Các chuyên gia y khoa Hoa Kỳ đang báo động về nhiều hậu chứng sau đại dịch. Mới đây, một tình trạng rất phổ biến được chính thức ghi nhận, tạm gọi là POTS đang ngày càng gia tăng, nhưng không nơi nào có thể đưa ra một liệu pháp điều trị hoàn hảo.
Rất nhiều người nói cuộc sống của họ hoàn toàn thay đổi sau đại dịch, sự yếu ớt thể chất xuất hiện. Người mắc triệu chứng này có thể ngất xỉu, tim mạch không đều và chóng mặt, đặc biệt là ở phụ nữ trẻ. Tình trạng này thường bị cho qua, coi là bất thường tạm thời nên hầu hết đều trì hoãn việc đi bác sĩ tìm hiểu. Cuối cùng, sau khi được chẩn đoán, nhiều bệnh nhân phải đối mặt với danh sách chờ đợi kéo dài cả hai năm để đến lượt được các bác sĩ chuyên khoa điều trị.
POTS là viết tắt của hội chứng nhịp tim nhanh tư thế đứng, một rối loạn của hệ thống thần kinh tự trị – hay còn gọi là thần kinh thực vật, rối loạn các chức năng hoạt động tự nhiên như nhịp tim, huyết áp và tiêu hóa. David R. Fries, bác sĩ tim mạch và chuyên gia POTS tại Rochester Regional Health cho biết: “Khi hệ thống thần kinh thực vật không hoạt động bình thường, mọi thứ đều có thể trở nên rối loạn. Bệnh nhân POTS thường có nhịp tim tăng bất thường khi đứng, và kết hợp của các triệu chứng hết sức mù mờ và phức tạp như chóng mặt, sương mù não, ngất xỉu, dễ nhức đầu và mệt mỏi, cùng nhiều triệu chứng chán chường, không thích nghi hoạt động thường xuyên khác.
Hiện chưa có cách chữa trị POTS nào được biết đến, nhưng vật lý trị liệu, thuốc men và thay đổi chế độ ăn uống liên quan đến lượng muối ăn được coi là đem lại chút hữu ích.
Các chuyên gia y khoa Hoa Kỳ báo động về sự thiếu hụt trầm trọng các trình độ chung của cách chăm sóc bệnh nhân mắc bệnh POTS. Lauren Stiles, chủ tịch và giám đốc điều hành của Dysautonomia International, một nhóm vận động phi lợi nhuận, ước tính rằng số người mắc POTS ít nhất đã tăng gấp đôi kể từ khi có đại dịch, trong khi số lượng bác sĩ chuyên khoa vẫn giữ nguyên và danh sách chờ điều trị ngày càng dài hơn.
Các triệu chứng khởi đầu POTS thường được chẩn đoán là lo lắng. Nhưng các biểu hiện có thể rất khác nhau, và trong một số trường hợp, có thể gây suy nhược.
Một bệnh nhân tiêu biểu là cô Angelica Baez, 25 tuổi, ở Sacramento, bị Covid vào Tháng Ba năm 2020. Ngay sau đó, cô xuất hiện các triệu chứng bất thường, bao gồm ngứa tay, tiêu chảy thường xuyên và cảm thấy nóng lạnh bất thường. Nhưng triệu chứng suy nhược nhất là gần như liên tục cảm thấy chóng mặt, phải nằm. Cô thường cảm thấy có thể bất tỉnh và gặp khó khăn nếu đi bộ một quãng dài.
“Tim tôi mệt mỏi dồn dập. Tôi có thể cảm thấy nó đập thình thịch trong lồng ngực mình,” cô kể. “Tôi thực sự cảm thấy như mình sắp chết.” Chỉ cần cố đứng lên đi ngang qua bếp cũng khiến nhịp tim của cô tăng vọt lên 160 nhịp mỗi phút, và Baez thường xuyên phải chạy đến phòng cấp cứu vì lo lắng rằng mình đang bị đau tim. Baez nói mình lo lắng vì sự mơ hồ của triệu chứng, nhất là khi bác sĩ kết luận “tôi nghĩ cô chỉ quá lo lắng thôi”.
Cuối cùng Baez được khám bởi một bác sĩ tim mạch, người đã ghi nhận các trường hợp POTS vào đầu năm 2022. Tình trạng được nhận biết nhưng Baez đã vào lúc bị suy nhược. Cô sử dụng xe lăn để đi lại, ngồi ghế để tắm. Baez luôn bị chóng mặt nếu ngồi thẳng hoặc đứng trong thời gian dài. Trước khi bị bệnh, cô ấy vẽ tranh và phỏng vấn xin việc làm thư ký y tế. Nay thì Baez không còn có thể làm việc, và chỉ vẽ trong một thời gian ngắn.
Các bác sĩ kê toa cho cô uống viên muối, chất lỏng và mặc quần áo chật, tạm thời đó được coi là những biện pháp can thiệp phổ biến đối với POTS lúc này. Baez cũng tuyệt vọng và thử các phương pháp điều trị thay thế như châm cứu và thuốc thảo dược.
Bệnh nhân ngày càng nhiều mà không có chuyên gia điều trị
Một phần của vấn đề trong việc chẩn đoán và điều trị bệnh nhân POTS là nhiều bác sĩ chưa biết rõ về những triệu chứng bất thường này, và bệnh nhân thường đối diện ý kiến của nhiều bác sĩ trước khi được chẩn đoán đúng. Một nghiên cứu mới đây với hơn 4,800 bệnh nhân POTS cho thấy hầu hết không được chẩn đoán đúng trong khoảng một năm hoặc hơn, khiến rối loạn trong điều trị. Vẫn chưa rõ có bao nhiêu bệnh nhân Covid phát triển POTS. Các nghiên cứu cho thấy rằng từ 2% đến 14% những người mắc bệnh covid đều gặp POTS. Theo một nghiên cứu, có đến 36% phụ nữ bị coi là mắc bệnh POTS, so với 7% nam giới.
Trước đại dịch, Tae Chung, giám đốc chương trình Hội chứng nhịp tim nhanh tư thế đứng (POTS – postural orthostatic tachycardia syndrome) thuộc Bệnh viện Johns Hopkins, cho biết ông có một danh sách chờ kéo dài khoảng một năm, ngang bằng với nhiều phòng khám POTS khác. “Bây giờ nó hơn hai năm một chút”, ông Tae Chung nói.
Một bệnh nhân khác là Jillian York, 17 tuổi, ở Spring, Texas, mắc Covid vào Tháng Sáu 2022. Cô đau bụng, đổ mồ hôi nhiều và khó ngủ. Cô chóng mặt, mệt sau khi đứng dậy và như thể có thể ngất xỉu khi chơi trống chính trong ban nhạc diễu hành. Việc đứng dậy khỏi ghế sofa khiến cô choáng váng trong vài giây.
Mẹ của cô, Heather York, 49 tuổi, cho biết ban đầu bà nghĩ rằng cái nóng ở Texas là nguyên nhân, nhưng rồi bà nhanh chóng nhận ra có điều gì đó không ổn. Jillian đến bác sĩ, nhưng không ai nói được là cô bị gì. Các bác sĩ phỏng đoán các triệu chứng của Jillian có thể là do cô ấy sụt cân gần đây, trong khi cân nặng của cô vẫn bình thường. Tháng Mười Một, mẹ cô đưa cô đến bác sĩ thần kinh nhi khoa, và được cho biết cô bị POTS.
Tại Hoa Kỳ, tình trạng mắc bệnh POTS chỉ nhận được một mã chẩn đoán riêng biệt vào Tháng Mười 2022. Không có mã chẩn đoán riêng trước đó, POTS thường bị gộp chung với các bệnh tim khác, đó là lý do tại sao rất khó theo dõi tổng số bệnh nhân POTS. Các chuyên gia ước tính có khoảng một đến ba triệu người Mỹ mắc POTS. Và hiện có ít nhất một triệu bệnh nhân POTS mới.
Một rào cản khác là ngay cả sau khi POTS được công nhận, vẫn có rất ít tài trợ từ các tổ chức như Viện Y tế Quốc gia (National Institutes of Health) để nghiên cứu POTS hoặc bất kỳ phương pháp chữa trị tiềm năng nào. Một phân tích cho thấy NIH đã phân bổ trung bình $1.5 triệu cho quỹ nghiên cứu POTS mỗi năm, trong khi các bệnh khác phổ biến ở phụ nữ như POTS, như bệnh đa xơ cứng và bệnh lupus, nhận được khoản tài trợ trung bình hàng năm tương ứng là $118 triệu hoặc $127 triệu.
Phương pháp điều trị POTS
Bệnh nhân POTS thường có lượng máu thấp và khó co thắt mạch nên máu của họ có xu hướng dồn xuống dưới tim khi họ đứng lên. Điều này làm cạn kiệt lưu lượng máu đến não và có thể dẫn đến chóng mặt, sương mù não hoặc ngất xỉu.
Các chuyên gia cho biết ăn nhiều muối hơn và uống nhiều nước hơn có thể giúp những người mắc bệnh POTS giữ được nhiều chất lỏng hơn và tăng lượng máu. Trong một nghiên cứu nhỏ của Đại học Vanderbilt, các nhà nghiên cứu phát hiện rằng chế độ ăn nhiều muối đã cải thiện nhưng không hoàn toàn loại bỏ được POTS.
Theo Svetlana Blitshteyn, phó giáo sư thần kinh học tại Đại học Buffalo, lượng muối và nước mà một người mắc bệnh POTS cần có thể khác nhau, nhưng ăn nhiều muối có thể không phải lúc nào cũng phù hợp với những bệnh nhân bị biến chứng tim do Covid hoặc huyết áp cao. Theo Thomas Chelimsky, giáo sư thần kinh học tại Đại học Virginia Commonwealth, nói rằng vật lý trị liệu cũng có thể giúp ích cho nhiều bệnh nhân POTS. Do nhận thấy bệnh nhân POTS rất nhạy cảm với tác động của trọng lực, giáo sư Thomas Chelimsky thường cho bệnh nhân tập thể dục từ tư thế ngồi hoặc nằm, hoặc khi ở trong hồ bơi.
