H.C.
Hôm nay thứ Hai 24-08, Bộ Tư pháp Hoa Kỳ thông báo vừa bắt giữ một nhà nghiên cứu của Đại học Texas A&M, cáo buộc ông này nhận tiền tham gia chương trình tuyển mộ tài năng của chính phủ Trung Quốc trong khi thực hiện nghiên cứu khoa học cho Cơ quan Hàng không và Không gian Hoa Kỳ, NASA.
Vụ bắt ông Zhengdong Cheng (Trịnh Chánh Đông) là vụ mới nhất trong một chiến dịch truy quét các học giả làm việc tại Hoa Kỳ nhưng nhận tiền bạc, nhà cửa và các bổng lộc khác của chính phủ Trung Quốc mà không khai báo với trường đại học hoặc với chính phủ Hoa Kỳ là nơi cấp ngân sách nghiên cứu.
Ông Cheng phải đối mặt với tội hình sự về tội thông đồng (conspiracy), man khai và gian lận tài chánh (wire fraud). Tội man khai và tội âm mưu lừa đảo có thể bị xử tới năm năm tù, tội gian lận tài chánh có thể bị xử tới 20 năm tù.
Vụ bắt giữ ông Cheng ở Texas xảy ra hôm qua Chủ nhật 23-08, chỉ một tháng sau ngày chính phủ của Tổng thống Donald Trump đột ngột ra lệnh đóng cửa tòa lãnh sự Trung Quốc tại thành phố Houston, Texas gần trường Đại học Texas A&M và tố cáo tòa lãnh sự này là căn cứ của hoạt động gián điệp của Trung Quốc tại Mỹ. Trung Quốc gọi vụ đóng cửa lãnh sự quán ở Houston là hành động “gây hấn chính trị” và trả đũa bằng việc đóng cửa tòa lãnh sự Mỹ tại Thành Đô.
Bộ Tư pháp không nói rõ ông Cheng, 53 tuổi, có quốc tịch Mỹ hay chỉ là công dân Trung Quốc, cũng không cung cấp chi tiết nhân thân ông này. Nhưng theo trang web của Đại học Texas A&M, nơi ông Cheng giảng dạy môn kỹ thuật hóa học, ông Cheng nhận bằng cử nhân và thạc sĩ tại các trường đại học Trung Quốc, sau đó làm luận án tiến sĩ tại trường Đại học Princeton năm 1999.
Ông Cheng được tuyển làm giảng viên trường Texas A&M từ năm 2004 và tham gia nhiều dự án nghiên cứu khoa học, kể cả những dự án tại NASA, do ngân sách của chính phủ liên bang tài trợ. Cheng là thành viên trong một nhóm nghiên cứu đã nhận được tài trợ 750.000 đô la từ chính phủ liên bang để nghiên cứu tại cơ quan NASA.
Theo cáo trạng của Bộ Tư pháp, khi ông Cheng và cộng sự nộp hồ sơ xin tài trợ nghiên cứu của chính phủ Mỹ, ông đã không tiết lộ rằng ông cũng đang nhận tiền lương từ một số đại học và viện nghiên cứu của Trung Quốc.
Bộ Tư pháp cho biết ông Cheng tham gia vào kế hoạch “Ngàn Tài Năng” của chính phủ Trung Quốc – “một kế hoạch thu hút, tuyển mộ và nuôi dưỡng các tài năng khoa học xuất sắc nhằm thúc đẩy sự phát triển khoa học, kinh tế và an ninh quốc gia của Trung Quốc”.
Bên cạnh cáo buộc của Bộ Tư pháp, Cục Điều tra Liên bang FBI cũng có văn bản tố cáo ông Cheng là cán bộ của một số trường đại học Trung Quốc, đặc biệt là trường Đại học Công nghệ Quảng Đông. Ông ta cũng đồng sáng lập một công ty công nghệ ở Trung Quốc. Tất cả những việc này ông Cheng đều giấu nhẹm trong quá trình làm việc cho trường Đại học Texas A&M cũng như khi nộp hồ sơ xin tài trợ nghiên cứu của chính phủ liên bang Mỹ.
FBI nói rằng, nếu NASA biết được ông Cheng làm việc trong chương trình tuyển dụng tài năng của Trung Quốc, chắn chắn ông ta sẽ không được tài trợ, thậm chí bị cấm tham gia nghiên cứu ở NASA. Ngoài việc được tài trợ, việc nghiên cứu ở NASA còn tạo điều kiện thuận lợi cho ông Cheng tiếp cận các nguồn tài nguyên quý giá của cơ quan này, chẳng hạn như Trạm Không gian Quốc tế (ISS).
Các biện lý liên bang tố cáo ông Cheng “cố ý cung cấp thông tin sai sự thật” cho Đại học Texas A&M, cũng như cho cơ quan NASA”.
Bộ Tư pháp nhận định khoảng 80% các vụ truy tố về gián điệp kinh tế mà Bộ này thực hiện kể từ năm 2018 đến này “là những hành vi đem lại lợi ích cho nhà nước Trung Quốc”.
Trường hợp nổi bật nhất có lẽ là vụ ông Charles Lieber, Trưởng khoa Hóa học của Đại học Harvard, bị bắt hôm 28-01-2020 với cáo buộc đã nói dối việc nhận hàng triệu đô la tài trợ từ Trung Quốc.
