Melbourne Cup – thường được người Úc gọi bằng cái tên thân mật “The Race That Stops a Nation” (Cuộc đua làm ngưng đọng cả một quốc gia).
“Ngưng” nghĩa là dừng lại, tạm thời không chuyển động. “Đọng” nghĩa là dừng lại và tụ lại một chỗ (như “nước đọng”). “Ngưng đọng” là dừng lại và tích tụ trong chốc lát, thường được dùng trong văn chương, mang nghĩa thời gian, cảm xúc, hay không khí như dừng lại hẳn.”
Melbourne Cup không chỉ là một sự kiện thể thao, mà còn là ngày hội văn hoá lớn nhất của nước Úc. Mỗi năm, vào Thứ Ba đầu tiên của tháng Mười Một, mọi công sở tạm ngưng việc, học sinh nghỉ học, đường phố Melbourne như chùng lại trong vài phút, chỉ để cùng hướng về trường đua Flemington.
Cuộc đua ngựa lừng danh này bắt đầu từ năm 1861, khi chú ngựa Archer giành chiến thắng đầu tiên. Hơn một thế kỷ rưỡi đã trôi qua, Melbourne Cup không chỉ là một giải thể thao mà còn là biểu tượng của tinh thần quốc gia – nơi hội tụ niềm đam mê, sự ganh đua và cả thời trang thượng lưu.
Vì sao lại là Thứ Ba đầu tháng Mười Một?
Có thể nói, Melbourne Cup không chỉ là một cuộc đua ngựa — nó là một “ngày hội toàn dân”. Truyền thống ấn định vào Thứ Ba đầu tiên của tháng 11 bắt đầu từ năm 1875, khi ban tổ chức — Victoria Racing Club — nhận thấy rằng ngày thứ Ba nằm giữa hai cuối tuần, tiện cho dân các vùng quê xa xôi có thể thu xếp đi dự lễ hội. Thời điểm này cũng là đầu mùa xuân miền Nam nước Úc, tiết trời trong lành, nắng vừa đủ ấm, thảm cỏ Flemington mướt xanh — điều kiện lý tưởng cho người xem và ngựa đua cùng toả sáng. Từ đó đến nay, ngày ấy được tiểu bang Victoria công nhận là ngày nghỉ lễ chính thức, để dân chúng được toàn quyền… nghỉ việc đi coi ngựa!
Trong ngày “Cup Day”, trường đua Flemington sôi động với 10 cuộc đua liên tiếp, nhưng tâm điểm là cuộc đua thứ bảy, Melbourne Cup danh tiếng, diễn ra vào khoảng ba giờ chiều. Từ sáng sớm, những quý bà quý ông trong trang phục lộng lẫy đã tề tựu đông nghẹt khán đài, tay cầm ly sâm-banh, mắt dán chặt vào bảng cá cược, miệng bàn tán xem năm nay “con nào ăn chắc”.
Đặc biệt, Melbourne Cup là cuộc đua theo thể thức “handicap” – nghĩa là mỗi con ngựa mang trọng lượng khác nhau tùy theo thành tích trước đó. Ngựa càng mạnh, thắng càng nhiều thì phải “đè ký” nặng hơn; ngựa yếu hơn được giảm ký để cân bằng. Chính sự công bằng ấy làm nên kịch tính cho giải đua: bất cứ con ngựa nào, nếu biết giữ sức và chọn chiến thuật hợp lý, đều có thể chiến thắng, kể cả những “chú ngựa nhà nghèo.”
Những huyền thoại và giai thoại đáng nhớ
Lịch sử Melbourne Cup chất chứa không ít giai thoại khiến người Úc nhớ mãi.
-Archer là ngựa đầu tiên vô địch năm 1861, rồi thắng tiếp năm sau, mở đầu cho truyền thống song hành giữa ngựa và người trên đường đua 3.200 mét.
-Phar Lap, con ngựa đỏ huyền thoại của thời Đại khủng hoảng, thắng năm 1930 và trở thành biểu tượng của niềm tin trong gian khó. Khi nó chết bí ẩn ở Mỹ, người Úc đau buồn như mất một người thân.
-Makybe Diva, cô ngựa cái duy nhất thắng ba năm liên tiếp (2003–2005), trở thành nữ hoàng bất tử của Flemington.
Cũng không thể quên những câu chuyện bên lề: chiếc Cúp vàng 18 carat được hãng W. J. Sanders chế tác, nặng 1,6 ký, trị giá hàng trăm ngàn đô la; hay những bộ váy, chiếc nón độc lạ khiến khán giả lẫn báo chí “đứng hình” mỗi mùa đua. Cup Day từ lâu đã vượt ra ngoài phạm vi thể thao để trở thành sàn diễn của sắc màu, thời trang và tinh thần tiệc tùng kiểu Úc.
Vị thế quốc tế và thể thức độc đáo
Với cự ly 3.200 mét, Melbourne Cup là một trong những cuộc đua dài nhất trong nhóm Group 1. Trong vài thập niên gần đây, cuộc đua này đã thu hút ngày càng nhiều ngựa đến từ Ireland, Pháp, Anh, Nhật Bản và New Zealand.
Điều đặc biệt ở Melbourne Cup là sự kết hợp giữa nghệ thuật huấn luyện, chiến thuật của jockey và yếu tố may rủi. Chỉ cần một cú trượt nhẹ trên cỏ ướt hay một pha bứt không đúng thời điểm, chiến thắng có thể tuột khỏi tay trong tích tắc.
Melbourne Cup 2025 – đấu trường toàn cầu
Năm 2025 sẽ là lần thứ 165 cuộc đua được tổ chức, với tổng giải thưởng tăng lên 10 triệu đô la Úc – con số kỷ lục. Dự kiến diễn ra vào ngày 4 tháng 11 năm 2025, giải năm nay quy tụ khoảng 120 ngựa đăng ký sơ bộ, trong đó gần 20 ngựa quốc tế.
Ứng viên hàng đầu hiện nay gồm:
– Al Riffa (Pháp/Ireland): ngựa được giao trọng lượng cao nhất 59 kg, biểu tượng của sức mạnh.
-Buckaroo (Anh): phong độ ổn định, nước rút mạnh.
-Zardozi (Úc): từng thắng nhiều giải quốc nội, được kỳ vọng là niềm tự hào bản xứ.
-Vauban (Ireland) và Warp Speed (Nhật): đại diện cho hai nền đua ngựa danh tiếng, mang đến sự đối đầu thú vị.
Các ngựa thắng tại Caulfield Cup, Cox Plate hay Geelong Cup sẽ được “vé vàng” (ballot exemption) vào thẳng danh sách 24 ngựa chính thức của Melbourne Cup. Không khí chuẩn bị đã rộn ràng từ nhiều tháng nay: vé khán đài cao cấp đã bán gần hết, các nhà may và tiệm nón ở Collins Street đang “cháy hàng”.
So sánh với các cuộc đua danh tiếng ở Mỹ
Ở Hoa Kỳ, những cái tên như Kentucky Derby, Preakness Stakes hay Belmont Stakes được xem là “Triple Crown” của ngựa Mỹ. Nhưng khác với Melbourne Cup, các cuộc đua ấy chủ yếu dành cho ngựa 3 tuổi, chạy cự ly ngắn hơn (khoảng 2.000 mét), và theo thể thức weight-for-age, tức mọi ngựa cùng tuổi cùng ký.
Trong khi đó, Melbourne Cup lại mang tinh thần “bền sức” và chiến thuật. Nếu Kentucky Derby là trận chạy nước rút rực lửa chỉ diễn ra hơn hai phút, thì Melbourne Cup là cuộc đua của trí và lực, kéo dài gần bốn phút, nơi người xem có thể chứng kiến từng cú vượt, từng pha giành đường đầy toan tính.
Nói cách khác, Derby của Mỹ là bản rock, còn Melbourne Cup là bản giao hưởng trường kỳ, có nhịp, có lớp, và có cả những khúc lặng trước khi nổ tung ở mét cuối cùng.
Mỗi mùa xuân, khi Tháng Mười Một chớm đến, người dân Melbourne lại chuẩn bị áo vest, váy dài, nón rộng và cả những phiếu cược nhỏ. Dù thắng hay thua, họ đều biết rằng mình đang sống trong ngày vui chung của cả quốc gia.
Melbourne Cup tồn tại hơn 160 năm không chỉ vì ngựa chạy nhanh, mà vì nó mang trong mình tinh thần nước Úc: can đảm, bình đẳng, lạc quan và thích vui.
Đó là lý do người ta vẫn gọi: “It’s not just a race – it’s the spirit of a nation.”
Melbourne Cup 2025 – hẹn gặp lại ở Flemington, ngày 4 tháng 11!
