Ngày 5 Tháng Năm, Giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) Tedros Adhanom Ghebreyesus chính thức tuyên bố đại dịch COVID-19 không còn là tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu.
Sau khi giết chết gần bảy triệu người trên toàn địa cầu suốt gần ba năm, giờ đây đại dịch COVID-19 không còn là mối hiểm họa lớn nhất cho thế giới, dù hậu quả để lại chưa biết đến bao giờ mới khắc phục được khi các nền kinh tế vẫn còn điêu đứng. Tuy nhiên cũng tại cuộc họp khẩn cấp về COVID-19 vào chiều 4 Tháng Năm, giám đốc WHO cho biết dù thoát khỏi tình trạng khẩn cấp toàn cầu, nhưng quyết định này không có nghĩa nguy hiểm đã qua, đại dịch vẫn chưa kết thúc. Ông cảnh báo tình trạng khẩn cấp có thể được khôi phục nếu tình hình thực tế thay đổi.
Số liệu từ WHO cho thấy, số ca nhiễm mới đang tăng đột biến ở Trung Đông, Đông Nam Á và Ấn Độ, nguyên nhân do biến chủng phụ XBB.1.16 của Omicron gây ra, trong khi miễn dịch từ nhiễm bệnh và tiêm vaccine của người dân suy giảm. Tuy lây lan rất nhanh, nhưng biến thể phụ mới không làm tăng số người chết. Cũng theo WHO, số người chết vì COVID-19 giảm trong hai tháng qua.
Trong khi đó, Anh, Mỹ và một số nước Âu châu cho rằng COVID-19 không còn gây nguy hiểm từ cuối năm 2022, nên các chi phí điều trị, tiêm vaccine, xét nghiệm, được chuyển sang bảo hiểm tư nhân và các chương trình y tế của chính phủ, thay vì miễn phí như giai đoạn trước. Tuy nhiên, theo Giáo sư William Schaffner-Chủ tịch, Khoa Y tế Dự phòng tại Trung tâm Y tế Đại học Vanderbilt, hàng ngày ở Mỹ vẫn có 200 đến 300 người chết vì COVID-19.
Đại dịch có thực sự chấm dứt?
Những tháng gần đây được coi là khoảng thời gian “ít chết chóc” nhất của đại dịch, với sự hoành hành của biến chủng Omicron lây lan nhanh nhưng gây triệu chứng nhẹ. Shweta Bansal, chuyên gia bệnh truyền nhiễm tại Đại học Georgetown, nhận định tình hình đã khả quan hơn, nhưng bà chưa chắc chắn liệu đây có phải thời điểm kết thúc đại dịch, hay chỉ ở ngưỡng yên bình “tạm thời”, khi virus rời xa một thời gian, sau đó quay trở lại.
Các chuyên gia cho biết các đợt bùng phát lớn của giai đoạn trước được hình thành từ ba yếu tố: khả năng miễn dịch cộng đồng thấp; những thay đổi về gene cho phép virus vượt hàng rào bảo vệ, tiếp tục lây nhiễm; các hoạt động sinh tồn khiến con người tiếp xúc virus thường xuyên.
Theo Emily Martin, chuyên gia dịch tễ tại Đại học Michigan, sự tiến hóa của virus trở thành biến số duy nhất quyết định quy mô và mức độ nghiêm trọng của đại dịch trong giai đoạn tiếp theo, là vì hầu hết người dân trên thế giới đã nhiễm bệnh hoặc được chích ngừa, nhiều quốc gia gỡ bỏ các quy tắc phòng dịch như khẩu trang, giữ khoảng cách,…
Martin cho rằng virus nCoV có thể tiến hóa nhiều, đủ để tạo ra làn sóng Omicron như đầu năm 2022, nhưng dường như bị kẹt một thời gian khá dài, nên biến thể này chỉ tạo ra các biến chủng phụ nhỏ lẻ, mức độ nghiêm trọng không đáng kể.
“Chúng ta đang ở thời kỳ đầu của bình thường mới thực sự,” Virginia Pitzer, chuyên gia dịch tễ học và bệnh truyền nhiễm Đại học Yale, nhận định một cách thận trọng. Giới chức hàng đầu ở Mỹ đánh cược vào dự đoán đó. Chính phủ đã thông qua dự luật chấm dứt tình trạng khẩn cấp vì COVID-19 trong Tháng Năm.
Tại hội nghị do Hiệp hội Y khoa Massachusetts tổ chức cuối Tháng Ba, Ashish Jha, điều phối viên Nhóm Ứng phó COVID-19 của Tòa Bạch Ốc, cho biết mùa đông tương đối yên bình vừa qua là lý do chính khiến Tổng thống Joe Biden đi đến quyết định này. Ông Jha nhận định hiện tại, các biện pháp cứng rắn không còn quan trọng và phù hợp. Người Mỹ chủ yếu dựa vào vaccine và thuốc kháng virus để đối phó với dịch bệnh. “Nếu đã chích ngừa và được điều trị bằng Paxlovid, bạn sẽ không chết vì loại virus này,” Jha nói.
Theo tiến sĩ Taison Bell, chuyên gia bệnh truyền nhiễm tại Virginia University, nhóm phải nhập viện điều trị chủ yếu là người lớn tuổi, đã bị các bệnh nền từ trước làm tổn hại đến hệ thống miễn dịch hoặc chức năng phổi của họ. Nhiều người trong nhóm này cũng chưa chích ngừa hoặc tiêm chưa đủ mũi vaccine COVID-19.
Việc đưa ra đánh giá khi nào đại dịch chấm dứt hoàn toàn, là rất khó khăn. Theo các chuyên gia, số ca nhiễm COVID-19 sẽ giảm khi mùa đông chuyển sang mùa xuân, giống với các loại virus đường hô hấp khác, nhưng cho đến nay, có quá ít dữ liệu để tuyên bố chắc chắn rằng COVID-19 là căn bệnh theo mùa.
