Bếp gas từ lâu đã phổ biến ở châu Âu, châu Á, và tiết kiệm năng lượng hơn so với bếp thông thường; nhưng các nghiên cứu gần đây dấy lên lo ngại về lượng khí thải trong nhà từ bếp gas.
Các nhà nghiên cứu học thuật và các cơ quan như Ban Tài nguyên Không khí California (California Air Resources Board) cảnh báo bếp gas có thể thải ra các chất ô nhiễm không khí nguy hiểm khi chúng hoạt động, thậm chí cả khi đã tắt. Jonathan Levy, Giáo sư và Chủ nhiệm Khoa Sức khỏe Môi trường, Đại học Boston tham gia vào các nghiên cứu đo ô nhiễm không khí trong nhà, đưa một số quan điểm của ông về việc bếp gas có thể góp phần gây ô nhiễm không khí trong nhà.
Khí NO2, sát thủ công khai
Một trong những chất gây ô nhiễm không khí chính liên quan đến việc sử dụng bếp gas là khí Nitrogen Dioxide (NO₂), sản phẩm phát sinh trong quá trình đốt cháy nhiên liệu. Tiếp xúc với NO2 trong nhà có liên quan đến bệnh hen suyễn nặng hơn và tình trạng sử dụng ống hít cấp cứu hô hấp ở trẻ em ngày càng tăng.
NO2 cũng ảnh hưởng đến người lớn bị hen và góp phần vào sự phát triển bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính và làm tăng số ca cấp tính. NO2 trong nhà đến từ không khí ngoài trời xâm nhập vào và từ các nguồn ở ngay trong nhà. Giao thông đường bộ là nguồn ngoài trời quan trọng nhất, vì vậy mức NO2 thường cao hơn ở gần các con đường chính. Trong khi đó, bếp gas lại là nguồn ô nhiễm đáng kể trong nhà.
Quan điểm của ngành công nghiệp gas luôn xem gas là nguồn gây ô nhiễm nhỏ không khí trong nhà. Điều đó đúng ở một số ngôi nhà, đặc biệt là ít có nấu nướng trong nhiều tháng hoặc nhiều năm. Nhưng có nhiều ngôi nhà, bếp gas thải lượng lớn NO2 trong nhà, nếu bếp nấu nướng nhiều. Một nghiên cứu ở Nam California cho thấy khoảng một nửa số ngôi nhà vượt quá tiêu chuẩn cho phép về nồng độ NO2 là do khí thải trong nhà.
Ô nhiễm ngoài trời phân tán trên một khu vực rộng lớn, trong khi ô nhiễm trong nhà tập trung trong một không gian nhỏ. Những người sống trong ngôi nhà lớn, có máy hút mùi tống ra bên ngoài và nhà thông gió tốt sẽ ít bị phơi nhiễm hơn người sống trong ngôi nhà nhỏ hơn và có hệ thống thông gió kém hơn. Nhưng ngay cả những ngôi nhà lớn hơn cũng có thể bị ảnh hưởng bởi bếp gas, đặc biệt là vì không khí trong bếp không hòa trộn ngay lập tức với không khí sạch hơn ở những nơi khác trong nhà.
Sử dụng máy hút mùi khi nấu ăn, hoặc các chiến lược thông gió khác như mở cửa sổ nhà bếp có thể làm giảm đáng kể nồng độ NO2. Hệ thống thông gió là một công cụ cần thiết để cải thiện chất lượng không khí trong nhà.
Khí metan và các chất ô nhiễm không khí nguy hiểm
Nhưng NO2 không phải là chất ô nhiễm duy nhất được quan tâm từ bếp gas. Một số chất ô nhiễm có khả năng ảnh hưởng đến sức khỏe con người và khí hậu Trái đất khi bếp thậm chí không hoạt động. Một nghiên cứu năm 2022 ước tính số bếp gas không được sử dụng của Hoa Kỳ thải ra khí lượng khí methanol, một loại khí không màu, không mùi, thành phần chính của khí tự nhiên – ở mức độ giữ nhiệt trong khí quyển tương đương với khoảng 400,000 xe hơi. Nguy hiểm hơn là một số rò rỉ có thể không bị phát hiện.
Dù các nhà phân phối khí đốt thêm chất tạo mùi vào khí đốt tự nhiên để bảo đảm mọi người sẽ ngửi thấy mùi rò rỉ trước khi nó gây cháy nổ, nhưng mùi có thể không đủ mạnh để nhận thấy những nó. Một số người có khứu giác nhạy hơn nhiều so với những người khác nhưng cũng có những người bị mất khứu giác, do COVID-19 hay các nguyên nhân khác, không ngửi thấy mùi ngay cả khi có rò rỉ lớn.
Một nghiên cứu gần đây cho thấy có 5% ngôi nhà bị rò rỉ nhưng chủ sở hữu không phát hiện kịp để sửa chữa. Những nghiên cứu khác cho thấy khí tự nhiên bị rò rỉ chứa nhiều chất ô nhiễm không khí nguy hiểm, gồm cả benzene, một tác nhân gây ung thư. Trong khi nồng độ benzene đo được trong nhà không đạt đến ngưỡng sức khỏe đáng lo ngại, sự hiện diện của các chất ô nhiễm không khí độc hại này vẫn có thể trở thành vấn đề trong những ngôi nhà có rò rỉ đáng kể và thông gió kém.
Bỏ dần bếp gas
Nếu bạn sống trong một ngôi nhà sử dụng bếp gas, bạn phải làm gì để bảo vệ mình? Trước tiên, hãy làm những gì có thể để cải thiện hệ thống thông gió, chẳng hạn như chạy một máy hút mùi đưa mùi ra ngoài trời và mở cửa sổ bếp trong lúc nấu ăn. Cách làm này sẽ hữu ích, nhưng không thể loại bỏ hoàn toàn sự tiếp xúc, đặc biệt đối với các thành viên gia đình đang nấu ăn. Nếu bạn sống trong một ngôi nhà nhỏ, dù có dùng bếp gas nhỏ, mà nếu trong nhà có người mắc bệnh hô hấp như hen suyễn hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, khả năng phơi nhiễm vẫn có thể ở mức đáng lo ngại, ngay cả khi nhà được thông gió tốt.
Đổi bếp gas sang bếp sử dụng cảm ứng từ sẽ loại bỏ sự tiếp xúc này đồng thời mang lại lợi ích cho môi trường và khí hậu. Có nhiều chương trình khuyến khích hỗ trợ đổi bếp gas, vì tầm quan trọng của chúng trong việc làm chậm biến đổi khí hậu.
Ví dụ, Đạo luật Giảm lạm phát năm 2022 vừa được Tổng thống Joe Biden ký thành luật gần đây có nhiều điều khoản nhằm giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu và cung cấp các khoản trợ giá mua các thiết bị điện hiệu suất cao về môi trường như bếp. Hàng chục thành phố của Hoa Kỳ đã áp dụng hoặc đang xem xét các quy định cấm sử dụng khí đốt tự nhiên trong các ngôi nhà xây mới sau một thời gian đẩy nhanh quá trình từ bỏ nhiên liệu hóa thạch. Đồng thời, ít nhất 20 tiểu bang thông qua luật hoặc quy định cấm sử dụng khí đốt tự nhiên.
Việc loại bỏ bếp gas đặc biệt quan trọng nếu bạn đang đầu tư vào các biện pháp tiết kiệm năng lượng tại gia đình, dù bạn làm điều đó chỉ để tận dụng các ưu đãi của chính quyền, giảm chi phí năng lượng hoặc tối thiểu hoá lượng khí thải carbon của mình. Một số yếu tố thời tiết tiêu cực có thể ngăn chặn việc đưa không khí ô nhiễm từ trong nhà ra ngoài trời, do đó có thể làm tăng nồng độ ô nhiễm không khí trong nhà nếu bạn không cải thiện hệ thống thông gió nhà bếp.
(theo The Conversation)
Đọc thêm:
