, phản đối chích vaccine nhưng các chính trị gia Cộng Hòa vẫn ra luật cấm phụ nữ tự quyết định chấm dứt thai kỳ khi mang thai ngoài ý muốn hoặc việc mang thai đe dọa sức khỏe và sinh mạng của họ. Xem ra, người dân chỉ có thẩm quyền với cơ thể trong vấn đề vaccine mà không có quyền đối với việc mang thai.
Cuộc chiến về vaccine như vậy minh họa cho sự khác biệt giữa quyền tự do không bị chính phủ can thiệp quá mức và quyền tự do xây dựng cuộc sống không bị đe dọa bởi những dịch bệnh phòng ngừa được.
Cuộc chiến vaccine giữa Xanh và Đỏ
Tranh cãi về vaccine không chỉ thu hẹp trong nghị trường với cuộc đấu khẩu nảy lửa giữa các nghị sĩ và Bộ Trưởng Kennedy mà đã lan ra thực tế đời sống. Florida đã trở thành tiểu bang đầu tiên quyết định bãi bỏ yêu cầu chích vaccine đối với học sinh trường công. Nếu cơ quan lập pháp tiểu bang chấp nhận, chính sách này sẽ chấm dứt việc bắt buộc trẻ em chích vaccine bại liệt, uốn ván, thủy đậu, viêm gan B, sởi, quai bị và rubella trước tuổi đi học.
Phản ứng với chính sách chống vaccine phi khoa học của chính quyền Trump, ba tiểu bang trên bờ Thái Bình Dương đã công bố thành lập “Liên Minh Y Tế Bờ Tây” để phối hợp chính sách về vaccine và sức khỏe cộng đồng dựa trên khoa học thay vì ý thức hệ chính trị. “CDC đã trở thành một công cụ chính trị, rao giảng hệ tư tưởng thay vì khoa học, một hệ tư tưởng sẽ dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe. California, Oregon và Washington sẽ không để người dân các tiểu bang của chúng ta gặp nguy hiểm,” các thống đốc Tina Kotek (Oregon), Gavin Newsom (California) và Bob Ferguson (Washington) tuyên bố trong một thông cáo chung được chuẩn bị sẵn.
Chín tiểu bang vùng Đông Bắc cũng hình thành một tổ chức “Hợp Tác Y tế Cộng Đồng Đông Bắc.” Các tiểu bang này ủng hộ việc chích vaccine vì cho rằng vaccine bảo vệ quyền tự do sống mà không bị đe dọa bởi bệnh tật hoặc tử vong vì những căn bệnh có thể phòng ngừa được. Bà Maura Healey, thống đốc tiểu bang Massachusetts, công bố các biện pháp bảo đảm vaccine tiếp tục được cung cấp miễn phí cho tất cả cư dân Massachusetts, bất chấp những hạn chế do ông Trump và ông Kennedy đặt ra.
Cuộc chiến vaccine đang dẫn tới một thực tế kỳ dị: người Mỹ ở một số tiểu bang Xanh vẫn tiếp tục được chích vaccine miễn phí, trong khi người ở các tiểu bang Đỏ bị hạn chế và không bắt buộc phải chích vaccine, kể cả trẻ em trước độ tuổi đi học. Mới đây, một cuộc thăm dò của tổ chức y tế Kaiser Family Foundation công bố, cho thấy 81% phụ huynh ở Mỹ ủng hộ yêu cầu của các trường công lập về việc học sinh phải chích ngừa phòng bệnh sởi và bệnh bại liệt trước khi vào học; ở Florida con số đó là 82%.
