Mùa mua sắm hàng năm khởi đầu bằng Black Friday. Trước đó, nhiều cửa hàng đã trang hoàng rực rỡ, hàng hóa bày biện không thiếu gì, tạo động lực để người dân có dịp “tiêu tiền.”
Nhóm thu nhập trung bình và thấp dù có những chán nản với tình hình tài chính cá nhân vẫn có hoạt động chi dùng. Nhờ vậy, dự báo doanh số bán lẻ cuối năm tại Mỹ được giữ ở mức đi ngang, thậm chí tăng nhẹ so với cùng kỳ năm 2024. Mastercard dự báo tổng chi tiêu mùa lễ hội năm nay tăng 3.6%, theo CNN.
Mua sắm gia tăng
Nhưng mức tăng đó có một phần nguyên nhân đến từ giá cả dịp cuối năm nay đắt đỏ hơn năm ngoái. Lạm phát dai dẳng cộng với mặt bằng giá vốn đã tăng cao khiến người Mỹ phải chi tiêu thêm trong dịp cuối năm, khiến số liệu chi dùng của người Mỹ tăng lên.
“Những thay đổi trong hành vi mua sắm đã xuất hiện. Lạm phát được dự báo sẽ làm tăng doanh số, còn lượng hàng bán ra thực tế không tăng,” bà Vicki Hyman, giám đốc truyền thông của Mastercard, nhận định. Vì vậy, dữ liệu mua sắm tính từ dịp Black Friday có thể vẽ nên bức tranh kinh tế Mỹ tươi sáng hơn thực tế.
“Các gia đình có thu nhập thấp và thu nhập cao đang sống trong hai thế giới khác nhau, trải nghiệm của họ như ở trong hai nền kinh tế khác nhau,” chuyên gia kinh tế Joe Wadford (Bank of America) chia sẻ.
Dữ liệu mua sắm từ Black Friday đến Giáng Sinh sẽ là bài kiểm tra “sức khỏe kinh tế” Mỹ. Theo dữ liệu thống kê ban đầu của Bank of America, nhiều người đã mua sắm sớm với số lượng lớn. Tiền lương trung bình tăng trong vòng một thập niên qua, số dư trong tài khoản ngân hàng hiện cao hơn so với năm 2019, thúc đẩy việc chi tiêu bằng thẻ tín dụng và thẻ ghi nợ tăng 2.4% mỗi gia đình, con số này tính riêng trong Tháng Mười, 2025 so với cùng kỳ năm 2024.
Đây là mức tăng chi tiêu tốt nhất tại Mỹ kể từ Tháng Hai, 2024, và là tháng thứ năm liên tiếp ghi nhận người Mỹ tăng chi tiêu. Riêng các mặt hàng liên quan tới mùa lễ hội tăng 5.7% so với năm ngoái.
Dù vậy, điểm quan trọng cần nhấn mạnh: những số liệu này tính theo lượng tiền giao dịch, không phải dựa trên số món hàng được mua. Thực tế, số lượng giao dịch mua hàng mà Bank of America ghi nhận đã giảm nhẹ từ Tháng Giêng. “Điều này có thể hiểu rằng người Mỹ đang chi nhiều hơn nhưng mua được ít hàng hóa hơn,” chuyên gia Joe Wadford cho biết.
Một yếu tố khác cũng cần nhắc đến là thuế quan. Trong bối cảnh các đợt thuế nhập khẩu dưới thời Tổng Thống Trump liên tục thay đổi, người dân Mỹ đã đổ xô đi mua đồ điện tử và trang sức từ sớm để tránh tăng giá. Điều này có thể khiến sức mua trong toàn mùa lễ năm nay sụt giảm, vì nhiều người đã mua những món hàng đắt giá từ trước hoặc sẽ bị ngần ngại trước mức giá mới khá cao.
Theo Lee McPheters – giáo sư nghiên cứu kinh tế danh dự tại Trường Kinh doanh WP Carey thuộc đại học Arizona State University và giám đốc Trung Tâm Triển Vọng Kinh Tế JPMorgan Chase của trường, năm nay, dự đoán tác động đó có thể đạt đến mức độ lịch sử.
Từ lâu, ông đã từng phân tích các xu hướng định hình Arizona và nền kinh tế quốc gia, theo dõi cách các yếu tố như việc làm, lạm phát và niềm tin của người tiêu dùng tác động đến các quyết định chi tiêu hàng ngày.
Trong khi đó, Liên Đoàn Bán Lẻ Quốc Gia (NRF) dự báo mùa mua sắm lễ hội đầu tiên của quốc gia sẽ đạt doanh thu $1,000 tỷ, bất chấp lạm phát, thuế quan đến sa thải nhân viên và tâm lý thận trọng của người tiêu dùng, là những biến động kinh tế rất phức tạp.
Trả lời phỏng vấn ASU News, Giáo Sư McPheters nói về cách thương mại điện tử thay đổi hoạt động mua sắm dịp lễ (tăng trưởng hơn 6 lần kể từ đầu những năm 2000) và lý do tại sao thẻ quà tặng vẫn là món quà được ưa chuộng nhất ở Mỹ. Từ giá gà tây trong Lễ Tạ Ơn đến tâm lý “vui vẻ ngày lễ,” giáo sư đưa ra triển vọng dựa trên dữ liệu nhưng vẫn đầy hy vọng cho mùa lễ sắp tới, làm sáng tỏ không chỉ nơi người Mỹ sẽ chi tiền mà còn cả việc chi tiêu đó tiết lộ điều gì về tình trạng thực sự của nền kinh tế.
Cục Thống Kê Dân Số Mỹ bắt đầu theo dõi thương mại điện tử vào năm 2000, khi Internet trở nên phổ biến hơn, và sự tăng trưởng kể từ đó thật đáng kinh ngạc. Trong quý 4/2004, thương mại điện tử chỉ chiếm 2,4% doanh số bán lẻ. Ngay cả khi đó, quý 4 vẫn là quý tăng trưởng mạnh nhất trong năm của thương mại điện tử, và xu hướng này vẫn tiếp tục cho đến ngày nay. Đến năm 2024, con số này đã tăng vọt lên 17.8% doanh số bán lẻ, tăng gấp 6 lần trong 20 năm.
Khi điện thoại thông minh ngày càng phổ biến, người tiêu dùng bắt đầu sử dụng mạng để so sánh giá cả tại cửa hàng. Đến năm 2010, khoảng 25% giao dịch mua sắm dịp lễ được thực hiện trực tuyến. Năm 2015, doanh số bán hàng trực tuyến trong dịp Black Friday lần đầu tiên vượt doanh số bán hàng tại cửa hàng. Hiện nay, Liên đoàn Bán lẻ Quốc gia dự đoán 55% người tiêu dùng sẽ mua sắm trực tuyến vào dịp lễ năm 2025.
Theo Giáo Sư McPheters, nhìn vào bức tranh toàn cảnh, chi tiêu tiêu dùng luôn chiếm khoảng 70% tổng nền kinh tế Mỹ, tính theo tổng sản phẩm quốc nội. Thông thường, hoạt động mua sắm mùa Giáng Sinh từ Tháng Mười Một đến Tháng Mười Hai chiếm tới khoảng 1/5 doanh số bán lẻ hàng năm.
Theo khảo sát năm 2025 của NRF, 50% người tiêu dùng Mỹ thích nhận thẻ quà tặng làm quà tặng, một con số không thay đổi trong 5 năm qua. “Điều này hoàn toàn hợp lý với các nhà kinh tế vì nó mang lại sự lựa chọn tối đa cho người nhận, luôn được coi là một yếu tố tích cực. Các loại quà tặng phổ biến khác bao gồm quần áo, sách và phương tiện truyền thông, đồ dùng cá nhân, thiết bị điện tử và đồ gia dụng,” Giáo Sư McPheters giải thích.
Một điều đáng lưu ý là thẻ quà tặng không được tính vào doanh số bán lẻ cho đến khi thẻ được đổi, điều này có thể khiến một số khoản chi tiêu bị đẩy sang năm sau, vì nhiều người được tặng thích “để dành,” “để làm kỷ niệm” chứ chưa muốn dùng ngay thẻ.
Và ‘đám mây bất ổn’
Nhưng trên thực tế, vẫn xuất hiện “cân bằng tinh tế” giữa lạc quan và kiềm chế. Nghĩa là, thích thì thích, muốn thì muốn, nhưng người dân vẫn… cầm chừng, theo dõi thị trường xem giá cả lên-xuống thế nào.
Thật sự có một “đám mây” bất ổn bao trùm nền kinh tế. Đó là mối lo ngại lớn. Niềm tin của người tiêu dùng đang ở mức rất thấp, và tỷ lệ sa thải đang ở mức cao nhất kể từ năm 2009. Lạm phát đã giảm so với mức đỉnh điểm năm 2022, nhưng chi phí sinh hoạt chung vẫn ở mức cao. Thêm vào đó, thuế quan đã làm tăng chi phí hàng hóa nhập khẩu, chẳng hạn như đồ chơi và đồ trang trí từ Trung Quốc. Do đó, người tiêu dùng đang mua sắm thông minh hơn và tìm kiếm các chương trình giảm giá. Chi tiêu trực tuyến dự kiến sẽ tăng khoảng 8% trong năm nay, khi người tiêu dùng so sánh giá cả và săn lùng những ưu đãi tốt nhất.
“Bất chấp những lo ngại và bất mãn về nền kinh tế, các cuộc khảo sát cho thấy người tiêu dùng đã sẵn sàng chi tiêu trong mùa lễ sắp tới. Cũng như các mùa lễ trước, các nhà phân tích dự đoán người tiêu dùng sẽ gạt bỏ sự bi quan và chi tiêu mạnh tay trong kỳ nghỉ – để tận hưởng cảm giác bình thường và sự thoải mái của ‘một kỳ nghỉ lễ vui vẻ'”, ông nói.
Một vấn đề trong các báo cáo về tình hình chi dùng tại Mỹ là các nhà phân tích không thể biết ai đang chi tiêu mua sắm.
Sách Beige mới nhất do Cục Dự Trữ Liên Bang Mỹ đưa ra cho thấy người thu nhập thấp và trung bình tại Mỹ đang cắt giảm chi tiêu mua sắm. Họ ngày càng eo hẹp tài chính và phụ thuộc vào các chương trình giảm giá. Ngược lại, nhóm thu nhập cao vẫn chi tiền mạnh tay, bao gồm cả hàng xa xỉ và đi du lịch.
Điều này thường dẫn đến sự gia tăng bất bình đẳng về tài sản, trong đó những người thu nhập cao hưởng lợi từ thị trường chứng khoán và giá nhà tăng, vẫn tiếp tục chi tiêu mạnh mẽ. Người thu nhập thấp gặp khó khăn, phải cắt giảm chi tiêu, sống “thắt lưng buộc bụng” qua từng kỳ lương, chật vật trước giá cả leo thang.
Theo chuyên gia kinh tế Heather Long (Navy Federal Credit Union), nhóm người Mỹ kiếm trên $170,000 /năm vẫn tiếp tục chi tiêu mạnh. Nhưng nhóm thu nhập trung bình, đặc biệt người có điểm tín dụng thấp, đang chi tiêu ít hơn cả thời kỳ trước đại dịch COVID-19.
Bank of America cho biết tính đến báo cáo lạm phát tháng 9, thu nhập của các hộ gia đình thu nhập thấp tại Mỹ chỉ tăng 1%, trong khi giá cả tăng 3%. “Hóa đơn tăng $300, lương chỉ tăng $100, bạn sẽ làm gì? Áp lực tài chính với nhóm này đang ngày càng lớn,” chuyên gia kinh tế Joe Wadford nhận định.
Ông Stephen Squeri, CEO của American Express, nhấn mạnh: “Đây thực sự là nền kinh tế bị chia đôi.” Các lãnh đạo doanh nghiệp từ Target, Walmart, Home Depot, Crocs, Chipotle và Coca-Cola cũng đều ghi nhận điều tương tự: những người kiếm dưới $100,000 /năm đang cắt giảm chi tiêu, nhóm thu nhập cao tiếp tục tăng chi dùng ổn định.
Thực tế này khiến khảo sát của Fox News công bố trong Tháng Mười Một trở nên dễ hiểu: 76% người Mỹ đang có cái nhìn tiêu cực về nền kinh tế. Trước đó, hồi Tháng Bảy, con số này là 67%.
Những con số thống kê tích cực trong mùa lễ năm nay, nếu nhìn về tổng chi tiêu và tỷ lệ tăng trưởng, thì có vẻ ổn. Nhưng nếu phân tích kỹ cách chi dùng của từng nhóm thu nhập lại là câu chuyện hoàn toàn khác.
