Vài ngày trước thềm Thượng đỉnh Nga – Mỹ ở Alaska, Tổng Thống Donald Trump phát biểu rằng cả Moscow và Kyiv đều sẽ phải chấp nhận nhượng bộ lãnh thổ để chấm dứt cuộc chiến.
Tuyên bố này của ông Trump tức thì vấp phải sự phản đối quyết liệt từ Ukraine và EU, vốn không chấp nhận bất kỳ sự nhượng bộ lãnh thổ nào của Ukraine cho Nga. Trước sự phản đối này, ông Trump đưa ra những lời xoa dịu: “Đây là một cuộc thăm dò. Có lẽ trong vòng hai phút đầu tiên, tôi sẽ biết liệu có đạt tiến triển hay không. Tôi sẽ bảo ông Putin rằng cần phải kết thúc xung đột.”
Những lời chữa cháy của ông Trump có lẽ không làm thỏa mãn đồng minh. Bởi cuộc chiến ở Ukraine đã kéo dài hơn ba năm rưỡi chứ đâu phải mới bắt đầu hôm qua để bây giờ mới tiến hành thăm dò.
Ba năm rưỡi là thời gian quá đủ để hiểu con người Putin, để có thể đánh giá sẽ đạt tiến triển hay không. Giờ có thêm hai phút thì cũng chẳng để làm gì. Chính ông Trump từng nói mình đã cạn kiên nhẫn với Putin nên buộc phải ra tối hậu thư với thời hạn 50 ngày, rồi tuột xuống còn mười ngày. Và bây giờ chẳng còn ai buồn nhớ cái tối hậu thư đó nữa.
Và ông Trump sẽ làm một việc thừa nếu gặp ông Putin ở Alaska chỉ để bảo kẻ hiếu chiến đó rằng cần kết thúc xung đột. Bởi nếu Putin thực lòng muốn xung đột chấm dứt thì ông ta đã chấp nhận ngừng bắn từ lâu rồi, chẳng cần ai bảo. Và ông Trump đâu phải là bố hay ông nội của Putin mà Putin phải nghe lời. Ông Zelensky hoàn toàn đúng khi cảnh báo rằng bất kỳ sự nhượng bộ nào đối với Nga đều sẽ không thuyết phục được Nga ngừng giao tranh. Thay vào đó, cần phải tăng áp lực lên Moscow. Thục tế là chính sức ép liên tục mà Phương Tây nhằm vào Nga trong thời gian qua đã buộc Putin phải tới Alaska để nói chuyện với ông Trump, người chỉ muốn mau mau thoát khỏi cuộc chiến.
Trước sự thiếu kiên định của Washington, quan chức đối ngoại của EU là bà Kaja Kallas cho rằng sự đoàn kết xuyên Đại Tây Dương, sự ủng hộ dành cho Ukraine và sức ép lên Moscow là cần thiết để chấm dứt xung đột và bảo đảm an ninh cho Âu Châu. Chắc chắn bà Kallas đã đúng khi phát biểu như vậy, bởi ai cũng tin rằng một khi Moscow đạt được mục tiêu lãnh thổ ở Ukraine thì hẳn sẽ còn lấn tới bằng cách xâm lược các quốc gia khác ở Âu Châu. Bọn tham lam bao giờ cũng thế, được đằng chân thì lân đằng đầu.
Phụ họa với Tổng Thống Trump, Ngoại Trưởng Marco Rubio cũng tuyên bố Thượng đỉnh với Nga ở Alaska không phải là một cuộc đàm phán mà là một cuộc thăm dò để đưa ra đánh giá. Và rằng ông Trump muốn gặp ông Putin trực tiếp để “nhìn và lắng nghe.” Ông Putin phủ nhận rằng cuộc gặp ở Alaska là một sự nhượng bộ cho Nga, dù trước đó theo cách nói của ông Trump và Bộ Trưởng Quốc Phòng Pete Hegseth, Ukraine sẽ phải chấp nhận một sự nhượng bộ lãnh thổ nào đó cho Nga để đổi lấy hòa bình. Phát ngôn viên của Bộ Ngoại Giao là bà Tammy Bruce cũng nói Washington không coi Thượng đỉnh với Nga là một cuộc đàm phán về Ukraine.
Vậy, vào thời điểm này, dựa vào những tuyên bố mới nhất của Tổng Thống Trump và Ngoại Trưởng Rubio, cuộc gặp giữa các ông Trump và Putin ở Alaska sẽ không phải là một cuộc đàm phán về Ukraine, mà chỉ là một cuộc thăm dò. Có thể tin chắc rằng mục đích ban đầu của hai ông Trump và Putin cho cuộc gặp ở Alaska là nhằm bàn về việc Ukraine nhượng bộ lãnh thổ cho Nga nếu muốn chấm dứt chiến tranh. Thế nhưng sự phản đối mạnh mẽ của Ukraine và EU về việc này đã buộc Washington phải dùng từ “thăm dò” thay cho từ “đàm phán.”
Dẫu Washington có gọi cuộc gặp Thượng đỉnh ở Alaska là “thăm dò” hay là gì đi nữa, thì đó vẫn cứ sẽ là một cuộc nói chuyện trực tiếp giữa hai ông Trump và Putin về Ukraine và sau lưng Ukraine. Và dù có nói gì đi nữa thì chắc chắn họ sẽ không thể đưa Ukraine vào thế phải ký kết một thỏa thuận hòa bình với những điều khoản thiệt thòi một khi Ukraine, với sự đồng hành của EU, cương quyết không chấp nhận.
Hội Nghị Thượng Đỉnh Nga – Mỹ dự kiến sẽ diễn ra ngày 15 Tháng Tám ở Alaska đang thu hút sự quan tâm đặc biệt của thế giới, dù không chờ đợi đó sẽ là bước ngoặt cho cuộc chiến ở Ukraine hay cho quan hệ song phương Nga – Mỹ. Rất có thể cuộc “thăm dò” của ông Trump lần này sẽ mở đầu cho nhiều cuộc “thăm dò” khác trong tương lai. Sẽ là tuyệt vời nếu những cuộc gọi là thăm dò đó mang lại một nền hòa bình công bằng cho Ukraine.
Còn nếu thăm dò chỉ để mà thăm dò thì chẳng ai cần.
