Ngày nay, các thuật ngữ nghĩa địa và nghĩa trang thường được sử dụng thay thế cho nhau, nhưng ý nghĩa và nguồn gốc của cả hai lại hé lộ một lịch sử thú vị.
Mặc dù cả hai đều là nơi chôn cất người chết, nhưng sự khác biệt của hai nơi nằm ở độ tuổi, địa điểm và cách sử dụng ẩn dụ trong ngôn ngữ. Việc tìm hiểu sâu hơn về những từ này sẽ hé lộ câu chuyện về sự phát triển của ngôn từ và những thay đổi văn hóa.
Nghĩa trang là từ lâu đời hơn, có nguồn gốc từ tiếng Latin “coemētērium,” xuất hiện lần đầu tiên trong tiếng Anh vào giữa những năm 1400. Nghĩa ban đầu của nó, theo ghi chép của từ điển Oxford English Dictionary, ám chỉ đến các hầm mộ ngầm của người La Mã-những mạng lưới ngầm rộng lớn với các phòng chôn cất nằm dọc theo các bức tường.
Đây là những không gian linh thiêng và thuật ngữ này phản ánh mục đích trang trọng này. Theo thời gian, ý nghĩa của nghĩa trang chuyển từ một nơi chôn cất ngầm sang thánh hiến bên cạnh nhà thờ, một không gian mang tính đạo giáo. Tuy nhiên, cách sử dụng này hiện nay được coi là lỗi thời.
Đến những năm 1600, ý nghĩa của nghĩa trang phát triển trở lại theo định nghĩa hiện đại của nó: một khu chôn cất lớn, thường ở công cộng, không liên kết với một nhà thờ cụ thể. Sự thay đổi này trùng hợp với sự gia tăng dân số đô thị và nhu cầu về các không gian chôn cất lớn, được tổ chức tốt, có thể chứa những người theo nhiều tín ngưỡng khác nhau hoặc không tin vào tín ngưỡng nào cả.
Những ví dụ điển hình cho điều này như Père Lachaise ở Paris và Green-Wood Cemetery ở Brooklyn. Những khu đất rộng lớn, được quy hoạch tỉ mỉ này được thiết kế để vừa làm nơi an nghỉ cuối cùng vừa trở thành công viên công cộng, thường có các tượng đài công phu và cảnh quan tuyệt đẹp.
Việc quy hoạch và thiết kế có chủ đích của những không gian này tạo nên sự khác biệt so với các nghĩa trang truyền thống và thường đông đúc.
Ngược lại, nghĩa địa là một từ mới được thêm vào tiếng Anh, lần đầu tiên xuất hiện vào giữa những năm 1700. Định nghĩa ban đầu của nó mang tính trung lập và trực tiếp hơn: một nghĩa địa đơn giản. Từ điển Oxford ghi nhận lần đầu tiên thuật ngữ này được sử dụng trong một tạp chí năm 1767, trong bối cảnh phê phán sự lãng quên không gian chôn cất của một cộng đồng.
Mặc dù từ điển Oxford duy trì một định nghĩa duy nhất cho nghĩa trang – nghĩa địa – nhưng nhiều nhà cung cấp dịch vụ tang lễ và từ điển hiện đại lại công nhận một sự phân biệt cụ thể hơn.
Họ gọi nghĩa địa là những khu vực chôn cất nhỏ, mang tính truyền thống, nằm trong khuôn viên của một nhà thờ.
Do mối liên hệ vật lý với nơi thờ cúng và diện tích đất hạn chế, nghĩa địa thường nhỏ hơn và biệt lập. Việc chôn cất trong nghĩa địa thường dành riêng cho các thành viên của nhà thờ hoặc giáo phái cụ thể đó, củng cố cảm giác gắn bó chặt chẽ trong cộng đồng.
Sự khác biệt về văn hóa và ẩn dụ
Có lẽ sự khác biệt đáng kể nhất giữa hai thuật ngữ này, ngoài về mặt vật lý và lịch sử, là việc sử dụng hai từ trong ngôn ngữ tượng hình.
Nghĩa địa có một lịch sử phong phú khi được sử dụng như một phép ẩn dụ cho một nơi mà mọi thứ sẽ chết đi hoặc nơi những thứ này tích tụ ở trạng thái cuối cùng, bị loại bỏ.
Từ giữa những năm 1800, nó được dùng để mô tả nơi an nghỉ cuối cùng của mọi thứ, từ những chiếc xe bị bỏ hoang trên đường cao tốc đến công nghệ lỗi thời hay sự nghiệp chính trị thất bại.
Các ví dụ rất nhiều trong phương tiện truyền thông hiện đại, ám chỉ “một nghĩa địa của những kiến trúc độc đáo” hay “nghĩa địa của các đế chế.” Thuật ngữ này gợi lên cảm giác về sự kết thúc và hoang tàn, một kho lưu trữ những gì đã từng tồn tại.
Sức mạnh ẩn dụ này còn được mở rộng đến thuật ngữ kỳ lạ – ca làm việc tại nghĩa trang, xuất hiện lần đầu tiên vào đầu thế kỷ 20. Nó đề cập đến một ca làm việc được thực hiện vào đêm khuya hoặc sáng sớm, thời điểm thế giới tĩnh lặng.
Mặc dù nguồn gốc chính xác của nó vẫn còn đang được tranh luận, thuật ngữ này bắt nguồn từ cuối thế kỷ 19. Một giả thuyết phổ biến nhưng chưa được chứng minh cho biết thuật ngữ này khởi nguồn từ tục chôn cất người chết bằng một chiếc chuông buộc vào một sợi dây trên mặt đất, phòng trường hợp họ chưa thực sự lìa đời.
Một người gác cổng sẽ được giao nhiệm vụ lắng nghe tiếng chuông trong “ca làm việc tại nghĩa trang.” Tuy nhiên, vẫn có một lời giải thích hợp lý hơn: ca đêm là một khoảng thời gian yên tĩnh và thường cô đơn, giống như sự tĩnh lặng của một nơi thiếu vắng sự sống.
Trong khi đó, từ ”nghĩa địa” hiếm khi được dùng theo nghĩa bóng. Cách sử dụng của nó vẫn gắn liền với ý nghĩa vật lý, một minh chứng cho bản chất chính thức, được quy hoạch của nó. Nó không mang cùng sức nặng thơ ca hay ứng dụng ẩn dụ rộng rãi như nghĩa trang.
Sự khác biệt tinh tế giữa nghĩa trang và nghĩa địa phản ánh cách ngôn ngữ thích nghi với những xã hội đang thay đổi.
Từ những hầm mộ cổ xưa đến các công viên công cộng được quy hoạch và từ nghĩa trang đến nơi an nghỉ cuối cùng mang tính ẩn dụ, những thuật ngữ này đi qua lịch sử, mỗi từ đều mang một ý nghĩa riêng.
Mặc dù bạn có thể sử dụng cả hai thuật ngữ này để nói về nơi dành cho người chết, nhưng nghĩa trang sẽ luôn là một không gian rộng lớn, mang tính công cộng.
