Thế giới ảo Metaverse từng là chủ đề nóng trong giới công nghệ cách đây chưa đầy hai năm, nay đang phải đối mặt với một thực tế khắc nghiệt. Disney và Microsoft đều đóng cửa các dự án gắn liền với lĩnh vực này trong Tháng Ba. Lý do đơn giản: bỏ tiền vào quá nhiều nhưng lợi nhuận rất… mơ hồ.
Không phải “xu hướng” nào cũng đón được “gió”
The Wall Street Journal cho biết, trong tuần này Walt Disney Co đã đóng cửa bộ phận phát triển các chiến lược kinh doanh metaverse của họ. Tập đoàn Microsoft cũng vừa đóng cửa nền tảng thực tế ảo xã hội mà họ mua lại vào năm 2017. Và Mark Zuckerberg, người đã đổi tên Facebook thành Meta Platforms Inc để báo hiệu sự đầu tư đối với tương lai của vũ trụ ảo, đã tạm chuyển hướng sang trí tuệ nhân tạo (AI) trong thông báo vào tháng trước.
Trong khi đó, giá “bất động sản” ở một số thế giới ảo, nơi người tham gia qua ảnh đại diện cũng giảm mạnh. WeMeta (trang web theo dõi doanh số bán đất ảo) cho biết giá đất trung bình trong thế giới ảo Decentraland đã giảm gần 90% so với năm trước. Việc Zuckerberg giới thiệu tên mới Meta vào Tháng Mười 2021 đã thúc đẩy sự phấn khích về việc trải nghiệm với đất đai và các sản phẩm khác trong thế giới ảo. Tuy nhiên, do số người tham gia không nhiều (một phần do yêu cầu phần cứng đắt tiền) và tình hình kinh tế ngày càng xấu đi đã làm phá sản niềm tin thế giới ảo sẽ sớm mang lại tiền bạc cho các “chủ đất”.
Matthew Ball, một nhà đầu tư mạo hiểm và là tác giả của một cuốn sách về metaverse nhận xét: “Điều mà nhiều người dần nhận ra là metaverse còn thoái trào hơn nữa khi các công ty công nghệ cắt giảm nhân sự và gác lại các dự án không cần thiết”. Zuckerberg, người từng xem metaverse là “phiên bản tiếp theo của internet di động” (next iteration of the mobile internet), đã cho rằng năm 2023 là “năm của hiệu quả” (the year of efficiency). Ưu tiên hiệu quả có nghĩa là những gì bấp bênh như thế giới ảo được xếp xuống hàng thứ yếu.
Nhưng sự thức tỉnh hơi muộn màng. Meta đã sa thải 11,000 nhân viên vào mùa thu và cho biết trong tháng này sẽ cắt giảm thêm 10,000 vị trí và rút lại nhiều dự án tốn kém, gồm cả các dự án thuộc bộ phận metaverse của công ty. Scott Kessler, nhà phân tích công nghệ tại công ty nghiên cứu Third Bridge Group, nhận định:
“Có thể hiểu rằng rất nhiều công ty và doanh nghiệp đều cảm thấy nếu họ cần giảm nhân viên hoặc chi tiêu tổng thể, các bộ phận metaverse sẽ được nhắm đến trước. Các khoản đầu tư vào AI hứa hẹn mang lại lợi nhuận nhiều hơn. Nhìn quanh sẽ thấy, tất cả những gì triển vọng về lợi nhuận đều có hơi hướm AI. Các sản phẩm AI hoàn thành có thể sử dụng và tận dụng ngay bây giờ. Trong khi metaverse, không ai biết đến lúc nào nó mới mang lại tiền bạc”.
Tương lai “Metaverse” như thế nào?
Trong thực tế, ngay cả khi cơn sốt metaverse ở đỉnh cao, một số giám đốc điều hành công nghệ vẫn ít say mê với thế giới ảo. David Limp, phó chủ tịch cấp cao về thiết bị và dịch vụ của Amazon.com Inc nhận định: “Tôi thích thử và làm việc trên các công nghệ giúp mọi người ngẩng cao đầu và tận hưởng lạc thú trong thế giới thực”. Năm ngoái, Meta đã chi hàng tỷ đôla để cố gắng xây dựng metaverse, nhưng ứng dụng hàng đầu của nó, thế giới ảo Horizon Worlds, đã phải chật vật để thu hút và giữ chân người dùng trong năm đầu tiên. Công ty cho biết doanh số của headset thực tế ảo Quest 2 (virtual-reality headset, được sử dụng để truy cập vào Horizon Worlds và các ứng dụng thực tế ảo khác) cũng giảm trong Quý IV, 2022.
Sự xoay trục tại Disney diễn ra trong bối cảnh công ty thay đổi lãnh đạo và tái cơ cấu. Giám đốc điều hành (CEO) Robert Iger đã trở lại vào Tháng Mười Một 2022 và bắt đầu cắt giảm chi phí. Tháng trước, công ty cho biết sẽ cắt giảm 7,000 việc làm và giảm $5.5 tỷ chi phí. Còn nhớ, đầu năm 2022, Bob Chapek, CEO tiền nhiệm, đã bổ nhiệm lãnh đạo bộ phận khám phá chiến lược phát triển metaverse. Ông nói với các nhân viên mục tiêu của Disney là “tạo ra một mô hình hoàn toàn mới về cách trải nghiệm và tương tác của người dùng với các câu chuyện kể của chúng ta”.
Nay mục tiêu hoành tráng này đã không còn nữa. Microsoft cũng từng đặt cược lớn vào thế giới ảo dù chưa bao giờ hết chật vật với việc hiện thực tầm nhìn đó. Ngoài việc đóng cửa AltSpaceVR, bộ phận headset thực tế tăng cường (augmented-reality headset) cũng gặp nhiều vấn đề. Năm ngoái, Microsoft tuyên bố tái cấu trúc bộ phận HoloLens và cắt giảm ngân sách (Microsoft cho biết vẫn cam kết với metaverse, cả phần cứng và phần mềm).
Các công ty nhỏ hơn như Decentraland và Sandbox (nơi người tham gia có thể mua đất ảo và xây dựng thế giới của riêng họ) sau bước đầu đạt được một số thành công, nay doanh số bán đất ảo đã giảm. Theo WeMeta, giá trung bình một mét vuông đất ảo ở Decentraland giảm từ khoảng $45 một năm trước xuống chỉ còn… $5!
Dù mức độ tham gia vào metaverse giảm mạnh, thế giới ảo vẫn được nhiều người kỳ vọng. Decentraland bị giảm 25% số lượng người dùng hoạt động từ Tháng Mười Một đến Tháng Một, nay đã tăng trở lại nhờ Tuần lễ thời trang Metaverse (Metaverse Fashion Week) đang diễn ra với sự tham gia của các thương hiệu thời trang lớn như Dolce & Gabbana và Tommy Hilfiger.
