“Nếu không có nó, tôi có thể đã chết. Chính khu vườn đã cứu sống tôi” – Constance Malleret nói. Người dân ở thành phố Rio de Janeiro của Brazil đang chung tay để tạo ra một khu vườn nội đô lớn nhất thế giới. Ngoài việc nuôi sống các gia đình có thu nhập thấp, dự án còn mang lại nhiều lợi ích khác cho các cộng đồng từ lâu bị tội ác và ma tuý hoành hành.
Từ khu vườn cộng đồng lớn nhất Mỹ Latin
Đó là một ngày Hè oi bức ở Rio de Janeiro. Những đám mây dày đặc báo hiệu cơn mưa sẽ đến, nhưng sự đe dọa của thời tiết không hề làm giảm sự hưng phấn của 15 người làm vườn đang vui vẻ nhổ cỏ xung quanh những cây mandioca (sắn) trong một vườn rau cộng đồng. Khu vườn nằm sâu bên trong Manguinhos, một trong nhiều khu ổ chuột, nơi có những ngôi nhà gạch trần nằm ở Khu Bắc (North Zone) rộng lớn của thành phố, cách xa những điểm du lịch tuyệt đẹp thường thấy trên bưu thiếp với những bãi biển và ngọn đồi xanh tươi.
Địa điểm này trước đây là một bãi rác, được người dân địa phương gọi là “cracolândia” nơi tụ tập của những con nghiện ma túy. Khu vườn cộng đồng tại Manguinhos là một phần của dự án Hortas Cariocas (Những khu vườn Carioca), được đặt theo tên “carioca”, có nghĩa là các cư dân của thành phố Rio. Là sáng kiến được khởi xướng vào năm 2006 bởi Julio Cesar Barros, một nhà nông học làm việc cho chính quyền đô thị, dự án đã phát triển được 55 khu vườn nằm phía sau các trường học hoặc trong các khu dân cư dễ bị tổn thương, chẳng hạn các favela (khu ổ chuột).
Được chăm sóc và nuôi dưỡng bằng những kỹ thuật canh tác nông nghiệp hiện đại, các khu vườn cộng đồng sản xuất những thực phẩm hữu cơ cung cấp cho những cư dân sống trong các cộng đồng xung quanh. Trên danh nghĩa, dự án Hortas Cariocas được điều hành và tài trợ bởi thành phố, nhưng mỗi khu vườn được chăm sóc bởi chính người dân địa phương tại chỗ và họ nhận được một khoản phụ cấp nhỏ cho công việc được giao. “Chúng tôi không kiếm được nhiều tiền nhưng chúng tôi có niềm vui rất lớn là giúp đỡ được cộng đồng và bản thân – Rosilde Rodrigues nói khi cô đang ngồi trên trụ bê tông kê chiếc giường nằm giữa hai hàng cây mandioca – Tôi cảm thấy hạnh phúc và khỏe mạnh hơn kể từ khi tham gia nhóm làm vườn cách đây gần sáu hay tám năm”.
Đến khu vườn cộng đồng lớn nhất thế giới
Bằng chiều dài của bốn sân bóng đá, khu vườn cộng đồng tại Manguinhos được xem là khu vườn cộng đồng lớn nhất ở Mỹ Latin. Vào Tháng Chín 2021, ông Eduardo Paes, thị trưởng Rio de Janeiro tuyên bố thành phố sẽ sớm có khu vườn đô thị lớn nhất thế giới. Lời hứa bắt đầu được thực hiện bằng cách liên kết khu vườn Manguinhos và khu đất trống ở hai đầu đối diện công viên Madureira Mestre Monarco hẹp nhưng dài 4.5 km cũng thuộc Khu Bắc.
Khi hoàn thành, sẽ có một khu vườn duy nhất chạy dọc theo chiều dài công viên, gồm khu vườn đang có và 11 ha đất không sử dụng lớn bằng 15 sân bóng đá. Thành phố cho biết khu vườn khổng lồ sẽ hoàn thành vào năm 2024 để bảo đảm an ninh lương thực cho 50,000 gia đình địa phương. Barros, người sáng lập và điều phối dự án Hortas Cariocas, giải thích: Khu vườn mở rộng cũng đi theo mô hình tương tự các khu vườn cộng đồng hiện có và sẽ phục vụ năm khu ổ chuột gần đó. Mỗi khu ổ chuột sẽ tuyển một nhóm làm vườn.
Một nửa nông phẩm sản xuất đóng góp cho địa phương, nửa còn lại được phép bán ra thị trường để tăng thu nhập. Đây không chỉ là mở rộng khu vườn hiện có mà là phục sinh một diện tích đất còn bỏ phí và làm sống lại lịch sử văn hoá nông nghiệp ở đây. Barros cho biết việc chính quyền cho xây dựng công viên vào năm 2012 đã làm mất các khu vườn tự phát đang có, phá vỡ một phương tiện sinh nhai lâu đời của cư dân khu vực.
Trong quá khứ, Madureira là một khu vực nông nghiệp chuyên cung cấp sản phẩm cho các chợ đầu mối gần đó. Hiện Barros đang kêu gọi những gia đình từng làm việc tại những khu vườn tự phát hãy tham gia dự án mới. Nhưng dù Barros tự hào về sự phục sinh quá khứ, nhưng mục đích chính của khu vườn lớn nhất thế giới này vẫn là phát triển lương thực. Vào năm 2020, các khu vườn tự phát sản xuất được 82 tấn lương thực, hầu hết được phát miễn phí trong giai đoạn tồi tệ nhất của đại dịch Covid-19.
Những người trong cuộc
Nay các cư dân favela tham gia vào các khu vườn trong thành phố không chỉ nhiệt tình với việc làm hồi sinh “văn hoá trồng trọt” bản địa mà còn thích thú với các lợi ích khác của các khu vườn, trong đó có kiến thức nông nghiệp và mang lại hạnh phúc cho mọi người. “Tôi luôn nói với mọi người, Hortas Cariocas là tên của dự án, nhưng họ của nó là Saving Lives (cứu những mạng sống)” – Ezequiel Dias Areas, người quản lý nhóm làm vườn ở khu vườn Manguinhos, nói vui. Dias Areas thất nghiệp năm năm trước khi anh tham gia dự án vào năm 2013. “Nếu không có khu vườn, hôm nay tôi có thể đang bán ma túy, có thể chết hoặc phải ngồi tù” – anh nói.
Douglas dos Santos, một người cha 30 tuổi có bốn con kể câu chuyện tương tự. “Tôi cảm thấy mình được trân trọng. Tôi đã biết nhiều về nông nghiệp nhờ dự án”. Hiện anh phụ trách một nhóm tám người chăm sóc một khu vườn đặc biệt nằm giữa đường ray xe lửa, một con suối ô nhiễm và đường dành cho xe đạp của công viên Madureira. Sản phẩm của khu vườn này được cung cấp cho khu ổ chuột Palmeirinha gần đó và trong tương lai nó sẽ hội nhập vào dự án mở rộng Madureira. Bất chấp niềm tự hào của mình, dos Santos không tránh né những trở ngại của dự án.
Anh thừa nhận việc “đu dây” để xây dựng mối quan hệ tốt đẹp giữa các cư dân khu ổ chuột, những kẻ buôn ma túy kiểm soát Palmeirinha và chính quyền thành phố là “không hề dễ dàng”. Anh cũng cảnh báo các chính trị gia địa phương không nên đưa các khu vườn nông nghiệp vào chương trình nghị sự tranh cử để tự “đánh bóng” mình. “Sự can dự quá đáng của họ đôi khi lại là trở ngại hơn là giúp đỡ” – anh nhấn mạnh. Tuy nhiên, dù khó khăn, dự án của Barros không chỉ tồn tại qua năm đời chính quyền thành phố mà còn phát triển mạnh nhờ sự cam kết và nhiệt tình của những người dân địa phương. “Tôi sẽ không từ bỏ công việc thú vị của mình” – Rodrigues nói với một nụ cười tự tin, khi cô phủi đất từ đôi tay sau một ca làm việc.
Nguồn: positive.news
