Với thỏa thuận ngừng bắn tạm thời, Israel và Hamas đang từng bước trao trả cho nhau con tin và tù nhân. Nếu không có gì thay đổi vào phút chót, thì Hamas sẽ trả tự do cho tất cả hàng trăm con tin bị họ bắt giữ ngày 7 Tháng Mười 2023. Câu hỏi đặt ra là tương lai của Gaza sẽ như thế nào sau khi việc trao trả con tin và tù nhân được hoàn tất?
Trước tiên hãy nói về việc tái thiết vùng đất này. Với chiến dịch quân sự như bão táp mà Israel giáng xuống Hamas để đáp trả vụ 7 Tháng Mười, hàng loạt đường sá, cơ sở hạ tầng của Gaza đã bị tàn phá. Gaza hiện nay gần như chỉ là một đống đổ nát khổng lồ, mà để dọn dẹp phải mất nhiều năm. Và dưới đống đổ nát đó hiện là nhiều thì thể đang thối rửa cùng vật liệu chưa nổ cần được giải quyết trước khi việc tái thiết có thể bắt đầu.
Theo đánh giá của Liên Hiệp Quốc (LHQ), phải mất 350 năm để nền kinh tế bị tàn phá của Gaza trở lại mức trước vụ 7 Tháng Mười. Vấn đề là để bắt tay vào tái thiết Gaza, thì đầu tiên các bên phải đạt được một thỏa thuận hòa bình lâu dài và bền vững. Thỏa thuận ngừng bắn hiện nay giữa Hamas và Israel chỉ mang tính chất tạm thời. Tiếng súng có thể vang lên bất cứ lúc nào. Nhiều tổ chức quốc tế, trong có EU, đã tuyên bố họ chỉ giúp hỗ trợ xây dựng lại Gaza sau khi một nền hòa bình vững chắc đã được thiết lập tại vùng đất này. Đây dường như là điều không đơn giản khi mà cả Israel và Hamas vẫn còn thiếu lòng tin vào nhau. Một thỏa thuận ngừng bắn gọi là lâu dài, nếu có, chưa chắc sẽ được thực thì nghiêm túc. Bất kỳ bên nào cũng có thể phá vỡ thỏa thuận đó với đủ các lý do.
Cũng theo LHQ, trong kịch bản không có hoạt động quân sự, với con người và hàng hóa có thể lưu thông tự do cùng mức đầu tư đáng kể, thì GDP bình quân đầu người của Gaza chỉ có thể trở lại mức 2022 vào năm 2050.
Một vấn đề khác là sau khi người dân Gaza được trở lại cuộc sống thanh bình, thì thế lực nào sẽ quản lý vùng đất này?
Tổng thống nhà nước Palestine là Mahmoud Abbas đã tuyên bố sẽ làm việc với các nước “thân thiện” để đẩy nhanh việc khôi phục Gaza dưới sự quản lý của chính quyền ông. Chính quyền này sẽ lo hỗ trợ kết nối Gaza với Bờ Tây.
Về phần mình, Tel Aviv lại tuyên bố họ sẽ lo an ninh tại Gaza sau khi cuộc chiến với Hamas kết thúc. Thủ Tướng Israel là Benjamin Netanyahu nói: “Israel sẽ chịu trách nhiệm an ninh vô thời hạn tại Gaza, vì chúng ta đã thấy điều gì sẽ xảy ra khi chúng ta không làm như vậy.” Nghĩa là Tel Aviv nhất quyết không cho Hamas quay trở lại nắm quyền ở Gaza.
Chính quyền của cựu tổng thống Joe Biden từng lên tiếng phản đối kịch bản của Israel, cho rằng chính quyền Palestine của TT Abbas nên là thế lực kiểm soát Gaza sau khi chiến sự chấm dứt. Thế nhưng phe Hamas nói họ sẽ không bao giờ chấp nhận một chính phủ “bù nhìn” ở Gaza (ám chỉ chính quyền của TT Abbas), và rằng “không thế lực nào có thể tiêu diệt được Hamas.”
Nhưng mới đây, Israel lại ủng hộ Tổng Thống Donald Trump khi ông bất ngờ tuyên bố Mỹ sẽ “tiếp quản và sở hữu Gaza.” Nhiều người cho rằng ông Trump nói đùa. Đùa hay không thì phải chờ xem.
Cố Vấn An Ninh Quốc Gia Mike Waltz nói ông Trump đã nghĩ về một kế hoạch cho Gaza thời hậu chiến ngay khi xảy ra vụ 7 Tháng Mười. Nghĩa là ý tưởng “tiếp quản và sở hữu Gaza” đã được ông Trump suy nghĩ trong thời gian dài, chứ không phải đùng một cái mà nghĩ ra. Chỉ là ý tưởng này thiếu kế hoạch chi tiết và chưa được cụ thể bằng văn bản nào.
Trước sự phản đối dữ dội từ nhiều phía, Ngoại Trưởng Mỹ Marco Rubio giải thích rằng ông Trump chỉ muốn tạm thời di dời người dân Gaza và không có ý thù địch hay thanh lọc sắc tộc. Hẳn người dân Gaza sẽ không dễ tin vào lời giải thích của ông Rubio và hẳn là họ sẽ không đời nào dời đi nơi khác, trừ khi bị cưỡng bách. Nhưng họ phải thừa nhận ông Trump đã đúng khi cho rằng Gaza hiện tại chỉ là một đống đổ nát không thể sống được. “Không có bất kỳ tiện ích nào ở đó. Không điện, không nước, không có gì cả. Chỉ Chúa mới biết các dịch bệnh nào sẽ hoành hành ở đó,” đặc phái viên Trung Đông của ông Trump là Steve Witkoff nói.
Có ý kiến cho rằng ông Trump chẳng tử tế gì khi đề ra ý tưởng tiếp quản Gaza. Đơn thuần là vì trong mắt ông, Gaza có vị trí vàng cho bất động sản. Ông Trump từng nói “Gaza là một vị trí tuyệt vời, với bờ biển và thời tiết tuyệt vời.” Và nay ông muốn biến vùng đất này thành một nơi mang tầm quốc tế.
Nói đi nói lại, ông Trump đang tỏ ra quyết tâm với ý tưởng “tiếp quản và sở hữu Gaza.” Nhưng quyết tâm là một chuyện, còn hiện thực hóa được quyết tâm hay không lại là chuyện khác. Nói bao giờ cũng dễ hơn làm. Vấn đề lớn nhất là vào thời điểm này chưa thấy nước nào chịu nhận 2 triệu người Gaza. Ai Cập và Jordan hiện không đồng ý nhận họ nhưng rất có thể sẽ đổi ý vì bấy lâu nay hai nước này vẫn nhận được viện trợ từ Mỹ nên không dễ lắc đầu trước ông Trump.
Nếu vị tổng thống thứ 47 của nước Mỹ thực hiện được quyết tâm của mình, thì ông thật là một người có tư duy táo bạo, đáng khâm phục. Còn không thì cứ xem như ông chỉ nói đùa!
