Trò đùa “cho tay vào nước ấm sẽ gây tè dầm” là một truyền thống kinh điển của nhiều trại hè, nhưng liệu có đúng như vậy không?
Đây là câu hỏi mà nhiều thế hệ những người thích đùa và cả những nạn nhân không may của họ đặt ra. Mặc dù có nhiều câu chuyện về việc người ta tè dầm sau trò đùa này, nhưng bằng chứng khoa học chứng minh cho điều đó lại rất khó tìm. Niềm tin việc đặt tay người đang ngủ vào nước ấm sẽ khiến họ tè dầm dường như chỉ là tin đồn, được truyền miệng mà không có kiểm chứng kỹ lưỡng.
Có rất nhiều bằng chứng giai thoại, nhưng những câu chuyện cá nhân, dù có thuyết phục đến đâu, cũng không đủ để chứng minh một nguyên lý khoa học. Để kiểm chứng lý thuyết này, cần có một thí nghiệm được kiểm soát.
Chương trình truyền hình “MythBusters” nổi tiếng thử nghiệm truyền thuyết này. Họ cho ba người – người dẫn chương trình và một thành viên đoàn làm phim – thử trò đùa này với nhau trong môi trường phòng thí nghiệm. Họ sử dụng thiết bị theo dõi giấc ngủ và báo động độ ẩm để có được câu trả lời chắc chắn.
Mặc dù nỗ lực hết sức, kết quả vẫn không thuyết phục: không ai trong số những người tham gia bị “ướt quần.” Mặc dù quy mô mẫu chỉ ba người là quá nhỏ để kết luận chắc chắn, nhưng thí nghiệm này đặt ra nghi ngờ đáng kể về hiệu quả của trò nghịch tinh quái.
Sức mạnh của sự gợi ý và phản ứng có điều kiện
Nếu trò đùa này có hiệu quả, lời giải thích khả dĩ nhất nằm ở sức mạnh của sự gợi ý và phản ứng có điều kiện. Bộ não của con người rất giỏi trong việc tạo ra mối liên hệ giữa những thứ dường như không liên quan. Một ví dụ điển hình là cảm giác muốn đi tiểu khi nghe thấy tiếng nước chảy. Đây không phải một hiện tượng ngẫu nhiên, mà là một phản ứng có điều kiện. Theo thời gian, não bộ tạo ra một mối liên hệ vô thức giữa tiếng nước chảy và hành động đi tiểu, vì hai việc này thường liên quan với nhau.
Về mặt lý thuyết, lý lẽ tương tự cũng được áp dụng cho trò đùa với nước ấm. Bộ não của một người sẽ liên kết cảm giác bàn tay ấm áp, ướt với việc rửa tay sau khi đi vệ sinh, từ đó kích hoạt cảm giác muốn đi tiểu trong tiềm thức. Tuy nhiên, lý thuyết này không vững chắc. Nếu đây là một phản ứng có điều kiện phổ biến, mọi người sẽ mất kiểm soát bàng quang mỗi khi rửa tay bằng nước ấm hoặc ngâm tay vào bồn nước ấm. Điều này dường như không xảy ra, cho thấy mối liên hệ này không đủ mạnh để gây ra hành động không tự chủ như đi tiểu khi ngủ.
Lợi tiểu khi ngâm mình và những hạn chế
Một lời giải thích khoa học khác cho sự thành công của trò đùa này là lợi tiểu khi ngâm mình, một phản ứng sinh lý khiến người bơi thường cảm thấy mắc tè sau khi ở trong nước một lúc. Lợi tiểu khi ngâm mình được kích hoạt bởi sự thay đổi huyết áp và nhiệt độ khi cơ thể chìm trong nước. Áp lực từ nước lên cơ thể khiến các mạch máu co lại, đặc biệt ở các chi, khiến máu dồn nhiều về lõi cơ thể, làm tăng thể tích và áp lực máu. Thận sau đó phản ứng bằng cách sản xuất nhiều nước tiểu hơn để giảm áp lực này.
Tuy nhiên, để cơ chế này hoạt động, cần phải có một phần đáng kể cơ thể được ngâm mình trong nước chứ không chỉ một bàn tay. Nghiên cứu về lợi tiểu khi vào bể nước cho thấy phương pháp này thường đòi hỏi phải ngâm toàn bộ cơ thể hoặc toàn bộ chi mới có hiệu quả. Lượng nước và diện tích tiếp xúc da hạn chế trong trò đùa cho tay ấm lên bằng nước nóng lại quá nhỏ để kích hoạt phản ứng sinh lý này.
Tóm lại, mặc dù trò đùa “cho tay vào nước ấm để mắc tè” là một trò tinh nghịch lâu đời, nhưng vẫn còn thiếu bằng chứng khoa học để chứng minh. Hai lời giải thích khoa học hợp lý nhất, phản ứng có điều kiện và lợi tiểu khi ngâm mình, dường như không thuyết phục khi được xem xét kỹ lưỡng. Sự phổ biến lâu dài của lời đồn này có thể do sự kết hợp của thiên kiến xác nhận – khi mọi người chỉ nhớ những trường hợp trò đùa “có hiệu quả” – và sức mạnh của sự gợi ý. Có lẽ một số người sắp muốn đi vệ sinh khi ngủ say sẽ dễ bị trò đùa này tấn công hơn, nhưng nó không bảo đảm cứ làm là sẽ thành công.
