Dick Cheney qua đời ở tuổi 84 : một cuộc đời chính trị lớn, nhiều ảnh hưởng và gây không ít tranh cãi.
Cựu Phó Tổng thống Hoa Kỳ Richard Bruce “Dick” Cheney đã qua đời ở tuổi 84, khép lại một chương dài trong lịch sử chính trị Mỹ đầy những đường gân khắc nghiệt, quyền lực và quyết đoán. Ông ra đi sau thời gian dài chống chọi các biến chứng của bệnh tim mạch và viêm phổi, từng trải qua năm cơn nhồi máu cơ tim và một ca ghép tim năm 2012.
Sự ra đi của ông đánh dấu sự kết thúc của một thời đại nơi những quyết định an ninh quốc gia được đưa ra trong bối cảnh thế giới đầy biến động sau thảm kịch 11 Tháng Chín.
Sinh ngày 30 tháng 1 năm 1941 tại Lincoln, Nebraska, Cheney bước vào con đường chính trị từ rất sớm. Sau khi tốt nghiệp Đại học Wyoming, ông tham gia bộ máy chính quyền liên bang và nhanh chóng được chú ý bởi năng lực phân tích và phong thái điềm đạm, ít khoa trương. Năm 1975, Cheney trở thành Chánh văn phòng Nhà Trắng trẻ nhất trong lịch sử khi phục vụ Tổng thống Gerald Ford.
Kế đến, từ năm 1979 đến 1989, ông đại diện tiểu bang Wyoming tại Hạ viện.
Dấu ấn lớn đầu tiên của Cheney trên trường quốc tế đến khi ông giữ chức Bộ trưởng Quốc phòng trong chính quyền George H.W. Bush (1989–1993). Ông giám sát chiến dịch Bão Táp Sa Mạc (Desert Storm) đánh Iraq năm 1991, thể hiện tư duy chiến lược thực dụng và cứng rắn. Nhiều nhà quan sát cho rằng thời kỳ này đã hình thành “thế giới quan Cheney”: một niềm tin mạnh mẽ rằng sức mạnh quân sự và quyết đoán là nền tảng bảo vệ lợi ích Mỹ.
Tuy nhiên, lịch sử chính trị sẽ nhớ đến Cheney nhiều nhất ở giai đoạn ông làm Phó Tổng thống dưới thời Tổng thống George W. Bush từ năm 2001 đến 2009. Hiếm có Phó Tổng thống nào lại nắm nhiều ảnh hưởng như ông, đến mức nhiều nhà báo và học giả mô tả Cheney là “Phó Tổng thống quyền lực nhất lịch sử Hoa Kỳ.”
Sự kiện 11 Tháng Chín 2001 đã đặt Cheney vào tâm bão lịch sử. Ông đóng vai trò trung tâm trong việc xây dựng chiến lược “Chiến tranh chống khủng bố”, thúc đẩy các biện pháp an ninh cứng rắn, bao gồm tăng cường giám sát tình báo và áp dụng kỹ thuật thẩm vấn khắc nghiệt với nghi phạm khủng bố.
Song chính cuộc chiến Iraq năm 2003 mới là vết hằn sâu nhất trong di sản của ông. Cheney là một trong những kiến trúc sư chính thúc đẩy lập luận rằng Iraq sở hữu vũ khí hủy diệt hàng loạt. Khi lập luận đó không được chứng minh, dư luận thế giới chỉ trích kịch liệt. Chiến tranh kéo dài, thương vong lớn, xã hội Iraq hỗn loạn và những hệ quả kéo dài đến tận hôm nay khiến nhiều người nhìn Cheney với con mắt nghiêm khắc.
Tuy nhiên, với những người ủng hộ, Cheney là biểu tượng của sự kiên định và lòng trung thành tuyệt đối với lý tưởng bảo vệ an ninh nước Mỹ. Cựu Tổng thống Bush từng nói ông “là một người yêu nước tận tụy và là nhà lãnh đạo đẳng cấp.”
Trong đời tư, Cheney sống yên ả bên cạnh người vợ Lynne, cưới từ năm 1964, và hai người con gái Liz và Mary. Nhưng ngay trong gia đình, chính trị cũng tạo nên những dấu ấn đặc biệt. Trong khi phần lớn phe bảo thủ ủng hộ Donald Trump, con gái ông, cựu Dân biểu Liz Cheney, trở thành một trong những tiếng nói mạnh mẽ nhất chống lại ông Trump.
Liz Cheney từng giữ vị trí lãnh đạo Cộng hòa tại Hạ viện, nhưng mất chức và cuối cùng mất ghế đại diện vì thẳng thắn chỉ trích Trump, đặc biệt vai trò của ông trong vụ bạo loạn Điện Capitol ngày 6/1/2021. Bà gọi Trump là “mối đe dọa cho nền dân chủ Mỹ” và tuyên bố sẽ không đứng về phía đảng nếu Trump là ứng viên. Dù hiếm khi bộc lộ quan điểm cá nhân về vấn đề liên quan Trump, sự im lặng của Dick Cheney trong những lúc con gái phải đối đầu với phần lớn đảng Cộng hòa được nhiều người xem như một sự ủng hộ âm thầm.
Với sự ra đi của Cheney, công chúng Mỹ cũng đặt câu hỏi về nghi thức quốc tang dành cho ông. Theo quy định, cựu Phó Tổng thống không mặc nhiên được tổ chức quốc tang như cựu Tổng thống, nhưng được hưởng “đặc ân tang lễ quân sự cấp cao”. Tổng thống đương nhiệm có thể tuyên bố quốc tang, treo cờ rủ 10 ngày, và phối hợp quân đội tổ chức nghi lễ nếu gia đình đồng thuận. Điều này phản ánh sự tôn trọng đối với chức vụ mà Cheney từng đảm nhiệm và những ảnh hưởng to lớn ông để lại.
Di sản của Cheney vì vậy là bức tranh hai mặt. Một mặt, ông được xem là biểu tượng của tính kỷ luật, sự trung thành và quyết liệt trong chính sách an ninh quốc gia.
Mặt khác, tên tuổi ông gắn liền với cuộc chiến Iraq, những tranh cãi về quyền lực hành pháp, giám sát công dân và các chương trình thẩm vấn khắc nghiệt.
Nhưng có lẽ chính lịch sử, chứ không phải cảm xúc chính trị nhất thời, sẽ là người đánh giá công bằng nhất. Và dù yêu hay ghét Cheney, khó ai phủ nhận ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong chính trị Mỹ suốt hơn nửa thế kỷ.
Ngày ông từ trần, nước Mỹ chia rẽ, thế giới đầy bất ổn, và cuộc tranh luận về quyền lực, tự do và an ninh tiếp tục cháy bỏng. Có lẽ nếu nhìn lại, Cheney sẽ tin rằng thời đại của ông chưa kết thúc — vì những câu hỏi ông từng đối mặt vẫn còn đó.
Với gia đình Cheney, đây là khoảnh khắc tiễn biệt người cha, người chồng đã sống một cuộc đời bền bỉ chống chọi bệnh tật và thử thách. Với nước Mỹ, đó là lời tạm biệt một nhân vật khổng lồ, có bóng tối lẫn ánh sáng, người đã góp phần định hình một kỷ nguyên đầy giông bão.
