Không còn dừng ở vai trò bảo vệ an ninh truyền thống, Bộ Công An CSVN ngày càng công khai từng bước thay thế vai trò của Chính Phủ trong việc định hình phương thức quản trị xã hội bằng dữ liệu và kỹ thuật số. Đề xuất “chấm điểm và xếp hạng công dân trên VNeID” chính là minh chứng rõ nhất cho chiến lược này. Đây không chỉ là công nghệ, mà là đòn quyền lực nhắm thẳng vào Đại Hội Đảng 14, nơi phe phái đang đấu đá quyết liệt…
Dưới sự hậu thuẫn của người đứng đầu Đảng CSVN Tổng Bí Thư Tô Lâm, Bộ Công An trở thành cơ quan siêu quyền lực nắm giữ độc quyền về thông tin, dữ liệu và khả năng định hướng dư luận. Đây không chỉ là vấn đề mở rộng thẩm quyền pháp lý, mà là sự định hình lại trật tự kiểm soát trước Đại Hội Đảng 14. Họ không chỉ bóp nghẹt tranh luận, dập tắt tiếng nói phản biện, mà còn hợp thức hóa lựa chọn của giới lãnh đạo cao nhất để phân định quyền lực. Các phe phái trong nội bộ CSVN đều hiểu, phe nào nắm được thông tin chính là nắm phần ảnh hưởng chính trị vô cùng lớn. Và Bộ Công An, dựa vào cái bóng ngày càng lớn của ông Tô Lâm, đang từng bước chiếm toàn bộ mặt trận này.
Những ngày cuối Tháng Mười Hai, Bộ Công An tung ra đề xuất gây chấn động: “chấm điểm và xếp hạng công dân trên ứng dụng VneID,” là một phần của dự thảo nghị quyết về phát triển công dân số. Theo dự thảo, từ ngày 28 Tháng Hai, 2027, mỗi công dân Việt Nam sẽ được gán một điểm tín nhiệm số và chia làm 3 mức, gồm: Công dân số tích cực có 350 điểm tín nhiệm trở lên, công dân số cơ bản từ 100 – 349 điểm và dưới 100 điểm là mức chưa xếp hạng. Đây không còn là quản lý kỹ thuật số đơn thuần, mà là chiến lược Bộ Công An tiến sâu hơn nữa vào đời sống cá nhân, hành vi, thói quen, thậm chí là suy nghĩ của từng người dân. Một hình thức cai trị người dân kiểu mới, âm thầm nhưng sắc lạnh, thâm độc hơn bao giờ hết.
Mặc dù Bộ Công An có nhấn mạnh những mặt tích cực của đề xuất trong dư thảo nghị quyết như: Việc chấm điểm công dân số sẽ khuyến khích người dân sử dụng nhiều dịch vụ công trực tuyến hơn, làm thủ tục nhanh hơn, hiện đại hơn qua đó thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia. Tuy nhiên, dư luận nhanh chóng nhận ra mặt khuất của nó, không ít ý kiến bày tỏ lo ngại về việc thu thập, xử lý dữ liệu cá nhân trên diện rộng và cách thức sử dụng sẽ xâm phạm quyền riêng tư. Chưa kể, việc xếp hạng chưa được cơ quan chức năng công khai cách tính điểm, thiếu tính minh bạch.
Hệ thống chính trị Việt Nam hiện không có cơ quan giám sát độc lập, quyền quyết định điểm số, phân loại người dân rơi vào tay cơ quan bị các tổ chức nhân quyền quốc tế cảnh báo về mức độ lạm quyền là Bộ Công An, cho thấy rủi ro xã hội là cực kỳ lớn.
Đáng nói, đề xuất này đến đúng thời điểm Bộ Công An từng bước hợp nhất toàn bộ dữ liệu dân cư vào một trung tâm duy nhất, với hàng loạt dự liệu bao gồm căn cước công dân gắn chip, định danh điện tử, thông tin sinh trắc học, tạm trú, đăng ký xe, bảo hiểm y tế… đều được bộ này gom vào VNeID. Theo số liệu Bộ Công An công bố, năm 2024 Việt Nam có hơn 78 triệu tài khoản VNeID được kích hoạt. Đây là mô hình tập trung kiểm soát mềm hệ thống quản trị xã hội giống như ở một số quốc gia trên thế giới, đặc biệt là Trung Quốc rất nguy hiểm và đang bị dư luận thế giới chỉ trích vì vi phạm nhân quyền khi công dân bị theo dõi 24/24.
Nói cách khác, muốn vận hành xếp hạng công dân thì nhà nước phải kiểm soát thông tin cá nhân, điều này tại Việt Nam trong hai năm 2023 và 2024, Bộ Công An siết mạnh không gian mạng, hàng trăm tài khoảng mạng xã hội bị xử phạt hành chính hoặc bị bỏ tù với cáo buộc đưa tin sai sự thật, bình luận thiếu kiểm chứng.
Đề xuất chấm điểm công dân xuất hiện ngay sau sự kiện ngày 23 tháng Chín, 2025, Chính Phủ CSVN trình dự thảo Luật An ninh mạng sửa đổi, nhưng toàn bộ phần giải trình, định hướng và lập luận lại do Bộ Công An quyết định. Qua đó, cho thấy Chính Phủ CSVN chỉ đóng vai trò hợp thức hóa mệnh lệnh của ngành công an. Điểm gây tranh cãi nhất là quy định buộc các nhà mạng cung cấp địa chỉ IP người dùng, mở rộng đáng kể quyền giám sát của Bộ Công An và đặt toàn bộ hành vi trực tuyến của hơn 100 triệu công dân bị theo dõi.
Dù Hiến Pháp quy định Chính Phủ là cơ quan hành pháp cao nhất, thực tế tiếng nói của Bộ Công An lại mang tính quyết định. Chính Phủ ngày càng trở thành “công cụ” của Bộ Công An trong quản trị và kiểm soát chính trị. Điều này thể hiện rõ nhất qua áp lực mà Thủ Tướng Phạm Minh Chính hằng ngày phải đối mặt. Trong suốt nhiệm kỳ 13, hàng loạt cán bộ do Chính Phủ bổ nhiệm bị điều tra hoặc bị kỷ luật. Từ vụ án kit test Việt Á, đến các sai phạm tại Bộ Ngoại Giao liên quan đến “chuyến bay giải cứu,” cơ quan điều tra của Bộ Công An đều có mặt. Thậm chí, hàng loạt dự án kinh tế liên quan nhiều bộ ngành đều do Bộ Công An dẫn dắt điều tra chứ không phải Chính Phủ hay là Thanh Tra Chính Phủ. Đây là lý do khiến vai trò thủ tướng của Phạm Minh Chính bị đặt vào thế bị động, bất kỳ nhân sự nào trong bộ máy Chính Phủ đều có thể bị công an “sờ gáy.”
Tình hình trở nên căng thẳng hơn kể từ khi ông Tô Lâm từ bộ trưởng Công An lên chủ tịch nước rồi nắm quyền tổng bí thư. Quyền lực của Bộ Công An không chỉ nằm ở pháp luật mà còn nằm ở khả năng điều khiển dư luận. Vụ ông Tô Lâm ăn “bò dát vàng ở London” năm 2021, từng gây chấn động cộng đồng mạng xã hội và dư luận, nhưng mọi phản ứng trong nước bị hạn chế, báo chí không dám nhắc tới, nhiều tài khoản Facebook,Youtube bị chặn, tiếng nói chỉ trích nhanh chóng biến mất. Bộ Công An CSVN cho người dân thấy rằng, sức mạnh kiểm soát thông tin của họ vượt Chính Phủ, Bộ Thông Tin-Truyền Thông và Ban Tuyên Giáo.
Càng tiến gần Đại Hội 14, cuộc đối đầu giữa hai trục quyền lực: Bộ Công An và Chính Phủ càng lộ rõ. Ngay cả Phạm Minh Chính dù đang là đương kim thủ tướng Chính Phủ, lại yếu thế hơn trong lĩnh vực truyền thông vì những tờ báo điện tử lớn đều mở mục riêng dành cho các thông báo của Bộ Công An, từ chỉ đạo điều tra đến cảnh báo an ninh mạng. Điều này cho thấy, báo chí vốn là kênh trực thuộc quản lý của Chính Phủ lại đang bị chi phối bởi hệ thống an ninh. Chính vì vậy, thông tin trở thành công cụ mà Bộ Công An có thể dùng để bóp nghẹt ảnh hưởng của Chính Phủ.
Trong bối cảnh ấy, đề xuất “chấm điểm và xếp hạng công dân” không phải đơn giản chỉ là một vấn đề hành chính, mà là một công cụ chính trị. Một công dân có điểm số thấp dù dự thảo nghị định không nhắc đến chế tài, nhưng Bộ Công An có thể viện dẫn các lý do khác để chế tài khi công dân này đi làm các thủ tục nhà nước, vay ngân hàng, thậm chí tuyển dụng. Đơn cử, quyền biểu tình của người dân Việt Nam được khẳng định qua các bản hiến pháp nhưng khi người dân thực hiện quyền này thì thường hay bị lực lượng công an cáo buộc gây rối trật tự công cộng hoặc tập trung đông người trái pháp luật để xử lý hành chính hoặc hình sự. Quyền lực của Bộ Công An thâm nhập vào mọi quyết định nhỏ nhất của đời sống người dân. Thậm chí giờ họ không cần bắt bớ, không cần trấn áp, chỉ cần một hệ thống chấm điểm số công dân là đủ để định hình trật tự xã hội.
Mặt nguy hiểm nhất của đề xuất chấm điểm và xếp hạng công dân nằm ở việc nó sẽ tạo ra một tầng phân loại xã hội mới mà chỉ cơ quan an ninh có quyền điều chỉnh. Chưa kể trong một quốc gia thiếu minh bạch thông tin như Việt Nam, việc một công dân bị xếp điểm thấp rất dễ bị đánh đồng với việc họ bị coi là không đáng tin. Một sự can thiệp thô bạo của Bộ Công An vào danh dự, thân phận, và vị thế xã hội của người dân, điều này chưa từng xảy ra trong quản lý kỹ thuật số trước đây.
Đề xuất chấm điểm công dân là chiến lược kiểm soát toàn bộ xã hội Việt Nam mà Bộ Công An âm thầm xây dựng suốt nhiều năm, nay công khai khi đã hội đủ quyền lực. Nếu đề xuất này được thông qua, công dân số, xã hội số, dữ liệu số tất cả đều nằm trong tay cơ quan duy nhất có quyền điều tra, bắt giữ và truy tố.
Có thể nói, hệ thống chấm điểm VNeID do Bộ Công An CSVN kiểm soát chính là vũ khí lợi hại nhất trong cuộc đấu đá quyền lực tại Đại Hội Đảng 14.
