Các nhà lãnh đạo châu Âu đã lên tiếng cảnh cáo chính phủ Belarus – một nước cộng hòa ở Đông Âu từng nằm trong Liên bang Xô viết cũ – sau khi nhà chức trách Belarus hôm Chủ nhật 23-05 đã buộc một máy bay dân sự đang đi bay qua nước họ phải hạ cánh xuống Minsk rồi sau đó bắt giữ một nhà báo đối lập trên máy bay – một hành động mà một số nhà lãnh đạo châu Âu gọi là “một vụ không tặc do một nhà nước thực hiện”.
Việc bắt giữ chuyến bay Ryanair đang bay giữa Athens (Hy Lạp) và Vilnius (Lithuania) là chưa có tiền lệ và các nhà lãnh đạo châu Âu cho biết họ đang xem xét các biện pháp trừng phạt Belarus.
Báo The Washington Post cho biết chỉ vài phút trước khi chuyến bay Ryanair rời khỏi không phận của Belarus và đi vào Lithuania, phi hành đoàn nhận được lệnh từ cơ quan kiểm soát không lưu Belarus yêu cầu quay lại vì có thể có chất nổ trên máy bay. Một chiến đấu cơ MiG-29 của Belarus đã bay lên hộ tống chiếc Boeing 737-8AS chở 123 hành khách của hãng Ryanair đến phi trường Minsk – thủ đô của Belarus, mặc dù lúc đó chiếc máy bay này ở gần Vilnius hơn nhiều.
Phe đối lập Belarus cho rằng vụ dọa đánh bom chỉ là cái cớ giả tạo để che giấu ý đồ thực của Tổng thống Belarus, ông Alexander Lukashenko, là bắt giữ Roman Protasevich, một nhà báo đối lập, lúc đó đang ở trên máy bay.
Ông Lukashenko, nhà độc tài lên nắm quyền từ năm 1994, đã gia tăng trấn áp những người bất đồng chính kiến kể từ khi tuyên bố giành chiến thắng sâu rộng trong cuộc bầu cử năm ngoái. Tuyên bố đó đã bị bác bỏ cả trong nước và quốc tế, đã thúc đẩy phong trào biểu tình của người dân trong nhiều tháng; phần lớn phe đối lập Belarus hiện đã bị lưu đày hoặc bỏ tù.
Nhà chức trách ở phi trường Minsk cho biết không tìm thấy quả bom nào trên máy bay. Hãng thông tấn nhà nước BelTA cho biết đích thân ông Lukashenko đã ra lệnh đưa chiến đấu cơ lên để buộc chiếc máy bay của Ryanair phải hạ cánh.
Các nhà lãnh đạo phương Tây đã lập tức lên án hành động này trong khi Nga, đồng minh quan trọng nhất của Belarus, giữ im lặng.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen viết trên Twitter hôm Chủ nhật rằng những người chịu trách nhiệm về “vụ không tặc phải bị trừng phạt.” Bà der Leyen nói các nhà lãnh đạo châu Âu sẽ thảo luận về “các hành động cần thực hiện” tại cuộc họp vào ngày mai thứ Hai ở Brussels.
Bà Julie Fisher, Đại sứ Hoa Kỳ tại Belarus, cho biết “chế độ của Lukashenko ngày nay tỏ ra khinh thường cộng đồng quốc tế và công dân của họ”. “Việc giả mạo đe dọa đánh bom và cử MiG-29 đến Minsk để buộc @Ryanair tới Minsk nhằm bắt giữ một nhà báo @nexta với cáo buộc có động cơ chính trị là điều nguy hiểm và ghê tởm”, bà Fisher viết trên Twitter.
Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg nói rằng “đây là một sự cố trầm trọng [và] nguy hiểm mà quốc tế cần phải điều tra”.
Ngoại trưởng Anh Dominic Raab nói rằng “hành động kỳ quặc này của Lukashenko sẽ có hậu quả trầm trọng”.
Nhà báo Protasevich là một nhà đấu tranh đối lập 26 tuổi, điều hành kênh truyền thông xã hội nổi tiếng Nexta – kênh này đã vạch trần sự tàn bạo của cảnh sát Belarus trong việc đàn áp các cuộc biểu tình chống chính phủ hồi năm ngoái. Kênh Nexta và kênh chị em của nó, Nexta Live, có gần hai triệu người ghi danh theo dõi. Hồi tháng 11-2020, tên của Protasevich bị đưa vào danh sách các cá nhân tham gia các hoạt động khủng bố và từ đó anh ta đã sống lưu vong ở Vilnius. Trước khi rời Hy Lạp vào sáng sớm Chủ nhật, Protasevich nói trên kênh Telegram của mình rằng anh cảm thấy mình đang bị theo dõi.
Protasevich đã bị bắt giam ngay sau khi máy bay hạ cánh và phải đối mặt với bản án hơn 12 năm tù.
Lãnh đạo phe đối lập Belarus, bà Svetlana Tikhanovskaya yêu cầu Protasevich phải được “thả ngay lập tức”. Bà kêu gọi Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO) hành động. ICAO cho biết họ “hết sức lo ngại trước việc một chuyến bay Ryanair và hành khách của nó rõ ràng là bị ép buộc phải hạ cánh, điều đó trái với Công ước Chicago.”
Hãng hàng không giá rẻ của châu Âu Ryanair cho biết cơ quan kiểm soát không lưu Belarus đã thông báo cho phi hành đoàn rằng có “nguy cơ an ninh tiềm ẩn trên máy bay” và yêu cầu họ chuyển hướng “đến phi trường gần nhất, Minsk.” Nhưng theo dữ liệu của trang web Flightradar24, lúc đó chiếc máy bay đã ở gần phi trường Vilnius hơn nhiều.
“Không tìm thấy rủi ro nào,” hãng Ryanair tuyên bố và nói chuyến bay đã rời khỏi phi trường Minsk mà không có Protasevich lúc 7 giờ tối Chủ nhật giờ địa phương ở Minsk.
Một quan chức ngoại giao cấp cao của châu Âu cho biết các nhà hoạch định chính sách châu Âu sẽ thảo luận về việc liệu có an toàn khi bay qua không phận Belarus hay không. Các chuyến bay ở Bắc và Đông Âu thường cố gắng tránh không phận Nga. Nếu không phận Belarus cũng là một điều không nên đi, thì các chuyến bay Bắc-Nam ở châu Âu có thể phải bay vòng.
Tin mới:
- Báo chí trong nước lộ sự rẻ tiền và vô trách nhiệm, từ chuyện “Hoài Linh ôm 14 tỷ”
- Vaccine có thể chống lại các biến thể mới của coronavirus
